Category: स्वास्थ्य-जीवनशैली

काठमाडौं । औषधि व्यवस्था विभागले चिनियाँ खोप सिनोभ्याकलाई नेपालमा आपतकालिन प्रयोगको अनुमति दिने भएको छ ।

नेपाल प्रेससँग कुरा गर्दै विभागका सूचना अधिकारी सन्तोष केसीले केही दिनमा बस्ने बैठकले उक्त खोपलाई अनुमति दिने बताए ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनले मंगलबार सिनोभ्याकलाई आपतकालिन प्रयोगको अनुमति दिएको थिए । ‘डब्लुएचओले अनुमति दिएपछि अब हामीलाई पनि अनुमति दिन सजिलो भयो’ उनले भने ।

डब्लुएचओका अनुसार सिनोभ्याक खोप गम्भिर लक्षणका बिरामीमा ५१ प्रतिशत प्रभावकारी हुनेछ । केही प्रमाण र तथ्यांकबीच अझै भिन्नता रहेको पनि डब्लुएचओले जनाएको छ ।

डब्लुएचओले अनुमति दिइसकेपछि अब यो खोपलाई कोभ्याक्स संयन्त्रमार्फत प्रयोग गर्न बाटो खुलेको छ । ‘आपतकालिन प्रयोगका लागि अनुमति दिनु भन्नुको अर्थ सुरक्षा, प्रभावकारिता र उत्पादनको हिसाबले अन्तर्राष्ट्रिय गुणस्तर प्राप्त गर्नु हो’ डब्लुएचओले भनेको छ ।

नेपालले यसअघि अर्को चिनियाँ खोप सिनोफार्मलाई आपतकालिन प्रयोगको अनुमति दिइसकेको छ । नेपालले यसअघि सिनोफार्म (भेरोसेल)सहित अस्ट्राजेनेकाको कोभिसिल्ड, भारत बायोटेकको कोभ्याक्सिन, रुसी खोप स्पुतनिक पाँचलाई आपतकालिन प्रयोगको अनुमति दिइसकेको छ ।

काठमाडौं । जेठ २५ गतेबाट नेपालका ६० देखि ६४ वर्ष उमेरका ज्येष्ठ नागरिकलाई कोभिड–१९ विरुद्धको खोप लगाइने भएको छ ।

स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार उक्त मितिमा चीन सरकारले दिएको भेरोसेल खोप लगाउने भएको हो ।

खोप लगाउन जाँदा नागरिकता वा उमेर खुल्ने कुनै पनि सरकारी कागजपत्र वा वडा कार्यालयले दिएको सिफारिस अनिवार्य साथमा लिएर जानु पर्ने मन्त्रालयले जनाएको छ।

मन्त्रालयले यसपटक खोपको दोस्रो मात्रा सुनिश्चत गरेर पहिलो डोज दिन लागेको हो।

काठमाडौं । आइएमई फाउन्डेशनले कोभिड-१९ को रोकथाम तथा उपचारका लागि करिब तीन करोड रुपैयाँ मूल्य बराबरको स्वास्थ्य उपकरण सरकारलाई प्रदान गरेको छ ।

आइएमई फाउन्डेसनका संरक्षक तथा आइएमई ग्रुपका अध्यक्ष चन्द्रप्रसाद ढकाल र फाउन्डेसनका अध्यक्ष तथा आइएमई ग्रुपका प्रबन्ध निर्देशक हेमराज ढकालले आज स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयमा आयोजित कार्यक्रममा मन्त्री हृदयेश त्रिपाठीलाई संयुक्तरुपमा ८० थान अक्सिजन कन्सन्ट्रेटर हस्तान्तरण गरेका छन् ।

फाउन्डेसनले गण्डकी प्रादेशिक अस्पताल पोखरा, लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पताल बुटवल, सेती प्रादेशिक अस्पताल, धनगढी र निजामती कर्मचारी अस्पताल (सिभिल) काठमाडौंलाई ८० थान अक्सिजन कन्सन्ट्रेटर (हरेकलाई २० थान) सहयोग गरेको हो ।

त्यसैगरी, फाउन्डेसनले समुदायद्वारा सञ्चालित आइशोलेसन सेन्टरलाई १५ वटा अक्सिजन कन्सन्ट्रेटर सहयोग गरेको छ ।

यसका अतिरिक्त फाउन्डेसनले शुक्रराज सरुवा रोग अस्पताल टेकुमा करिब एक करोड २८ लाख रुपैयाँ बराबरको अक्सिजन प्लान्ट स्थापनाको लागि पनि आवश्यक प्रक्रिया शुरु गरिसकेको छ ।

