काठमाडौं । युरोपको सबैभन्दा ठूलो मित्र, साझेदार र गठबन्धन देश नै अमेरिका हो । तर, केही हप्ता अगाडि यूरोपेली संघको सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र जर्मनीको चर्चित म्युनिक सुरक्षा सम्मेलनमा पुगेका अमेरिकी उपराष्ट्रपति जेडी भेन्सले सबैलाई बिच्क्याए ।
उनले यूरोपमा वाक स्वतन्त्रता कमजोर भएको र यूरोपेली लोकतान्त्रिक मान्यतामा विचलित हुँदै गएको आरोप लगाए । अरु त अरु, उनले युरोपले सुन्नै नचाहेको एउटा कुरा पनि भने, ‘युरोपको चुनौती रुस र चीनबाट होइन आफैं भित्रबाट हो ।’
ट्रम्पको कुरा र काम पहिलो कार्याकालबाटै परिचित छ । गत जनवरी २० मा दोस्रो कार्यकालको सपथ लिएसँगै ट्रम्पले यूरोपेली संघका देशहहरुलाई बेवास्ता गरेर रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँग लामो संवाद गरे । दुई देशका उच्चस्तरीय अधिकारीहरुको भेट साउदी अरब र टर्कीमा गराइसके । आफ्नो उत्तरी निकट छिमेकी क्यानडालाई उनी ५१ औं राज्य बन्न पटकपटक भनिरहेका छन् ।
हाम्रै दक्षिणी छिमेकी भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले अमेरिका भ्रमणको तयारी अन्तिममा पुग्दापुग्दै उनले आफ्नो देशमा अवैधरूपमा बसिरहेका भारतीयलाई नेल र हतकडी लगाएर हल्लाखल्ला गर्दै लखेटे ।
ट्रम्प प्रशासनका अधिकारीले सामाजिक संजालमा तस्बिर हाल्दै लेखेका छन्, ‘अवैधानिक भारतीय एलियनहरु ।’
अमेरिकाका राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपतिको अराजक स्वभाव कूटनीतिक मर्यादाअनुरूप नभएको भन्दै व्यापक आलोचना भइरहेको छ ।
उसो त जो बाइडेनकालमै अमेरिकाको कूटनीतिक मर्यादा कहाँ थियो र ? बाइडेनले रुसका राष्ट्रपतिलाई होच्याउँदै भनेका थिए, ‘वेश्याको पागल छोरो ।’
गैरकूटनीतिक छ्न् भनेर कूटनीतिक प्रयासबाट भाग्ने कुरा भएन । त्यही भएर आफू विपक्षी कित्तामा हुँदा ट्रम्पको कटु आलोचना गरेका हालका बेलायतका प्रधानमन्त्री केइर स्टार्मरले ट्रम्पको तारिफ गरेका छन् ।
हालसालै अमेरिकाको भ्रमणमा ह्वाउट हाउसमा भएको पत्रकार सम्मेलनमा उनले युक्रेनको संवादलाई शान्तितर्फ लगेको भन्दै ट्रम्पको तारिफ गरे । स्टार्मरभन्दा अगाडि ट्रम्पसँग भेट गर्न पुगेका फ्रान्सेली राष्ट्रपति इम्यानुएल म्याक्रोनले पनि ट्रम्पको तारिफ पटकपटक गरे ।
युरोपभन्दा अमेरिकाले धेरै युक्रेनलाई दिएको कुरामा म्याक्रोनले पत्रकार सम्मेलनमै ‘फ्याक्ट चेक’ गरिदिए । तर, सम्मानपूर्वक गरे । मुस्कुराउँदै गरे । ट्रम्पको तीघ्रामा हातले थम्थमाएर आफ्ना कुरा गरे ।
