Tag: शहीद दिवस

काठमाडौं । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले बालुवाटारको बहुचर्चित ललिता निवासको करीव १५७ रोपनी जमिनमा शहीद स्मारक बनाउने संकेत गरेका छन् ।

शहीद दिवसको अवसरमा लैनचौरको शहीद स्मारकमा आयोजित कार्यक्रममा प्रधानमन्त्रीले यस्तो संकेत दिएका हुन् ।

प्रधानमन्त्रीले हालको शहीद स्मारक साह्रै सानो भएको र विदेशी पाहुना आउँदा श्रद्धाञ्‍जली दिन पनि अप्ठेरो तथा सर्वसाधारणलाई पनि एकैपटक आउन नमिल्ने भएकाले फराकिलो ठाउँमा शहीद स्मारक बनाउने बताए ।

प्रधानमन्त्रीले भने, ‘स्मारकका लागि यो ठाउँ साह्रै सानो भयो । त्यसकारण तुरुन्तै एउटा विदेशी पाहुनाहरु आउँदा पनि सजिलोसँग गएर श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्न सकिने गरी प्रशस्त पार्किङ पनि भएको ठाउँ, हुनसक्छ प्रधानमन्त्री निवास नजिकैको बालुवाटारकै जमिन होस् वा यस्तै जो अलि फराकिलो छ त्यहाँ शहीद स्मारक बनाउँछौं ।’

प्रधानमन्त्रीले त्यस्तो स्मारक एक वर्षभित्रै बनाउन सकिने बताए ।

ओली प्रधानमन्त्री भएपछि सो सरकारी जग्गा व्यक्तिको नाममा लगिएको प्रकरणको छानविन गरी सरकारको नाममा फिर्ता ल्याएका थिए । हाल सो जग्गा व्यक्तिको नाममा लैजाने तत्कालीन पदाधिकारी र व्यक्तिहरुमाथि विशेष अदालतमा मुद्दा चलिरहेको छ ।

काठमाडौं । आज शहीद दिवस । हरेक वर्ष माघ १६ मा शहीद दिवस आउँछ । शहीदका सपना पूरा गर्ने प्रतिबद्धता जाहेर गरिन्छन् । भोलिपल्टबाट त्यो सबैले बिर्सिन्छन् ।

त्यसो त पछिल्लो समयमा शहीद को हुन् र को होइनन् भन्नेमा पनि व्यापक वादविवाद एवं बहस हुँदै आएको छ । गाडीले किचेर मरेकादेखि हृदयघात भएर मरेकासम्मलाई दबाबमा शहीद घोषणा गरिंदा वास्तविक शहीदको अवमूल्यन भएको भनेर चिन्ता व्यक्त भइरहेका छन् ।

२०६२-६३ पछि देश एउटा राजनीतिक संक्रमणमा फस्यो । हरेक क्षेत्रमा बेथिति मौलाएको त्यो बेला शहीद घोषणामा पनि त्यस्तै भयो । जुन दल सरकारमा गयो, विभिन्न कारणले मरेका आफ्ना कार्यकर्तालाई आर्थिक लाभका लागि शहीद घोषणा गर्ने प्रचलन व्यापक बन्दै गयो । त्यसलाई निरुत्साहित गर्न भन्दै ६ कात्तिक २०६६ मा तत्कालीन एमाले नेता माधवकुमार नेपाल नेतृत्वको सरकारले शहीदका लागि मापदण्ड बनाउन उच्चस्तरीय कार्यदल बनायो । संयोजक तोकिए तत्कालीन एमाले नेता मोदनाथ प्रश्रित ।

प्रश्रित नेतृत्वको कार्यदलले अध्ययन गरेर प्रतिवेदन त दियो, तर त्यसको कार्यान्वयन हुन सकेन । प्रतिवेदन यत्तिकै दराजमा थन्क्याइयो । त्यसपछि बाबुराम भट्टराई नेतृत्वको सरकारले ४ फागुन २०६८ मा तत्कालीन एकीकृत नेकपा माओवादी नेता नवराज सुवेदीको संयोजकत्वमा उस्तै कार्यदल बनायो । उनको कार्यदलले बुझाएको प्रतिवेदनको नियति पनि उस्तै रह्यो । फलस्वरुप शहीद घोषणामा व्याप्त विकृतिले आजपर्यन्त निरन्तरता पाइरहेको छ ।

अघिल्लो कार्यदलका संयोजक प्रश्रित आफूहरूले दुःख गरेर बनाएको प्रतिवेदन यत्तिकै थन्काइँदा दुःखी छन् । आफूहरूले प्रतिवेदनमा शहीदको वर्गीकरण गर्न सुझाएको भए पनि अहिलेसम्म जथाभावी शहीद घोषणा भइरहेकोमा उनको चित्तदुखाइ छ । प्रस्तुत छ, प्रश्रितले नेपाल प्रेससँग व्यक्त गरेको धारणा जस्ताको तस्तैः

‘शहीद’ आफैंमा एउटा गहु्रँगो शब्द हो । यसलाई परिभाषित गर्न पनि त्यति सहज छैन ।

विकसित मुलुकमा कसरी मृत्युवरण गर्नेलाई शहीद भन्ने भनेर विभिन्न खालका अध्ययन भएका छन् । हाम्रो देशमा शहीदको परिभाषा गोलमटोल छ । कसैको हकमा शहीद शब्दले न्याय गरेको छ भने कसैलाई यत्तिकै शहीद घोषणा गरिएको छ ।