यस अघि फाउन्डेसनले वैदेशिक रोजगारीमा रहँदा देहावासन भएका नेपालीको घरपरिवारहरूको सहयोगार्थ ‘भरोसा कोष’ को स्थापना गरी करिव एक सय प्रभावित घरपरिवारलाई प्रतिव्यक्ति ५८ हजार रुपैयाँका दरले झण्डै ६० लाख रुपैयाँ बराबरको राहत उपलब्ध गराएको छ ।

फाउन्डेसनले शिक्षा, स्वास्थ्य, खेलकूदलगायत विभिन्न क्षेत्रमा सहयोग गर्दै आएको र नाफारहित संस्था भएको सो समूहले जनाएको छ ।

काठमाडौं । कोभिड–१९ को संक्रमण दरमा केही कमी आएको भन्दै काठमाडौं महानगरपालिकाले तत्काल अक्सिजनसहितको उपचार कक्ष थप सञ्चालन नगर्ने जनाएको छ । अहिले स्वास्थ्य उपकरणसहित सञ्चालनमा आएका अस्पतालहरुमा पनि २० प्रतिशत मात्र कोरोनाका बिरामी रहेकाले काठमाडौं महानगरपालिकाले तत्काल थप उपचार कक्षको आवश्यकता नरहेको जनाएको हो ।

दोस्रो लहरको कोरोना संक्रमण बढ्दै गएपछि यसअघि कामपाले १२ वटा अस्पतालसँग सम्झौता गरी आवश्यक पर्ने स्वास्थ्य उपकरण र उपकरण खरिदका लागि आर्थिक सहयोग गरेको थियो । कामपाका प्रवक्ता ईश्वरमान डङ्गोलका अनुसार अहिले सञ्चालनमा आएका अस्पतालमा पनि बिरामीको संख्या कम रहेकाले तत्कालका लागि थप सञ्चालनको योजना नरहेको हो ।

‘बिरामीको संख्या बढे त्यसमा पुनः विचार गरिन्छ’, उनले भने, ‘कामपाको आर्थिक सहयोगमा सामाखुशीस्थित राधास्वामी सत्सङ्ग भवनमा नेपाली सेनाको व्यवस्थापनमा ८८ अक्सिजनसहित १७४ शय्याको कोभिड-१९ आइसोलेसन केन्द्र सञ्चालनमा ल्याए पनि हाल उक्त स्थानमा १६ वटा शय्या मात्र सञ्चालनमा आएको छ ।’ उनका अनुसार धेरै संक्रमित घरमै आइसोलेशनमा छन्, केही मात्रै अस्पताल गएकाले पनि निर्माण भएको अक्सिजनसहितका अस्पतालहरुमा शय्याअनुसार बिरामी नभएका हुन् ।

त्यस्तै कामपाकै सहयोगमा सञ्चालित छत्रपाटी निःशुल्क चिकित्सालय र नरदेवी आयुर्वेदिक अस्पताल पनि जम्मा संख्याको २० प्रतिशत मात्रै कोरोनाका बिरामीले उपचार गराइरहेको कामपाको भनाइ छ ।

हाल कामपामा ६१ हजार ९२४ कोरोना संक्रमित रहेकामा ५० हजार ६८९ जना निको भएका छन् भने १० हजार १२५ होम आइसोलेशन र १७० संस्थागत आइसोलेशनमा रहेका छन । त्यस्तै हाल १० हजार ८१६ सक्रिय संक्रमितमध्ये ५२१ ले अस्पतामा उपचार गराइरहेका छन् । कोरोनाका कारण ४१९ जनाले ज्यान गुमाएको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ ।

कोभिडका बिरामीलई उपचारमा सहज होस् भन्ने हेतुले नागरिक हट लाइन ११८० बाट २४ सै घण्टा सेवा दिने व्यवस्था मिलाइएको छ । बिरामीलाई अस्पतालमा पुग्न सहज होस् भनी कोभिड-१९ का बिरामीका लागि फोन नं १०२ मार्फत १० वटा र नन् कोभिड बिरामीका लागि १० वटा गरी कूल २० वटा निःशुल्क एम्बुलेन्स सेवा कामपाले सञ्चालनमा ल्याएको छ । यी माध्यमबाट हालसम्म २२ हजार कोभिड संक्रमित बिरामी र १२ हजार नन् कोभिड बिरामीले सेवा लिएका छन् ।