आवणिक शक्ति भएका बेलायत र फ्रान्सका शीर्ष नेताले पनि ट्रम्पसँग बोल्दा सम्मान प्रकट गरे । भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई पत्रकार सम्मेलनमा भारतले अमेरिकी सामानमा जति भन्सार लाउँछ अमेरिकाले भारतीय सामानमा त्यति लाउँछ भन्दै सीधासिधी भने । मोदीले त्यसलाई थप उत्तेजित बनाएनन् । आफ्ना कुरा राखे ।
जलेन्स्कीसामु यसरी भड्किए ट्रम्प र भेन्स
कुराकानीको सुरुमा माहोल राम्रै थियो । ट्रम्पले युक्रेनी सैनिक र जनताको तारिफ गरे । बहादुरीको सम्मानमा शब्द खर्चिए । यसमा जेलेन्स्की खुशी देखिए । तर ट्रम्पले जेलेन्स्कीलाई अब युद्ध रोकिने समय भएको भन्दा उनको मुहारको उज्यालो गयल भयो ।
जेलेन्स्कीले पुटिनको नाम लिएर हत्यारा र आतंककारी भने । यसो भन्दा ट्रम्प र भेन्स दुवै शान्त थिए । जेलेन्स्कीले पुटिनले २५ पटक सम्झौता उल्लङघन गरे भनेपछि चै ट्रम्पले थपे, ‘मसँगको सम्झौता उल्लङघन भएको छैन ।’
सुरुमा यत्ति मात्रै बिमति देखिएको थियो । ट्रम्पले पत्रकारहरुको प्रश्नमा आफू यूक्रेन र रुस कसैको पक्षमा नभएको आफू शान्तिको पक्षमा भएर अमेरिकाको शान्ति निर्माता राष्ट्रपतिको रुपमा चिनिन चाहेको बताए ।
जेलेन्स्कीले अमेरिकी आडभरोसामै युद्ध गर्ने तर अमेरिकाले भन्दैमा रोक्दिनँ भनेपछि ट्रम्प चिढिए । आक्रामक पात्रहरु ट्रम्प र भेन्स जेलेन्स्कीसँग सहमत हुने सम्भावना थिएन । त्यसैको प्रतिबिम्ब हो अमेरिकी समयअनुसार शुक्रबार भएको चर्काचर्की र जेलेन्स्कीलाई ह्वाइट हाउसबाट गरिएको निकाला ।
अहिले भाइरल भएको ७ मिनेटभन्दा छोटो भिडिओ क्लिपहरु हेर्दा यस्तो लाग्छ– भेन्स र ट्रम्पले युक्रेनी राष्ट्रपति जेलेन्स्कीलाई बोलाए । क्यामेरा तेर्स्याए । अनि भकाभक थर्काएर आफ्ना कुरा भन्न थाले । जेलेन्स्कीलाई होच्याउने र थच्याउने गर्न थाले । तर पूरा ५० मिनेट लामो भिडिओ हेर्ने हो भने कथा फरक छ । अराजक स्वभावका ट्रम्प र भेन्सलाई उत्तेजित बनाउनुमा जेलेन्सकीकै पनि भूमिका छ ।
ट्रम्पलाई मोदी, म्याक्रोन र स्टार्मर जतिको पनि मानमनितो नदिदाँ युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर चुकेका हुन् । भेन्सले युक्रेनको युद्ध मोर्चामा धेरै मरिरहेका छन्, अब युद्ध रोकौं भन्ने तर्क गर्दा जेलेन्स्की च्याँठिएर सोध्छन्, ‘तपाईँ युक्रेन पुगेर हेर्नुभएको छ ?’
यसबाट भेन्सले अमेरिकासँग युक्रेन कृतज्ञ नभएको गुनासो गर्दै भने, ‘कहिल्यै अमेरिकालाई सहयोगको लागि धन्यवाद भन्नु भयो ?’
