Category: स्वास्थ्य-जीवनशैली

काठमाडौं । दक्षिणी मित्रराष्ट्र भारतले केही दिनअघि नेपाललाई १० लाख डोज कोभिडविरुद्धको खोप ‘कोभिसिल्ड’ अनुदानमा उपलब्ध गरायो । अहिले उत्तरी छिमेकी चीनले पनि नेपाललाई पाँच लाख खोप निःशुल्क दिने प्रस्ताव गरेको छ । यसरी नेपाललाई कोभिडविरुद्धको लडाईंमा सहयोग गर्न दुई छिमेकीले देखाएको तत्परतालाई कतिपयले ‘खोप कूटनीति’ का रूपमा अर्थ्याउन थालेका छन् ।

कोभिडविरुद्धको खोप लगाउन शुरू गर्ने दक्षिणएशियामा भारतपछिको दोस्रो मुलुक बनेको छ, नेपाल । त्यसो त भारतले पाकिस्तानबाहेक अरू दक्षिण एशियाली मुलुकलाई पनि अनुदानमा खोप दिइरहेको छ । अर्कोतर्फ चीनले पनि विभिन्न देशहरूलाई अनुदानमा खोप वितरण गरिरहेको छ । त्यसैले नेपाललाई छिमेकीका हिसाबले दुई देशले गरेको सहयोगमा कुनै संशय राख्नु नपर्ने सरकारी अधिकारीहरू बताउँछन् । यद्यपि, भारत र चीनले यसरी सहयोगको होड गर्नु नेपाललाई आफ्नो प्रभावमा राख्ने चाहनाकै उपज हुनसक्ने एकथरीको आशंका छ ।

परराष्ट्र मामिलाका जानकार डा. दिनेश भट्टराई ‘खोप कूटनीति’ अहिले संसारभर ट्रेन्डिङमा रहेको बताउँछन् । अप्ठ्यारो समयमा शक्तिराष्ट्रहरूले कमजोर राष्ट्रलाई सहयोग गर्नु स्वाभाविक भए पनि त्यसमा अन्य स्वार्थ मिसिन नहुने उनको भनाइ छ ।

‘नेपाल सरकारले कूटनीतिक माध्यमबाट प्राप्त गर्ने खोप मानवीय स्वास्थ्यका लागि मात्रै हो र यो राष्ट्रिय हित विपरीत नहुनेमा विश्वास दिलाउनुपर्छ’ भट्टराईले नेपाल प्रेससँग भने, ‘खोप दिनेको पनि आन्तरिक वा बाह्य धेरै स्वार्थ हुनसक्छ । हामीले खोप लिए पनि त्यस्ता स्वार्थको साझेदार बन्नुहुँदैन ।’

अनुदानमा पाउँदैमा जुनसुकै खोप वा सहयोग लिनुभन्दा मुलुकको आवश्यकता र हित हेरेर लिनुपर्ने उनले सुझाए ।

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीका परराष्ट्र सल्लाहकार डा. राजन भट्टराई विश्वभर मानवीय स्वास्थ्य संकटमा परेको बेला मित्र राष्ट्रहरूले नेपाललाई अनुदानमा खोप उपलब्ध गराउनुलाई सकारात्मक रूपमा लिनुपर्ने बताउँछन् ।

‘हामीलाई खोपको खाँचो छ । विश्वका धेरै देशले नपाइसकेको अवस्थामा हामीलाई खोप दिने घोषणा मित्र राष्ट्रहरूले गरेका छन् । यसबाट हामी उत्साहित छौं’, भट्टराईले भने । खोपलाई राजनीतिक स्वार्थसँग जोडेर हेर्न नहुने भट्टराईको भनाइ छ ।

‘यो मानवीय कुरा हो । सबै नेपालीलाई निःशुल्क खोप उपलब्ध गराउने लक्ष्य लिएका कारण आवश्यक र उपयुक्त खोप नेपालले प्राप्त गर्न हिच्किचाउनुपर्ने कारण छैन’, भट्टराईले भने ।

भारतका दुई रणनीति

केपी ओली शक्तिमा आएदेखि भारतसँग उनको सम्बन्ध आमरूपमा सुमधुर छैन । प्रधानमन्त्रीका रूपमा पहिलो कार्यकाल बिताउँदा उनले भारतीय नाकाबन्दीको सामना गरेका थिए । दोस्रो कार्यकालमा सम्बन्ध बाहिरबाट हेर्दा सहज देखिए पनि भित्र अझै पेचिलो छ ।

खासगरी नेपालले कालापानी–लिम्पियाधुराको भूभागलाई समेटेर नक्शा जारी गरेको विषयलाई लिएर भारत ओलीसँग रुष्ट छ । ओली उक्त भूभाग भारतबाट फिर्ता ल्याउने अडानमा छन् भने भारत यो विषयमा छलफलसम्म गर्न चाहँदैन ।

केही साताअघि परराष्ट्र मन्त्री प्रदीप ज्ञवालीले भारत भ्रमण गर्दा द्विपक्षीय छलफलमा नेपालले यो विषय उठाए पनि भारतले चासो दिएन । यतिसम्म कि नेपालका परराष्ट्र मन्त्रीलाई भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले भेट गर्न समेत समय दिएनन् । दुई देशबीच सम्बन्ध सहज छैन भन्ने प्रष्ट संकेत थियो, त्यो । तर त्यसलगत्तै भारतले नेपाललाई कोभिड विरुद्धको भ्याक्सिन उपलब्ध गराउन तत्परता देखायो । तत्परता देखाएको मात्रै होइन कि नेपाललाई प्राथमिकतामा राखेर १० लाख भ्याक्सिन दियो पनि । भारतले नेपाललाई निस्वार्थ सहयोग गर्दैन भन्ने एकखालको मान्यताले गर्दा भारतले गरेको सहयोगमा विभिन्न तर्क गर्न थालिएको छ ।

