काठमाडौं । आगामी माघ ११ गते हुने राष्ट्रिय सभा सदस्य निर्वाचनमा उम्मेदवार हुने व्यक्ति र आगामी फागुन २१ गते हुने प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचनमा उम्मेदवार हुने व्यक्ति प्रचलित कानून बमोजिम फरक–फरक हुनुपर्ने भएको छ । एकै व्यक्ति दुवै निर्वाचनमा उम्मेदवार बन्न नपाउने निर्वाचन आयोगले जनाएको हो ।
यस्तै समानुपातिक निर्वाचन प्रणाली तर्फको बन्द सूचीमा नाम समावेश भएको व्यक्ति प्रतिनिधि सभा सदस्यको पहिलो हुने निर्वाचित हुने (प्रत्यक्ष) निर्वाचन प्रणाली तर्फको उम्मेदवार हुन नपाउने निर्वाचन आयोगका सचिव महादेव पन्थले जानकारी दिए ।
उनका अनुसार प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचन ऐन, २०७४ को दफा ३० र प्रदेश सभा सदस्य निर्वाचन ऐन, २०७४ को दफा ३० बमोजिम बन्दसूचीबाट नाम हटेको अवस्थामा बाहेक, उक्त सूचीमा रहेका व्यक्ति प्रत्यक्ष तर्फ उम्मेदवार हुन पाउने छैनन् ।
यस्तो छ आगामी फागुन २१ गतेका लागि तोकिएको प्रतिनिधि सभा निर्वाचन कार्यक्रम
निर्वाचन आयोगले आगामी फागुन २१ गते हुने प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचनका लागि विस्तृत निर्वाचन कार्यक्रम पनि सार्वजनिक गरेको छ ।
तत्कालीन प्रतिनिधि सभा विघटन गरेर गठन भएको सुशीला कार्की नेतृत्वको अन्तरिम सरकारले आगामी फागुन २१ का लागि तोकेको प्रतिनिधि सभा निर्वाचनका लागि निर्वाचन आयोगले विस्तृत निर्वाचन कार्यक्रम सार्वजनिक गरेको हो ।
आयोगका अनुसार प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचन ऐन, २०७४ को अधिकार प्रयोग गरी निर्वाचन कार्यतालिका निर्धारण गरेको आयोगका सचिव महादेव पन्थले जानकारी दिए ।
उनका अनुसार आयोगले प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचनको समानुपातिक तर्फको कार्यक्रम पनि सार्वजनिक गरेको छ । यो निर्वाचन प्रणाली अन्तर्गतको मतदान पनि २०८२ फागुन २१ गते नै हुने भए पनि यसको पूर्वतयारी र बन्दसूची पेश गर्ने प्रक्रिया निकै लामो र जटिल हुने भएकाले मङ्सिर महिनाबाटै प्रक्रिया सुरु हुने सचिव पन्थले बताए ।
समानुपातिकमा भाग लिने राजनीतिक दलले २०/२१ गते निवेदन दिइसक्नुपर्ने
समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीमा भाग लिन चाहने राजनीतिक दलले यहीँ मंसिर २० गतेदेखि मङ्सिर २१ गतेसम्म कार्यालय समयभित्र निर्वाचन अधिकृतको कार्यालयमा निवेदन पेश गर्नुपर्नेछ । निवेदन पेश गर्ने दलको नामावली मङ्सिर २४ गते प्रकाशन गरिनेछ ।
दलले नाम फिर्ता लिन चाहेमा मङ्सिर २५ गतेसम्म फिर्ता लिन सक्नेछन् भने मङ्सिर २६ गते दलको अन्तिम नामावली प्रकाशन गरी निर्वाचन चिन्ह प्रदान गरिनेछ । यस निर्वाचनको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण भाग, उम्मेदवारको बन्दसूची पेश गर्ने कार्य आगामी १३ र १४ गते बिहान १० देखि बेलुका ५ बजेसम्म हुनेछ ।
दलले पेश गरेको बन्दसूचीमाथि आयोगले पुस १५ देखि २० गतेसम्म छानबिन गर्नेछ । छानबिन पछि बन्दसूची सच्याउनुपर्ने भएमा आयोगले दललाई सूचित गर्नेछ र दलले पुस २१ देखि २७ गतेसम्म संशोधित बन्दसूची पेश गर्नुपर्नेछ ।