यस्तै, आफूले युद्ध गरेको धेरै गाह्रो भएको र अमेरिकालाई पनि युद्ध गरेमा गाह्रो हुने भनेर जेलेन्स्कीले अर्ती दिए । यसो भन्दा शान्त बसिरहेका ट्रम्पलाई पनि आत्मसम्मानमा ठेस पर्याे । र भने, ‘त्यस्तो आदेश दिने तपाईँको औकात छैन ।’
ट्रम्प-जेलेन्स्की तनावको अर्को कारण बाइडेन
स्वभाव, सम्बन्ध र स्वार्थको संयोजन नै कूटनीति हो । ट्रम्प र जेलेन्स्कीको कमजोर सम्बन्ध र यस अगाडिका राष्ट्रपति जो बाइडेन र जेलेन्स्कीको समधुर सम्बन्धमा स्वभाव, सम्बन्ध र स्वार्थले काम गरेको छ ।
जेलेन्स्कीसँग ट्रम्प बिच्किने एक कारण सन् २०१९ मा ट्रम्पले भनेको कुरा जेलेन्स्कीले नमान्नु पनि हो । अमेरिकी विश्व च्यानल सीएनएनका अनुसार सन् २०१९ जुलाई २५ मा ट्रम्पले जेलेन्स्कीलाई फोन गरेर जो बाइडेन र उनका छोरा हन्टर बाइडेनको छानबिन गर्न भनेका थिए । जेलेन्स्कीले मानेनन् । त्यसले पनि जेलेन्स्कीको सम्बन्ध बाइडेनसँग राम्रो भयो । ट्रम्पसँग भएन ।
कार्यकालबाट बिदा हुँदै गर्दा हन्टर बाइडेनको मुद्दालाई माफी दिएर बिदा भएका थिए बाइडेन । त्यो मुद्दा त सकियो । तर ट्रम्प जेलेन्स्की तनाव सकिएन । त्यसकै एक पराकम्प ह्वाइट हाउसको पत्रकार सम्मेलनमा शुक्रबार देखिएको हो ।
ट्रम्प जस्तै उनका उपराष्ट्रपति भेन्स पनि जेलेन्स्कीसँग राजनीतिक कारणले बिच्किएका छन् । जेलेन्स्कीसँग भनाभन हुँदा उनले गत वर्ष अक्टोबरमा पेन्सिलभियामा गएर डेमोक्रेटिक दलको तर्फबाट अभियानमा जोडिएको भन्दै कटाक्ष गरे ।
यस्तो छ ट्रम्प, भेन्स र जेलेन्स्कीको चर्काचर्की संवादको पूणं अंशः
भेन्सः म त्यस्तो कूटनीतिबारे कुरा गर्दैछु जसले तपाईंको देशको विनाश रोक्छ ।
जेलेन्स्कीः हो, तर तपाईँले भन्नु खोज्नुभएको कूटनीति के हो ?
भेन्सः राष्ट्रपति महोदय, सम्मानका साथ भन्न चाहन्छु कि अमेरिकी मिडियाको अगाडि आएर यस विषयलाई उठाउनु अपमानजनक हो । अहिले तपाईंहरूको अगाडि सिपाहीहरूको अभाव भएकोले जबरजस्ती भर्ती गरिरहनु भएको छ । तपाईंले अमेरिकी राष्ट्रपतिलाई धन्यवाद दिनु पर्ने हो, किनभने उहाँ तपाईंको देशलाई विनाशबाट जोगाउन खोज्दै हुनुहुन्छ ।
जेलेन्स्कीः तपाईँ युक्रेन पुगेर हेर्नु भएको छ र तपाईं हाम्रो समस्याबारे यस्तो भन्नुहुन्छ ? एकपटक आएर हेरिसक्नुभएको छ ?
भेन्सः म… म त्यहाँ गएको छु… म वास्तवमा हेरेको छु, कुराहरु सुनेको छु, र मलाई थाहा छ कि तपाईंले मानिसहरू बोलाएर प्रचारात्मक भ्रमणमा लैजानुहुन्छ । राष्ट्रपति महोदय, के तपाईं सेनामा जनशक्तिको बिजोग भएको कुरामा असहमत हुनुहुन्छ ?