एक कूटनीतिक विश्लेषकको भनाइमा भारतले गरेको सहयोगका दुई प्रष्ट कारण छन् । पहिलो राजनीतिक र दोस्रो व्यापारिक ।

राजनीतिक कारणबारे उनको विश्लेषण छ, ‘राजनीतिक कारण भनेको नेपाललाई आफ्नो प्रभावमा राखिराख्ने सोच हो । नेपालमा बढ्दो भारतविरोधी भावनालाई मत्थर बनाउने रणनीतिले पनि काम गरेको हुनसक्छ । त्योभन्दा बढी चाहिं नेपालमा चीनको बढ्दो प्रभावलाई काउन्टर दिएर नेपाल आफ्नो छत्रछायाँमा छ भन्ने सन्देश दिन खोजेको हो ।’

व्यापारिक कारणबारे उनी भन्छन्, ‘नेपाललाई केही लाख खोप अनुदानमा दिएर भारतले आफ्नो खोपको ब्रान्डिङ गर्न पनि खोजेको हो । साथै, भविष्यमा आफूलाई आवश्यक थप खोप भारतबाटै किन्न यसले नेपाललाई नैतिक दबाब पनि परेको छ । कुनै उद्योगले नयाँ माल ल्याउँदा प्रवद्र्धनका लागि शुरूमा केही थान निःशुल्क बाँडेको जस्तै हो ।’

नेपालले भारतबाट अनुदानको खोप ल्याएर बाँड्न थालिसके पनि अब आवश्यक पर्ने थप खोप कहाँबाट ल्याउने भन्ने निर्णयमा पुगिसकेको छैन । तथापि, भारतसँग थप खोपका लागि कुराकानी भइरहेको प्रधानमन्त्री ओलीले नेपालमा खोप उद्घाटन गर्दा बताएका थिए ।

चीनको आफ्नै शैली

भारतले उपलब्ध गराएको खोप नसकिंदै चीनले पनि नेपाललाई पाँच लाख डोज खोप आपतकालीन प्रयोगका लागि उपलब्ध गराउने प्रस्ताव गरेको छ । चीनले उपलब्ध गराउने ‘सिनोफार्म’ खोप लिन नेपाल सकारात्मक छ । यद्यपि औषधि व्यवस्था विभागबाट सो खोपलाई अनुमति प्रदान गरिसकेको छैन ।

चीन विगत लामो समयदेखि नेपालको हितैषी मुलुक हो । भारतले नेपालमा गर्ने सहायता स्वार्थप्रेरित हुने गरेको आशंका गरिए पनि चीनको हकमा यस्तो आशंका कम गरिन्छ । तथापि पछिल्लो समयमा चीनले पनि नेपालमा हस्तक्षेपकारी भूमिका खेल्न थालेको चर्चा शुरू भइरहेको छ । यस्तो चर्चालाई बल पु¥याउने गरी पछिल्लो समयमा चिनियाँहरूका केही गतिविधि देखिएका पनि छन् । नेपाललाई भारतको प्रभावबाट मुक्त गरेर आफू निकट ल्याउन चीनले गरेका प्रयासहरू छिपेका छैनन् ।

त्यसो त भारतले नेपाललाई १० लाख खोप उपलब्ध नगराएको भए पनि चीनले दिन सक्थ्यो ।

‘यदि सहयोगको होड नै गरेको भए चीनले भारतको भन्दा बढी खोप दिने प्रस्ताव गर्न सक्थ्यो’ ती विश्लेषक भन्छन्, ‘उसले भारतको भन्दा आधा परिमाणमा मात्रै दिनुले प्रतिस्पर्धाको भावना नरहेको भनेर बुझ्नुपर्छ ।’

छिमेकीहरूबीच प्रतिस्पर्धाको भावना भए पनि नभए पनि नेपालसँग खोप स्वीकार गर्नुको विकल्प नरहेको उनको भनाइ छ ।

उनी भन्छन्, ‘नेपाललाई बढीभन्दा बढी संख्यामा खोप चाहिएकै छ । त्यसैले जसले दिए पनि मापदण्ड पुगेको र गुणस्तरीय छ भने लिने नै हो । यसमा सम्बन्धित देशहरूको स्वार्थको खोजीनिती गरेर विषयलाई जटिल बनाइराख्नु आवश्यक छैन ।’

त्यसो त चीनले नेपाललाई खोप उपलब्ध गराउने विषयमा पठाएको पत्रमा पनि ‘घुक्र्याउने भाषा’ प्रयोग गरेको छ । तत्काल नेपालले खोप स्वीकार नगरेको खण्डमा अरूलाई नै दिन सकिने र भविष्यमा खोप प्राप्त गर्न नेपालले लामो समय कुर्नुपर्ने हुनसक्ने पत्रमा उल्लेख छ ।

२०७२ सालको भूकम्पपछि भारत र चीनले नेपाललाई सहयोग घोषणा गर्ने विषयमा खुलेर प्रतिस्पर्धा गरेका थिए । अहिले पनि ‘खोप कूटनीति’ मार्फत दुई देशले नेपाललाई विश्वासमा लिनका लागि प्रयास गरेको देखिन्छ ।

त्यसो त नेपाललाई खोप उपलब्ध गराउन भारत र चीन मात्रै नभई अन्य राष्ट्रहरू समेत इच्छुक छन् । नेपालका लागि बेलायती राजदूत निकोला पोलिटले बेलायतको सहयोगमा विश्व स्वास्थ्य संगठनमार्फत नेपाललाई २० लाख डोज ‘कोभ्याक्स’ खोप उपलब्ध गराउने घोषणा गरेकी छिन् । विश्वभर जारी ‘भ्याक्सिन डिप्लोमेसी’ को असर नेपालमा कस्तो पर्ने हो ? त्यो भने आगामी दिनमा देखिनेछ ।