३०९ शय्याको आइसोलेशनसहित अस्पताल सञ्चालनमा

कामपाले अक्सिजनको चरम अभावका कारण उत्पन्न असहज अवस्थालाई ध्यानमा राखेर अक्सिजनकै कारण अस्पतालमा हुने बिरामीको चापलाई कम गर्न ३०९ शय्याडको आइसोलेशन र विषेश अस्पताल सञ्चालनमा ल्याएको छ ।

कामपाको आर्थिक सहयोगमा सामाखुशीस्थित राधास्वामी सत्सङ्ग भवनमा नेपाली सेनाको व्यवस्थापनमा ८८ अक्सिजनसहित १७४ शय्याको कोभिड-१९ आइसोलेशन केन्द्र, आयुर्वेद अस्पतालमा ५० अक्सिजनसहित १०० शय्याको कोभिड-१९ आइसोलेशन केन्द्र र छत्रपाटी निःशुल्क चिकित्सालयमा आइसीयु र भेन्टिलेटरसहितको ३५ शय्याको कोभिड-१९ विशेष अस्पताल सञ्चालनमा छन् ।

सङ्क्रमण दरमा कमी

कामपामा कोभिड–१९ को संक्रमण दरमा केही कमी आएको छ । अघिल्लो हप्ता महानगरले परीक्षण गरिएकामध्ये ७० प्रतिशतमा संक्रमण पुष्टि हुने गरेको थियो । अहिले २५ प्रतिशत संक्रमण दर घटेर ४५ प्रतिशतमा आएको छ ।

अघिल्ला हप्ताहरुमा अत्यधिकरूपमा कोरोना संक्रमित बढेपछि कामपाले स्वाब सङ्कलनका लागि पाँचवटा केन्द्र बढाएर हरेक दिन १६ वटा स्थल तोकेर परीक्षणलाई तीव्र बनाएको थियो । महानगरपालिकाको जनस्वास्थ्य महाशाखाका ल्याब टेक्निसियन राधिका कुँइकेलका अनुसार परीक्षणका लागि आवश्यकतानुरूप टोली तयारी अवस्थामा रहेको छ । ‘कोरोनाको शङ्का देखिएका र वडाले खटाएअनुसार अहिले परीक्षणको कामलाई व्यापक बनाइएको छ, जसले गर्दा अघिल्लो हप्ताको तुलनामा कमी आएको छ’, उनले भने ।

१२ अस्पतालसँग सम्झौता

कोभिड–१९ को संक्रमण विरुद्ध लड्नका लागि कामपाले आफ्नो क्षेत्रभित्र रहेका अस्पतालले माग गरेअनुरूप क्षमता बढाउन आवश्यक पर्ने उपकरण तथा व्यवस्थापनमा सहयोग गर्नका लागि अस्पतालसँग सम्झौता गरेको छ । अस्पतालको व्यवस्थापन तथा उपचार प्रणालीको सुधार तथा क्षमता वृद्धि गरेर संक्रमाणमा परेका बिरामीलाई बचाउन महानगरले आफ्नो क्षेत्रभित्र भएका १२ सरकारी तथा सामुदायिक अस्पताललाई अनुदान रकम दिन सम्झौता गरिसकेको छ ।

महानगरले यसरी सम्झौता गरेका अस्पतालमा वीरेन्द्र सैनिक अस्पताल, चिकित्सा विज्ञान राष्ट्रिय प्रतिष्ठान वीर अस्पताल, छत्रपाटी निःशुल्क चिकित्सालय, निजामती कर्मचारी अस्पताल, महेन्द्रनारायण निधि मेमोरियल अस्पताल, हेल्पिङ ह्याण्ड्स सामुदायिक अस्पताल, शहीद गङ्गालाल राष्ट्रिय हृदयरोग केन्द्र, शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पताल, मोडल अस्पताल र नेपाल-कोरियामैत्री अस्पताल रहेका छन् ।

यसअघि महानगरपालिकाले गत वैशाख २४ गते सम्झौता गरेर त्रिभुवन विश्वविद्यालय शिक्षण अस्पताललाई १० थान भेन्टिलेटर उपलब्ध गराइसकेको छ । त्यस्तै वैशाख २७ गते नरदेवी आयुर्वेदिक अस्पतालसँग अक्सिजनसहितको उपकरण जडान गर्न सम्झौता गरेको थियो ।