जेलेन्स्कीः हामीसँग समस्या छन् ।
भेन्सः अमेरिकी राष्ट्रपतिको ओभल अफिसमा आएर प्रशासनलाई आलोचना गर्नु सम्मानजनक कुरा हो ? के लाग्छ तपाईंलाई ? जबकि उहाँ तपाईंको देशलाई विनाशबाट जोगाउन प्रयास गर्दैहुनुहुन्छ ।
जेलेन्स्कीः धेरै, धेरै प्रश्नहरू आए । पहिलोबाटै सुरु गर्छु ।
भेन्सः ठीक छ ।
जेलेन्स्कीः सबैभन्दा पहिलो कुरा त युद्धको समयमा सबैलाई समस्या हुन्छ । तपाईंलाई पनि हुन्छ । तर तपाईंहरूसँग राम्रो समुद्र छ । अहिले महसुस गर्नुहुन्न, तर भविष्यमा यसको महसुस गर्नुहुनेछ ।
ट्रम्पः तपाईंलाई केही पनि थाहा छैन ।
जेलेन्स्कीः भगवानले कृपा गरून् ।
ट्रम्पः हामी के महसुस गर्नेछौं भनेर तपाईंले हामीलाई अर्ती नदिनुस् । हामी समस्या समाधान गर्ने प्रयास गर्दैछौँ । तपाईंले हामीलाई के महसुस गर्नेछौ भन्ने होइन ।
जेलेन्स्कीः मैले तपाईँलाई केही भनेको छैन । म उहाँको प्रश्नको उत्तर दिइरहेको छु ।
ट्रम्पः त्यस्तो आदेश दिने तपाईंको औकात छैन ।
जेलेन्स्कीः म आदेश दिइरहेको छैन ।
ट्रम्पः हामी के महसुस गर्छौं भन्ने तपाईंको कुनै दम छैन । हामी राम्रो र शक्तिशाली महसुस गर्छौं ।
जेलेन्स्कीः तपाईं प्रभाव महसुस गर्नुहुनेछ ।
ट्रम्पः तपाईंको अहिले राम्रो अवस्था छैन । तपाईंले आफूलाई खराब स्थानमा राख्नु भएको छ । उहाँ (भेन्स) यसमा सही हुनुहुन्छ ।
जेलेन्स्कीः युद्ध सुरु भएपछि ।
ट्रम्पः तपाईँको बलियो स्थान छैन । तपाईं हामीसँग कार्ड खेल्न बन्द गर्नुहोस् ।
जेलेन्स्कीः हामी कार्ड खेलिरहेका छैनौं ।
ट्रम्पः तपाईं कार्ड नै त खेल्दै हुनुहुन्छ । तपाईं लाखौं मानिसहरूको जीवनसँग जुवा खेल्दै हुनुहुन्छ । तपाईं तेस्रो विश्वयुद्धको जुवा खेल्दै हुनुहुन्छ । अहिले तपाईँले जे गरिरहनु भएको छ त्यसले यो देश अमेरिकाको अपमान भइरहेको छ ।
भेन्सः के तपाईंले एकचोटि धन्यवाद भन्नुभएको छ ?
जेलेन्स्कीः धेरै पटक ।
भेन्सः गलत । यो बैठकभरि तपाईंले धन्यवाद भन्नुभएको छ ? तपाईं अक्टोबरमा पेन्सिल्भेनिया गएर विपक्षी दलको समर्थन गर्नुभयो । अमेरिकालाई धन्यवाद भन्न शब्द खर्च गर्नुस्, जसले तपाईंको देश बचाउन प्रयास गर्दैछ ।
जेलेन्स्कीः कृपया, तपाईं सोच्नुहुन्छ कि तपाईं युद्धबारे ठूलो स्वरमा बोल्नुभयो भने…
ट्रम्पः उहाँ ठूलो स्वरमा बोल्नु भएको छैन । तपाईंको देश ठूलो समस्यामा छ ।
जेलेन्स्कीः म उत्तर दिउँ ?