काठमाडौं । नेपालमा आपतकालिन प्रयोगमा ल्याइएको कोरोनाविरुद्धको खोपलाई दक्षिण अफ्रिकाले नलगाउने भएको छ । नेपालले अक्सफोर्ड र एस्ट्राजेनेकाले विकास गरेको कोभिसिल्ड खोप प्रयोगमा ल्याएको छ ।

दक्षिण अफ्रिकामा भने यो भ्याक्सिन स्थगित गरिएको छ । दक्षिण अफ्रिकाका स्वास्थ्य अधिकारीले त्यहाँ एस्ट्राजेनेका खोप वितरण कार्य स्थगित भएको जनाएका छन् ।

दक्षिण अफ्रिकामा देखिएको कोरोनाको भेरिएन्टविरुद्ध खोप प्रभावकारी नभएपछि अभियान स्थगित गरिएको जनाइएको छ । अफ्रिकामा यो खोप १० प्रतिशत मात्र प्रभावकारी भएको जनाइएको छ । ५० प्रतिशतभन्दा माथिको प्रभावकारितालाई मात्र राम्रो हुने जनाइएको छ ।

वैज्ञानिकले यो भ्याक्सिन वितरण कसरी प्रभावकारी हुन्छ भन्ने निधो नगरेसम्म खोप अभियान स्थगित गरिएको जनाइएको छ । एस्ट्राजेनेकाको विकल्पमा अफ्रिकामाले फाइजर र जोन्सन एन्ड जोन्सनको खोपलाई प्रयोगमा ल्याउनेबारे सोचिरहेको छ ।

नेपालले अस्ट्राजेनेकालाई दोस्रो चरणमा लगाउन सुरु गरिएको छ । अमेरिकामा भने यो खोप अझै प्रयोगमा ल्याइएको छैन ।

वुहानको सामुद्रिक खाना राखिएको बजारमा कोभिड-१९ को सङ्क्रमण फैलिएको अनुमान गरिएको विश्व स्वास्थ्य संगठनले जनाएको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका विशेषज्ञ अधिकारीहरुले चीनको वुहानमा पुगेर गरेको अनुसन्धानबाट यो देखिएको उनीहरुले जनाएका छन् ।

कोभिड भने अन्यत्र कतै उत्पत्ति भएको तर त्यही सामुद्रिक खाना तथा तरकारीहरुको बजारबाट यो विस्तार भएको अुनमान गरिएको विश्व स्वास्थ्य संगठनका अधिकारीहरुले दिएको प्राप्त समाचारमा जनाइएको छ । चीनको वुहानमा यो संक्रमण फैलिएको देखिएको हो । त्यस विषयमा अनुसन्धान गर्न विश्व स्वास्थ्य संगठनले पहिल्यैदेखि चीन जान खोजेकोमा चीन सरकारले दिएको थिएन ।

हालै उनीहरुले सो क्षेत्रमा पुगेर अनुसन्धान गरेका थिए । त्यस क्रममा गरिएको अनुसन्धानबाट कोभिड यहाँको सामुद्रिक खानाहरुको बजारबाट विस्तार भएको पाइएको बताएका छन् । तर पनि यो सङ्क्रमण भने अन्यत्र कतै देखिएको ती विज्ञहरुले बताएका छन् । उनीहरुले कोभिड १९ को भाइरस कहाँबाट उत्पत्ति भएको हो भन्ने बारेमा अनुसन्धान गरिरहेको बताएका छन् ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनको टिमले वुहान सहरमा रहेको वुहान इन्स्टिच्युट अफ भाइरोलोजीको अध्ययन गरेका थिए र उनीहरुले सो संस्थाको ल्याबको पनि अनुसन्धान गरेका थिए ।

काठमाडौं । नेपाल र चीनका परराष्ट्रमन्त्रीबीच शुक्रबार बेलुका टेलिफोन वार्ता भएको छ । परराष्ट्र मन्त्रालयले विज्ञप्ती जारी गर्दै चिनियाँ विदेशमन्त्री वाङ यी र नेपाली समकक्षी प्रदीप ज्ञवालीबीच वार्ता भएको जनाएको छ ।

टेलिफोन संवादका क्रममा चिनियाँ विदेश मन्त्री वाङ यीले नेपाललाई पाँच लाख डोज कोभिडविरुद्धको खोप उपलब्ध गराउने वचन दिएका छन् । उक्त परिमाणको खोप प्रक्रिया पुर्‍याएर चाँडै काठमाडौं पठाउने यीले नेपाली समकक्षीलाई जानकारी दिए ।

विज्ञप्तीमा खोपको वितरणमा चीनले नेपाललाई प्राथमिकतामा राखेको र अनुदानमा उपलब्ध गराउने समेत उल्लेख छ ।

नेपाल प्रेससँग कुरा गर्दै परराष्ट्र स्रोतले कोभिडविरुद्धको खोप र द्धिपक्षीय हितका विषयमा उनीहरुबीच संवाद भएको जनाएको छ । अर्को छिमेकी भारतले उपलब्ध गराएको १० लाख डोज भने प्रयोगमा आइसकेको छ । खोप सहयोग गर्नेबारे मन्त्री ज्ञवालीलाई धन्यवाद समेत दिएका छन् ।

चिनियाँ कम्पनी सिनोफार्मले उत्पादन गरेको खोप नेपाल आउने जनाइएको हो । भन्डै ८० प्रतिशतले प्रभावकारी मानिएको यो खोप नेपाल ल्याउने भने सरकारले आपतकालिन प्रयोगका लागि अनुमति दिनुपर्ने हुन्छ । चीनले पाकिस्तानलाई पनि ५ लाख डोज खोप उपलब्ध गराउने जनाएको छ ।

आज शनिबार नेपालमा पहिलो चरणको खोप अभियान समापन हुँदैछ ।

काठमाडौं । नेपालले यसै महिनाको अन्त्यसम्म विश्व स्वास्थ्य संगठनको कोभ्याक्स सुविधाअन्तर्गत २२ लाख ५६ हजार डोज खोप प्राप्त गर्ने भएको छ । डब्लुएचओले प्रकाशित गरेको विवरणमा यो उल्लेख छ ।