खासगरी हाम्रो राणाकालमा सहादत प्राप्त गरेका चार जनालाई हृदयदेखि शहीद मान्छौं । अहिलेको परिवेशमा सबैभन्दा पहिले सम्बोधन गर्ने, स्मरण गर्ने ती चार जनालाई नै हो । राणाशाही खत्तम गरेर प्रजातन्त्र ल्याउन खोज्दा डरलाग्दो तरिकाले उहाँहरूको हत्या गरिएको थियो ।

सामान्यतया ज्यान जोगाउनका लागि भाग्न खोज्दा र भागेका बेला पीठमा गोली लाग्नेलाई शहीद भनिंदैन । जो भाग्न खोज्छ, ऊ शहीद हुन सक्दैन । उसले अगाडि बढेर निश्चित उद्देश्यका लागि ज्यानको आहुति दिन तयार हुन्छ । यो पूरा गर्नका लागि लड्नु परे पनि लड्छु, मर्नु परे पनि मर्छु भन्छ ।

खास–खास अवस्थामा मृत्यु भएको मानिसलाई वास्तविक शहीद मानिन्छ । देशको सीमा रक्षा गर्ने क्रममा विदेशी शक्तिको आक्रमणमा परेर मारिएको व्यक्ति सबैभन्दा महान शहीद हो । यस्तै, आफ्नो धार्मिक आस्था अनुसार काम गरिरहेको र समाजलाई केही नोक्सानी नगरेको मान्छेलाई अर्को धर्मको मान्छेले ‘ड्याम्म’ हान्दिन्छ र त्यो मान्छे मारिन्छ भने पनि त्यसलाई शहीद नै मानिन्छ । त्यो धार्मिक शहीद भयो ।

हामीले बुझाएको प्रतिवेदनमा शहीदलाई यसरी वर्गीकरण गर्नुपर्छ भनेर नियम बनाएका छौं । यस्तो–यस्तो परिवेशको संघर्षमा मारियो भने त्यो शहीद हो, यस्तो–यस्तो अवस्थामा मारियो भने होइन भने हामीले प्रतिवेदनमा उल्लेख गरेका छौं । बहुसंख्यक जनताको धर्म, आस्था, उद्देश्य, राष्ट्रको हित, सांस्कृतिक विषय, भूमि व्यवस्थाको रक्षा, जलस्रोतको संरक्षण गर्ने जस्ता सन्दर्भमा मारिनेलाई शहीद भनिन्छ ।

जस्तो कि, जनयुद्धका बेला तत्कालीन एमाले र माओवादीबीच टकराव भयो । एउटाले राज्यसँग सम्बन्धित भएर काम गर्‍यो । माओवादीले नेकपा एमालेलाई हामी मेटाइदिन्छौं भन्यो । त्यस्तो अवस्थामा माओवादीबाट एमालेका कोही मारिए भने उनीहरू पार्टीगत शहीद हुन्छन्, तर देशका हुँदैनन् ।

व्यक्तिगत रूपमा मरेका मान्छेलाई पनि शहीद भन्न खोज्ने काम विगतमा भयो । समाजको हितका लागि महान उद्देश्य बोकेर मारिने कुरा मात्रै सहादत हुन्छ । विगतमा पैसा लुट्न खोज्दा मर्नेहरू पनि दबाबमा शहीद घोषणा हुँदा विकृति देखियो ।

हामीले निकै दुःख गरेर बुझाएको प्रतिवेदनलाई सरकारले केही वास्तै गरेन । पाँच विकास क्षेत्रमा गएर हामीले सबैलाई राखेर, अन्तर्राष्ट्रिय कानून–नियम के छन्, त्यसलाई हेरेर दुई÷तीन महिना लगाएर बनेको प्रतिवेदन हो, त्यो ।

हाम्रो देशका अधिकांश नेताहरू अलपत्रै हुन् । हामीले प्रतिवेदन बनाएर बुझाइसकेपछि सरकारका मान्छे बसेर यस बारेमा विस्तृत छलफल गर्नुपथ्र्यो । प्रतिवेदन बनाउन भनियो, बनायौं, तर त्यसलाई यत्तिकै थन्क्याइयो ।

हाम्रो कार्यदलमा सबै पक्षका मान्छे थिए । को कांग्रेस ? को कम्युनिष्ट ? सबै । सरकारी कर्मचारीहरू पनि थिए । सबैलाई मिलाएर गरेको हो । त्यसमा सरकारले त्यत्रो खर्च गरेको थियो । तपाईंले प्रतिवेदन दिनुभयो, धन्यवाद भन्दियो । थन्क्याइदियो, सकियो ।

हामीले प्रतिवेदन बुझाउँदा नै सरकारलाई भनेका थियौं– हामीले त ल्यायौं । तपाईंहरूले थप्ने, घटाउने के–के गर्ने हो गर्नुहोस् । बुझाइ सकेपछि पनि बीच–बीचमा सोध्यौं । तर, त्यहाँका कर्मचारीले केही गरेनन् ।

त्यो प्रतिवेदन कार्यान्वयन गरेको भए सबैका लागि काम लाग्थ्यो । दायित्व पूरा गरेर, यत्रो मिहिनेत गरिसकेपछि त्यसलाई महत्व दिनुपर्छ । त्यसलाई कार्यान्वयन गरेर नियम बनाउनुपर्छ भनेर हामीले सुझाव दिएका छौं ।