बन्द सूचीमा सूचीकृत कुनै उम्मेदवारले आफ्नो नाम फिर्ता लिन चाहेमा पुस २८ गते बिहान १० देखि अपराह्न ४ बजेसम्म निवेदन दिन सक्नेछन् । नाम फिर्ता लिएको जानकारी आयोगले सम्बन्धित दललाई पुस २९ गते दिनेछ । नाम फिर्ता लिएको कारण रिक्त हुन आएको स्थानमा त्यसै समूहको अर्को उम्मेदवारको मनोनयन गरी दलले पुस ३० देखि माघ २ गतेसम्म आयोगमा पेश गर्नुपर्नेछ ।
उम्मेदवारको बन्दसूची आयोगले आगामी माघ ४ गते सार्वजनिक गर्नेछ । उक्त सूचीमा समावेश उम्मेदवारको योग्यता सम्बन्धमा दाबी विरोध गर्न माघ ५ देखि १० गतेसम्मको समय दिइएको छ । दाबी विरोधमाथि छानबिन गरी माघ ११ देखि १७ गतेसम्म आयोगले निर्णय लिनेछ । बन्दसूचीबाट हटेको नामको सूचना माघ १९ गते प्रकाशन गरिनेछ भने उम्मेदवारको बन्दसूची अन्तिम रूपमा माघ २० गते प्रकाशन गरिनेछ ।
आयोगले समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीतर्फ भाग लिन निवेदन पेश गर्ने राजनीतिक दलले उम्मेदवारको बन्दसूची अनिवार्य रूपमा तोकिएको मिति भित्र निर्वाचन अधिकृतको कार्यालय कान्तिपथमा पेश गर्नुपर्नेछ । एउटै व्यक्तिको नाम एकभन्दा बढी दलको बन्द सूचीमा राख्न पाइने छैन । साथै, प्रदेश सभा सदस्य निर्वाचन, २०७९ को समानुपातिकको बन्द सूचीमा समावेश भएको व्यक्तिको नाम यस पटकको प्रतिनिधि सभाको बन्द सूचीमा समावेश गर्न पाइने छैन ।
प्रत्यक्षतर्फको निर्वाचन कार्यक्रम माघ ६ बाट सुरु हुने
यस्तै प्रतिनिधि सभा सदस्यको प्रत्यक्ष तर्फको निर्वाचन कार्यक्रम आगामी माघ ६ गतेबाट सुरु हुनेछ । मतदान भने समानुपातिक तर्फसँगै फागुन २१ गते नै हुनेछ । प्रत्यक्ष तर्फका उम्मेदवारले माघ ६ गते बिहान १० देखि बेलुका ५ बजेसम्म सम्बन्धित निर्वाचन अधिकृतको कार्यालयमा मनोनयन पत्र दर्ता गर्नुपर्नेछ । त्यसै दिन बेलुका ५ देखि ७ बजेसम्म मनोनयन पत्र दर्ता भएका उम्मेदवारको सूची प्रकाशन गरिनेछ ।
उम्मेदवारको विरोधमा उजुरी दिन माघ ७ गते बिहान १० देखि दिउसो ३ बजेसम्मको समय तोकिएको छ । मनोनयन पत्र र उजुरीमाथि जाँचबुझ गरी निर्णय गर्ने कार्य माघ ७ गते दिउसो ३ बजेदेखि माघ ८ गते साँझ ५ बजेसम्म चल्नेछ । माघ ८ गते साँझ ५ देखि ७ बजेसम्म उम्मेदवारको नामावली प्रकाशन गरिनेछ ।
उम्मेदवारले नाम फिर्ता लिन चाहेमा माघ ९ गते बिहान १० देखि दिउँसो १ बजेसम्म निवेदन दिन सक्नेछन् । त्यसै दिन दिउँसो १ देखि ३ बजेसम्म उम्मेदवारको अन्तिम नामावली प्रकाशन गरिनेछ । उम्मेदवारलाई माघ ९ गते अपराह्न ४ देखि बेलुका ७ बजेसम्म निर्वाचन चिन्ह प्रदान गरिनेछ । सम्बन्धित मतदान केन्द्रमा आगामी फागुन २१ गते बिहान ७ देखि बेलुका ५ बजेसम्म मतदान हुनेछ ।
प्रतिनिधि सभा सदस्य निर्वाचनका लागि मतदान सुरु हुनुभन्दा ४८ घण्टा अगाडि अर्थात् आगामी फागुन १८ गते राति १२ बजेदेखि प्रचारप्रसार निषेध अवधि लागु हुनेछ । निर्वाचन क्षेत्रका सबै केन्द्रमा मतदान सम्पन्न भई मतदान भएका सबै मतपेटिका निर्वाचन अधिकृतबाट प्राप्त गरी सुरक्षित रूपमा भण्डारण भएपछि निर्वाचन अधिकृतले मतगणना कार्य सुरु गर्नेछन् ।