कोभ्याक्सको अन्तरिम वितरण योजनाअन्तर्गत नेपालले अक्सफोर्ड र एस्ट्राजेनेकाले संयुक्तरुपमा विकास गरेको तथा भारतको सिरम इन्स्टिच्युटले उत्पादन गरेको कोभिसिल्ड खोप प्राप्त गर्ने भएको हो ।

नेपालले उक्त खोपलाई आपतकालिन प्रयोगमा ल्याएको एक सातापछि डब्लुएचओले यस्तो घोषणा गरेको हो । फेब्रुअरी महिनाको अन्त्यसम्म नेपालले खोप प्राप्त गर्ने डब्लुएचओको प्रक्षेपणमा उल्लेख छ ।

नेपालको औषधी व्यवस्था विभागले कोभिसिल्ड खोपलाई मात्र आपतकालिन प्रयोगका लागि अनुमति दिएको छ । राष्ट्रसंघले उपलब्ध गराउने उक्त खोपको डोज नेपालको कूल जनसंख्याको ३.३ प्रतिशत (१ करोड)लाई पुग्ने जनाइएको छ ।

नेपालले ७२ प्रतिशत जनसंख्यालाई खोप लगाउने योजना बनाएको छ । १८ वर्षभन्दा माथिल्लो उमेरकाले मात्र यो खोप लगाउन पाउनेछन् । बुधबारसम्म नेपालमा कोरोनाका २ लाख ७१ हजार ४३१ जना संक्रमित पुगेका छन् । मृतक संख्या २,०३१ पुगेको छ ।

काठमाडौं । पाटन स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानमा मानसिक समस्या भएका बिरामीको सङ्ख्या बढेको छ । मुलुकमा फैलिएको कोभिड महामारीपछि पाटनमा सो रोगका बिरामी बढ्न थालेका हुन् ।

मुलुकमा देखिएको कोरोना कहर, लामो समय भएको बन्दाबन्दी, फुर्सदको समयमा बढेको तनाव र जाँडरक्सी सेवनका कारण मानसिक समस्याका दैनिक दुईदेखि तीन जना मानिस अस्पतालमा उपचारका लागि आउन थालेका निर्देशक डा रवि शाक्यले बताए ।

उनले भने, ‘यस्तो समस्या भएका बिरामीका लागि अस्पतालले ३० श्यया व्यवस्था गरेको छ, यी श्यया अहिले सधैजसो भरिभराउनै हुन्छन्, सानो बच्चामा सो रोग लागेको थाहा नभएर हो या समस्या नै नभएर हो उपचारमा आएका छैनन् भने १५ देखि ५५ वर्ष उमेर समुहका मानिस आउने क्रम बढेको छ ।’

विगत १० वर्षअघिदेखि पाटन अस्पतालले मानसिक समस्या भएका बिरामीलाई उपचार सेवा दिँदै आएको छ । सो अस्पतालले कोरोनाका बिरामीलाई पहिलो प्राथमिकतामा राखी उपचार सेवा दिन शुरु गरेसँगै ननकोभिड बिरामी उपचार गराउन आउनेको सङ्ख्या १० देखि ३० प्रतिशतमा झरेको थियो ।

मङ्सिर पहिलो साताबाट अस्पतालले पूर्ववतरुपमा सबै कर्मचारी बोलाएर ननकोभिड उपचार सेवा सञ्चालन गरेसँगै ५० प्रतिशत सङ्ख्यामा बिरामी आउन थालेका अस्पतालले जनाएको छ ।

अस्पतालमा महामारीअघि दैनिक एक हजार ८०० देखि दुई हजार २०० सम्मले बहिरङ्ग सेवा लिने गरेकामा हाल लगभग एक हजारले सो सेवा लिन थालेका डा. शाक्यको भनाइ छ ।

अस्पतालमा आँखा र मुटु रोग उपचार सेवा दिन नसक्दा यसतर्फ जोड दिनुपर्ने डा शाक्यले औल्ल्याए । अस्पतालमा दुई महिनाअघिदेखि ५० भन्दा कम सङ्ख्याका कोरोनाका बिरामीले उपचार सेवा लिइरहेका जनाइएको छ । रासस

काठमाडौं । वेलायतले कोभिड १९ विरुद्धको खोप अभियानमा नेपाललाई सघाउन इच्छुक रहेको जनाएको छ ।

उपप्रधानमन्त्री ईश्वर पोखरेलसँगको भेटमा नेपालका लागि वेलायती रजादूत निकोला पोलिटले नेपालले जोखिममा रहेका आफ्ना नागरिकका लागि खोप अभियान चाँडै शुरु गरेकोमा सराहना गर्दै यस अभियानमा सहयोग गर्न वेलायत इच्छुक रहेको बताएकी हुन् ।

प्रधानमन्त्री कार्यालय सिंहदरवारमा भएको भेटमा कोभिड १९ महामारीविरुद्ध नेपालले चालेका कदमको समेत प्रशंसा गरेको बताइएको छ । भेटमा राजदूत पोलिटले अर्को वर्ष नोभेम्बरमा संयुक्त अधिराज्यको ग्लासगोमा हुन गईरहेको जलवायु परिवर्तन सम्बन्धी सम्मेलनमा नेपालको सक्रिय सहभागिता रहने विश्वास व्यक्त गरेको प्रधानमन्त्री कार्यालयका प्रवक्ता शंकर नेपालले जनाएका छन् ।

भेटमा उपप्रधानमन्त्री पोखरेलले कोभिड १९ संकट व्यवस्थापन केन्द्र स्थापना गरी सम्बन्धित मन्त्रालयहरु मार्फत् रोगको नियन्त्रण, रोकथाम र उपचारका लागि चालेको अभियानले रोग पहिचान र नियन्त्रण प्रभावकारी भएको जानकारी दिएका छन् ।