ट्रम्पः परेन परेन । तपाईंले धेरै कुरा गरिसक्नुभयो । तपाईंको देश ठूलो समस्यामा छ ।
जेलेन्स्कीः मलाई थाहा छ ।
ट्रम्पः तपाईं जितिरहनुभएको छैन ।
जेलेन्स्कीः म…
ट्रम्पः तपाईं हामीले दिएको सहयोगको कारण राम्रो स्थितिमा आउन सक्नुहुन्छ ।
जेलेन्स्कीः राष्ट्रपति महोदय, हामी हाम्रो देशमा बसिरहेका छौं । बलियो छौं । युद्ध सुरु भएदेखि हामी एक्लै थियौं । र हामी धन्यवाद दिन्छौं । मैले धन्यवाद दिएको छु ।
ट्रम्पः तपाईं एक्लै हुनुहुन्थेन । हामीले तपाईंलाई यो मूर्ख राष्ट्रपति (बाइडेन) मार्फत ३५० अर्ब डलर सहयोग दियौँ । हामीले तपाईंलाई सैन्य उपकरणहरू दियौँ । तपाईंका सैनिकहरू साहसी छन्, तर तिनीहरूले हाम्रो सैन्य उपकरण प्रयोग गर्नुपर्यो । यदि तपाईंलाई हाम्रो सैन्य उपकरण नभएको भए यो युद्ध दुई साताभित्रै सकिन्थ्यो ।
जेलेन्स्कीः पुटिनबाट सुन्दा त उनी तीन दिनमै भन्थे ।
ट्रम्पः त्यो भन्दा पनि कम समय लाग्थ्यो सायद ।
जेलेन्स्कीः दुई साताभित्र । यो पक्कै पनि ।
ट्रम्पः यस्तो अवस्थामा सम्झौता गर्नु गाह्रो हुन्छ ।
भेन्सः के तपाईं केवल धन्यवाद भन्न सक्नुहुन्छ…?
जेलेन्स्कीः मैले धेरै पटक अमेरिकी जनतालाई धन्यवाद दिएको छु ।
भेन्सः असहमतिहरू स्वीकार गर्नुहोस् र ती असहमतिहरू समाधान गरौँ । अमेरिकी मिडियामा विवाद उठाएर गलत सावित हुने प्रयास नगरौँ । हामीलाई थाहा छ, तपाईं गलत हुनुहुन्छ ।
ट्रम्पः तर हेरौँ, मलाई लाग्छ अमेरिकी जनताले के भइरहेको छ भन्ने देख्नु महत्वपूर्ण छ । तपाईंलाई धन्यवाद दिनुपर्छ किनभने अहिले तपाईँसँग कुनै कार्ड छैन ।
जेलेन्स्कीः म आभारी छु ।
ट्रम्पः तपाईँ युद्धमा पुरिनुभएको छ । मान्छेहरु मरिरहेका छन् । तपाईँका सैनिकहरु रित्तिइरहेका छन् ।
जेलेन्स्कीः कृपया, राष्ट्रपति महोदय ।
ट्रम्पः त्यसपछि तपाईं हामीलाई भनिहाल्नुस् ‘म युद्धविराम चाहन्नँ, म अघि बढ्न चाहन्छु ।’ सुन्नुहोस् यदि तपाईँ युद्धविराम चाहने हो भने अहिले हुन्छ । म चाहन्छु गोलाबारी रोकियोस् । तपाईंका मान्छेहरु मर्न रोकियोस् ।
जेलेन्स्कीः अवश्य पनि । हामी युद्ध रोक्न चाहन्छौँ ।
ट्रम्पः तर तपाईं युद्धविराम चाहनुहुन्न । म चाहन्छु युद्धविराम ।
जेलेन्स्कीः तर मैले तपाईंलाई सोधें, के छन् त ग्यारेन्टीहरू ?
ट्रम्पः किनभने तपाईं युद्धविराम छिट्टै पाउन सक्नुहुन्छ, सम्झौताभन्दा छिटो ।
जेलेन्स्कीः हाम्रो जनतालाई युद्धविरामबारे सोध्नुहोस् । उनीहरुको चाहना हजुरलाई मतलब छैन ?
ट्रम्पः त्यो कुरा मसँग थिएन । त्यो मुर्ख जो बाइडेनसँग थियो । त्यो ओबामासँग थियो । माफ गर्नुहोला, उनीहरुले तपाईंलाई सिरक दिए, तर मैले त ट्याङ्क हान्ने जेभलिन (हतियार) दिएँ । हो, मैले तपाईंलाई ती ट्याङ्कहरू ध्वस्त पार्नका लागि जेभलिन दिएँ । तपाईंसँग खेल्ने कुनै कार्ड छैनन् । तपाईं कृतज्ञ हुनुपर्छ । सोचाइहरु परिवर्तन गरेर मात्रै हुने हुनाले सम्झौतामा पुग्न सकस छ ।