पोखरेलले संयुक्त अधिराज्यबाट नेपालको विकासमा भइरहेको सहयोग र कोभिड–१९ को उपचारका निमित्त सहयोग गर्ने प्रतिबद्धताका लागि धन्यवाद व्यक्त गरे ।

उपप्रधानमन्त्री पोखरेलले जलवायु परिवर्तन नेपालको पनि प्राथमिकतामा रहेको जानकारी गराउँदै सन् २०१८ मा पोल्याण्डमा भएको सम्मेलनमा राष्ट्रपतिको नेतृत्वमा नेपाली प्रतिनिधिमण्डलको सहभागिता रहेको स्मरण गरेका थिए ।

पोखरेलले नेपाललाई समृद्धि, स्थिरता र विकासमा गर्ने अभियानमा संयुक्त अधिराज्यको निरन्तर सहयोग रहने अपेक्षासमेत व्यक्त गरेको प्रधानमन्त्री कार्यालयले जनाएको छ ।

काठमाडौं । राजनीतिक माग राख्दै डा. गोविन्द केसीले २०औं अनशन बस्ने घोषणा गरेका छन् । आफ्नो माग पूरा नभए आगामी १२ फागुनबाट अनशनमा बस्ने उनको घोषणा छ ।

मंगलबार एक विज्ञप्ति जारी गर्दै केसीले दुई सूत्रीय माग राखेका  छन् । उनको पहिलो माग ‘प्रधानमन्त्रीद्वारा संसद विघटन गरेकोमा संविधानको रक्षा गरिनुपर्ने’ रहेको छ । अदालतमा मुद्दा विचाराधीन भएकाले उनले खुलेर संसद पुन:स्थापना भनेका छैनन् ।

यसैगरी उनले विधि र प्रक्रिया मिचेर अवैध रुपमा संवैधानिक निकायहरुमा नियुक्तिको सिफारिस गरिएको भन्दै त्यसलाई रद्द गर्नुपर्ने माग गरेका छन् ।

विज्ञप्तिमा उनले लेखेका छन्, ‘ केपी ओली देशको प्रधानमन्त्री रहेसम्म हाम्रो संविधान मात्रै नभई सिंगो देशको स्वार्थ र सुरक्षासमेत खतरामा रहनेछ । अहिलेकै रफ्तारमा प्रतिगमन हुने हो भने निषेध, हिंसा र मुठभेडको राजनीतिले टाउको उठाउने सम्भावना प्रचुर छ ।’

नागरिकका हैसियतले शान्तिपूर्ण रुपमा हस्तक्षेप गर्ने उपयुक्त समय यही भएको केसीले उल्लेख गरेका छन् । संविधान विघटनको विषयमा सर्वोच्च अदालतमा चलिरहेको न्यायिक प्रक्रियालाई सबै नागरिकहरुले निकटतापूर्वक निगरानी गरिरहेको भन्दै उनले देशको सर्वोच्च न्यायालयले संविधानको रक्षा गर्ने आशा व्यक्त गरेका छन् ।

काठमाडौं । सरकारले आयोडिनयुक्त नुन खाने बानीको विकास गर्न महिनाव्यापी कार्यक्रम शुरू गरेको छ ।

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय, स्वास्थ्य सेवा विभाग अन्तर्गतको परिवार कल्याण महाशाखाले माघ १९ देखि फागुन १६ गतेसम्म आयोडिन सम्बन्धी सचेतना कार्यक्रम थालेको हो ।

आयोडिनको कमि भएका नेपाललगायतका १ सय ३० देशमा आयोडिनको कमीबाट हुने समस्याबारे जनचेतना जगाउन हरेक वर्षको फेब्रुअरी विशेष महिनाको रूपमा मनाइँदै आएको छ ।

यस वर्ष पनि माघ १९ देखि फागुन १६ गतेसम्म ‘नुन थोरै खाऔँ तर सही मात्रामा आयोडिन भएको दुई बालबालिका चिन्ह भएको पाकेटको नुन मात्र खाऔँ’ भन्ने नाराका साथ विभिन्न कार्यक्रम गरी महिनाव्यापी रुपमा मनाउन स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयमार्फत ७ सय ५३ वटै स्थानीय तहलाई आग्रह गरेको छ ।

स्वास्थ्य मन्त्रालयको पत्र पाए लगत्तै संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्रालयले स्थानीय तहलाई महिनाव्यापी कार्यक्रम सञ्चालन गर्न परिपत्र गरिसकेको मन्त्रालयको स्थानीय तह समन्वय शाखाले जनाएको छ ।

कार्यक्रम मनाउन आवश्यक बजेटसहित विस्तृत मार्गदर्शन पनि स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको वेवसाइटमा प्रकाशित भइसकेको र प्रदेश तथा स्थानीय निकाय कार्यसञ्चालन मार्गदर्शनमा रहेकोसमेत मन्त्रालयले जनाएको छ ।

काठमाडौं । माघ १४ गतेदेखि नेपालमा कोरोना भाइरसविरुद्धको खोप अभियान चलिरहेको छ । आइतबारसम्म ८८ हजार ७ जनाले खोप लगाइसकेका छन् ।

अभियान चलिरहँदा कोरोना संक्रमण भएर निको भएकाले खोप लगाउनु पर्छ कि पर्दैन ? भन्ने जिज्ञासा पनि उब्जिएको छ । पछिल्लो समय जिज्ञासा मेटाउन टेकु जनस्वास्थ्य प्रयोगशाला पुग्नेको संख्या बढेको प्रयोगशालाका प्रवक्ता राजेश कुमार गुप्ताले बताए ।

एन्टीबडी परीक्षणबाट पहिला कोरोना संक्रमण भए नभएको र शरीरमा कोरोनाविरुद्ध लड्ने प्रतिरोध क्षमता विकास भएको छ छैन ? थाहा पाउन सकिन्छ ।

एन्टीबडी परीक्षणको क्रममा कोरोनाविरुद्ध लड्ने क्षमता पर्याप्त देखिए खोप लगाउन हतार गर्नु नपर्ने विज्ञहरु बताउँछन् । तर कोरोना संक्रमण भएर निको भएकाहरुले पनि खोप भने लगाउनुपर्छ ।

किनकि, कुनै एक प्रजातिको कोरोना भाइरस संक्रमण भए त्यही प्रजातिविरुद्ध बनेको एन्टीबडीले अरु प्रजातिको भाइरस संक्रमणबाट जोगाउन सक्दैन । अहिलेको खोपले सबै प्रजातिका कोरोना संक्रमणबाट बचाउने सम्भावना रहेको विज्ञको भनाइ छ ।

कोरोना संक्रमण भएपछि शरीरमा एन्टीबडी कति समयसम्म रहन्छ भन्ने यकिन नभएकाले संक्रमण भएर निको भएकाले पनि खोप लगाउनुपर्ने वरिष्ठ खोप विशेषज्ञ श्याम उप्रेतीले बताए ।

राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशाला टेकुमा एन्टीबडी परीक्षण गर्नेमध्ये कोरोना संक्रमण भएर निको भएको ८–९ महिनापछि पनि शरीरमा पर्याप्त एन्टीबडी रहेको पाइएको छ ।

खोप लगाउनुअघि एन्टीबडी परीक्षण किन आवश्यक छ ?

खोप लगाउनुअघि र पछि शरीरमा एन्टीबडीको मात्रा परीक्षण गर्नु उत्तम हुने बताउँछन्, वरिष्ठ प्रयोगशाला विज्ञ राजेशकुमार गुप्ता ।

 

काठमाडौं । नेपालमा बर्डफ्लु संक्रमण पुष्टि भएसँगै सरकारले भारतबाट कुखुराजन्य वस्तुको आयातमा प्रतिबन्ध लगाएको छ ।

संक्रमण फैलन सक्ने जोखिमलाई ध्यानमा राख्दै मुलुकभित्र निगरानी उच्च अवस्थामा राखिएको कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले शनिबार जारी गरेको वक्तव्यमा उल्लेख छ । रोग देखिएको क्षेत्रमा रहेका सम्पूर्ण घरपालुवा पन्छी तथा रोग सार्न सक्ने अन्य वस्तु समेत नष्ट गरिएको छ ।

१८६५ वटा हाँस, ६२२ बट्टाइ, ३२ कुखुरा, २५ टर्की, ५४२ अण्डा र ७५ किलो दाना नष्ट गरिएको छ । रोग देखापरेको क्षेत्रलाई समेत निसंक्रमण तुल्याइएको जनाइएको छ ।

रोग नियन्त्रणमा सघाउन विभागले पन्छी तथा पन्छीजन्य उत्पादनको ओसारपोसार गर्दा स्वास्थ्य परिक्षण गर्न, फार्म परिसरमा जैविक सुरक्षाका विधि अवलम्वन गर्न, व्यक्तिगत सरसफाइमा ध्यान दिन समेत आग्रह गरेको छ ।

गर्धन दुखाइ तपाईंले आफ्नो दैनिक जीवनमा गर्नुभएका स-साना गल्तीका कारण हुन सक्छन । आउनुस् हामी यस कष्टको कारण र व्याख्याबारे छलफल गरौं ।

डाक्टर भन्छन् कि एक व्यक्तिले दिनमा लगभग ६ देखि १० घण्टा सुत्नु पर्छ। त्यसो गर्दा हामी अर्को दिन काम सजिलोसँग गर्न सक्दछौं । उचित निद्राको साथ, मुटु, मस्तिष्क, र पाचन पथसहित सजिलै स्वस्थ कार्य गर्न सकिन्छ ।

यस पीडाको सबैभन्दा सामान्य कारण जब तपाईं सुत्नुहुन्छ तपाइको गर्धनको पोस्चर कस्तो छ भन्ने कुरामा भर पर्छ । सुत्दा तपाईंले कडा वा नरम सिरानी के प्रयोग गर्नुहुन्छ एकदमै ख्याल राख्नुपर्दछ । साथै, यो निश्चित गर्नु जरूरी छ कि टाउको र तपाईंको शरीरको लाइन सिरानीमा मिल्दो छ/छैन । यसले घाँटी वरपरको मांसपेशीको तनाव सन्तुलनमा राख्न मद्दत गर्दछ।

म निद्रा र आसनको महत्त्वमा जोड दिन चाहन्छु, किनकि धेरै जसो कडा सिरानी प्रयोग गर्नेहरूले घाँटीभित्र र वरिपरि कठिनाइ र दुखाइ सामना गर्छन् ।

तपाईंको प्रश्न हुन सक्छ – गर्धन दुखाइ र सिरानीको सम्बन्ध के छ ? र, समस्या कहाँ छ ?

हामीले प्रयोग गर्ने सिरानी र गर्धन दुखाइको सम्बन्ध शतप्रतिशत छ । जब मानिसले गर्धन दुखाइको समस्याबारे डाक्टरलाई भन्छन, उनीहरूलाई पहिले सिरानी प्रयोगमा रोक लगाइन्छ । यद्यपि, कसैले पनि त्यसो गर्नुको कारण सोध्दैनन्।

तपाईं यदि गलत सिरानीको प्रयोग गरेर सुतिरख्नु भएको छ भने बिहानै ओछ्यानबाट उठ्दा घाँटीमा रहेको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण मांसपेशी ‘ट्रापेजियस’ दुखेको महसुस गर्नुहुन्छ ।

यसको कारण इनन पंच सामान्य अवस्थाबाट कडा हुनु हो जसले सिरानीमा पर्ने गर्धनको वरपर चिल्लो मांसपेसीहरूमा परिवर्तन हुन्छ। जब हामी टाउको एक छेउमा फर्काउँछौ यी मांसापेसीमा तनाव बढ्छ, त्यसको नतिजा टाउको दुख्ने र पीडा हुने गर्दछ. यसलाई सर्विको जेनिक हेडेक भनिन्छ, जहाँ सर्विको को अर्थ गर्धन उठेको हो।

केही व्यक्ति फिजियोथेरापीमा आउँदा चिकित्सा सहायता र उपचार खोज्नुहुन्छ तर टाउको दुखाइको पछिल्लो मुख्य कारण घाँटीका मांसपेसेहरू जकडिनु नै हो।

यदि तपाईं गर्धन दुखाइ अनुभव गर्दै हुनुहुन्छ भने, सबैभन्दा पहिला सिरानी बदल्नुहोस् । तपाईं त्यस्तो सिरानी किन्नुहोस जुन तपाईंको टाउकोको स्थिति सीधा राख्न र शरीर लाइनमा राख्न मद्दत गरोस् । यस्ता सिरानीहरू पसलहरूमा मज्जाले उपलब्ध हुन्छन्।

यद्यपि घाँटी दुखाइ भएका व्यक्तिहरू आफ्नै लागि विशेष आकारको सिरानी लिन सक्छन् त्यस्ता सिरानी प्रयोग गर्दा यो सुनिश्चित गर्नुपर्दछ कि गर्धन र थोरसिक हड्डीहरू एक सीधा लाइनमा स्थित हुन् ।

एस्ट्रेजेनेकाद्वारा विकास गरेको कोभिड–१९ विरूद्धको खोप ६५ वर्षभन्दा मुनिका व्यक्तिलाई मात्र दिन जर्मनीको खोप आयोग स्टिकोले बिहीबार सिफारिस गरेको छ ।

एस्ट्र्जेनेकाद्वारा विकसित उक्त खोपमा पाका उमेरका व्यक्तिहरूलाई प्रयोग गरी यसको प्रभाबकारिताबारे आवश्यक पर्ने अपर्याप्त तथ्याङ्कको कारण देखाउँदै जर्मनीमा वृद्धवृद्धालाई यसको प्रयोग नगर्न सिफारिस गरिएको हो ।

वैज्ञानिक तथा विशेषज्ञहरूको एक समितिले बेलायतस्थित विश्व प्रसिद्ध अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयसँगको सहकार्यमा विकास गरिएको अस्ट्राजेनेकाको खोपलाई १८ वर्ष देखि ६५ वर्ष उमेर समूहमा प्रयोग गर्न सुझाब दिएको हो ।

समितिले भनेको छ, “अहिले उपलब्ध तथ्याङ्कमा ६५ वर्ष र त्योभन्दा बढी उमेर समूहका व्यक्तिमा प्रयोग भइ यसको प्रभावकारिता पुष्टि गर्ने आधारहरू अपर्याप्त देखिएकोले जर्मनीमा उक्त उमेर समूहमा यसलाई प्रयोग नगर्न उचित हुने निष्कर्ष निकालिएको छ ।”

काठमाडौं । कोरोनाको खोप लगाउन सुरु भएको भोलिपल्ट अर्को सुखद समाचार आएको छ । पछिल्लो २४ घन्टामा कोरोनाभाइरसको संक्रमणबाट देशमा कसैको पनि मृत्यु भएन ।

स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार पाँच महिनामा पहिलोपटक मृत्यु शून्यमा झरेको हो । नेपालमा पहिलोपटक गत जेठ १ गते पहिलो एक महिला संक्रमितको मृत्यु भएको थियो । उनी सिन्धुपाल्चोककी सुत्केरी थिइन् । पछिल्लो ५ महिनामा दैनिक १० जनाभन्दा बढीले कोरोनाबाट ज्यान गुमाउँदै आएका थिए ।

पछिल्लोपटक गत साउन १९ गते नेपालमा मृत्यु संख्या शून्य थियो । त्यसयताका करिब पाँच महिनामा प्रत्येक दिन कोरोनाले मृत्यु हुँदै आएको थियो । गत कात्तिक १९ गते एकै दिन सबैभन्दा बढी ३० जनाको मृत्यु भएको थियो ।

दैनिक मृत्युको सिलसिला रोकिएर पछिल्लो २४ घन्टामा मृत्यु शून्यमा झरेको स्वास्थ्य मन्त्रालयका प्रवक्ता जागेश्वर गौतमले नेपाल प्रेसलाई बताए ।‘लामो समयपछि कोरोनाबाट मृत्यु शून्यमा झरेको हो,’ उनले भने ।

नेपालमा अहिलेसम्म कुल २ हजार २० जनाको कोरोनाबाट मृत्यु भइसकेको छ । नेपालमा कोरोनाको मृत्युदर ०.७५ प्रतिशत रहेको छ जुन अन्य देशको तुलनामा न्यून हो । दैनिक मृत्युको सिलसिला रोकिएर पछिल्लो २४ घन्टामा मृत्यु शून्यमा झरेको स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

संक्रमण दर पनि घट्दै
नेपालमा कोरोनाको संक्रमण दर पनि केही समयदेखि घट्दो क्रममा रहेको तथ्यांकले देखाउँछ । त्यसो त कोरोना परीक्षण संंख्या पनि घटिरहेको छ ।

तथ्यांकअनुसार गत कात्तिकमा कोरोनाको महामारी नेपालमा उच्च विन्दुमा पुगेको थियो । गत ५ कात्तिकमा एकै दिन ५ हजार ७४३ जना संक्रमित भेटिएका थिए । हाल संक्रमण दरमा शिथिलता आइरहेको छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार पछिल्लो २४ घण्टामा थप २१३ जनामा कोरोना संक्रमण पुष्टि भएको छ भने २९६ जना कोरोना मुक्त भएका छन् । नेपालमा कोरोनाबाट मृत्यु हुनेहरुको अनुपात ९८ प्रतिशतको हाराहारी छ ।

संक्रमणको आधारमा नेपाल ४४ औं स्थानमा छ ।

काठमाडौं । कोरोना भाइरस विरुद्धको ‘कोभसिल्ड’ खोप अभियानअन्तर्गत दोस्रो दिन ७७ वटै जिल्लामा २८ हजार ७३२ जनाले खोप लगाएका छन् । हिजोदेखि खोप लगाएका कसैलाई पनि अहिलेसम्म साइड इफेक्ट नदेखिएको स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जनाएको छ ।

मन्त्रालयका अनुसार प्रदेश १ मा ३,८४७, प्रदेश २ मा २,१६७४, बागमतीमा ११ हजार ४६१, गण्डकीमा ४, ८५३ लुम्बिनीमा २,३०३, कर्णालीमा १६७७ र सुदूर पश्चिममा २,४४१ जनाले खोप लगाएका हुन् ।

खोप लगाएको दुई दिनमा कसैलाई पनि साइड इफेक्ट नदेखिएको मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. जागेश्वर गौतमले बताए ।‘आजसम्म खोप पाएका व्यक्तिहरुमध्ये कसैलाई पनि स्वास्थ्य समस्या देखिएको छैन,’ मन्त्रालयका डा. गौतमले भने ।

सरकारले पहिलो चरणको प्राथमिकतामा परेका व्यक्तिहरुमध्ये खोपको उपलब्धताको आधारमा खोप लगाउने निर्णय गरेको थियो । मन्त्रालयले स्वास्थ्यकर्मी, फोहोरमैला संकलक तथा चालक, एम्बुलेन्स तथा शववाहन चालक, खोप केन्द्रमा खटिने स्वास्थ्यकर्मी सुरक्षाकर्मी, महिला स्वास्थ्य स्वयं सेवकहरु, अन्तराष्ट्रिय प्रवेश विन्दुमा कार्यरत स्वास्थ्यकर्मी र कर्मचारी, वृद्धाश्रममा खटिने कर्मचारी तथा जेलमा रहेका कैदी–सुरक्षाकर्मीलाई पहलिो चरणमा खोप दिने मापदण्ड बनाएको छ ।

सोही मापदण्ड अनुसार खोप लगाउने अभियान देशैभर भइरहेको मन्त्रालयले जनाएको छ ।

काठमाडौं । कोभिड–१९ खोप अभियानअन्तर्गत पहिलो दिन खोप लगाएका कसैलाई पनि १० घन्टासम्म साइड इफेक्ट नदेखिएको स्वास्थ्य मन्त्रालयले जनाएको छ । मन्त्रालयका अनुसार पहिलो दिन ९ हजार ८४ जनाले खोप लगाएका छन् ।

प्रदेश १ मा १२५५, प्रदेश २ मा ७२६, बागमतीमा २६ हजार ९४, गण्डकीमा १८ सय ४३, लुम्बिनीमा ७३३ जनाले खोप लगाएका छन् । त्यस्तै कर्णालीमा ७५१ जना र सुदूर पश्चिममा १,०८२ जनाले खोप लगाएका छन् ।

आज सबैभन्दा बढी बाग्मती प्रदेशमा खोप लगाइएको छ भने सबैभन्दा कम प्रदेश २ मा लगाइएको छ । यस्तै काठमाडौंको त्रिभुवन विश्वविद्यालय शिक्षण अस्पताल, वीरेन्द्र सैनिक अस्पताल, पाटन अस्पताल प्रसुती गृह अस्पतालमा रहेको खोप केन्द्रमा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले स्थलगत भ्रमण गरी खोप लगाउने व्याक्ति र सेवा प्रदायकलाई हौसला दिए ।

आजदेखि देशैभर फ्रन्टलाइनमा खटिएका स्वास्थ्यकर्मी, सुरक्षाकर्मी, तथा सरसफाईकर्मीहरुले कोरोना भाइरसविरुद्धको पहिलो चरणको खोप लगाउन सुरु भएको छ ।

देशभरबाट ४ लाख २० हजार जनाले ‘कोभसिल्ड’को खोप लगाउँदैछन् । नेपालबाट पहिलो खोप लगाएको टेकु अस्पतालका निर्देशक डा सागर राजभण्डारीले कोरोना खोपले कुनै पनि असर नदेखिएकाले खोप सुरक्षित भएको बताए ।

उनी भन्छन्, ‘खोप लगाउँदैमा भाइसरले आक्रामण नगर्ने भन्ने होइन । खोपले भाइरसलाई मार्ने नभइ भाइरस शरीरभित्र प्रवेश गर्न नदिनु हो । र, खोप लगाएको १४ दिनमा एन्टीबडी बनाउन शुरु गर्छ । यसले शरीरलाई प्रोटेक्सन गर्छ ।’

‘कोभिसिल्ड’ खोप लगाएपछि केही गतिविधि गर्न नहुने डा। भण्डारी बताउँछन् । उनका अनुसार खोप लगाइसकेकाहरुले मध्यपान गर्न हुँदैन र जनस्वास्थ्यको मापदण्ड पालना पर्छ ।

अन्यथा भाइरसको असर देखिन सक्छ । भ्याक्सिन लगाएर समुदायलाई भने सुरक्षित बनाउन मद्दत पुग्छ । पहिलो चरणको खोप लगाएको ४ हप्तापछि दोस्रो खोप लगाउनुपर्ने हुन्छ ।

उनी भन्छन्, ‘१८ वर्ष मुनिका बालबालिका, गर्भवती महिला, दीर्घरोगी, एलर्जी हुने व्यक्तिले खोप लगाउँदा मात्रै यसको असर देखिने हो । त्यस्ता व्यक्तिहरुको हकमा भने खोपले शतप्रतिशत काम गर्दैन । नेपालमा खोपले ७५ प्रतिशत काम गर्छ ।