कामपाको आर्थिक सहयोगमा छत्रपाटी निःशुल्क चिकित्सालय, नरदेवी आयुर्वेदिक अस्पताल, सामाखुसीमा रहेको राधा स्वामी कोभिड आइसोलेशन तथा अक्सिजन थेरापी सेन्टरमा अक्सिजनसहितको उपकरण जडान गरी सेवा सञ्चालनमा आइसकेको छ ।

त्यसैगरी कामपाले यही जेठ १४ गतेदेखि एन्टिजेन विधीबाट परिक्षण गरिरहेको छ । यस विधिबाट कामपाले ५० हजारलाई परीक्षणको दायरामा ल्याउने जनाएको छ ।

-रासस

काठमाडौं । चीनले यसैसाता दिन लागेको १० लाख भेरोसोल खोप यसअघि नलगाएका नागरिकलाई प्राथमिकतामा राखेर पहिलो चरणमा दिइने भएको छ ।

उक्त खोप अभियान ७७ वटै जिल्लामा सञ्चालन गरिने स्वास्थ्य मन्त्रालयले जनाएको छ । मन्त्रालयका खोप महाशाखा प्रमुख झलक गौतमका अनुसार एक पटक पनि खोप नलगाएका नागरिकलाई पहिलो मात्राको खोप दिइनेछ ।

उनले भने, ‘पहिलो डोज खोप लगाएकाहरुलाई दोस्रो डोज खोपका लागि पनि सुरक्षित गरेर अगाडि बढ्छौं । शिक्षक र सवारी चालकलाई पहिलो चरणको खोप दिने बारे हामी छलफलमा छौं । अहिले कुनै निर्णय भएको छैन ।’

मन्त्रालयले १८ वर्षभन्दा माथिल्लो उमेरका नागरिकका लागि पहिलो डोज खोपका लागि अनलाइन आवेदन फर्म भर्न आग्रह गरेको थियो । यसबारे गौतमले भने, ‘कोभिडविरुद्धको दोस्रो चरणको खोप अभियान सकिने वितिकै यो अभियान सुरु हुने तयारी भइरहेको छ ।’

कोरोनाविरुद्धको पहिलो डोज खोप लगाउनका लागि जुनसुकै ठाउँबाट पनि फर्म भर्न सकिन्छ र फर्म भर्ने मिति भने नतोकएको स्वास्थ्य मन्त्रालयले जनाएको छ ।

काठमाडौं । नेपालमा कोरोनाभाइरस संक्रमणबाट निको भएका मानिसहरुमा ‘कालो ढुसी’को संक्रमण पुष्टि भएको स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जनाएको छ ।

अहिलेसम्म झन्डै एक दर्जन मानिसमा आँखा बिगार्ने ‘ब्ल्याक फङ्गस’को संक्रमण देखिएको मन्त्रालयले बताएको छ । वीरगञ्ज, नेपालगञ्ज र काठमाण्डौंका अस्पतालबाट कालो ढुसी संक्रमणको विवरण आएको स्वास्थ्य मन्त्रालयको प्रवक्त्ता डा. कृष्णप्रसाद पौडेलले बताए ।

भारतमा ब्ल्याक फङ्गसबाट हजारौ मानिस संक्रमित भएका छन् । नेपालमा पनि कोभिड बिरामीका लागि यो संक्रमण घातक बनेको छ ।
पौडेलले भने, ‘नेपालमा सुरुमा वीरगञ्जबाट कालो ढुसीको संक्रमणबारे रिपोर्ट गरिएको थियो । संक्रमण रोकथाम तथा उपचारको लागि मापदण्ड बनाएका छौं, विशेषज्ञ चिकित्सकहरुको एउटा कोर टीम बनाएर हामीले रोकथामका लागि एड्भाइजरी प्रकाशित गरिसकेका छौं ।’

चिकित्सकका अनुसार कालो ढुसी संक्रमितको उपचारको लागि ‘एम्फोटेरिसिन बी’ औषधीको प्रयोग गरिएको छ तर नेपालामा भने अहिलेसम्म यो औषधी उपलब्ध हुन सकेको छैन । पछिल्लो समय भारतले आयात निर्यातमा रोक लगाएपछि औषधि उपलब्ध गर्नका लागि चुनौतिपूर्ण भएको छ’ पौडेलले बताए ।

तीलगंगा इन्स्टिच्यूटका विशेषज्ञ रीता गुरुङका अनुसार कालो ढुसी रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर भएको मानिसमा बढी हुने गर्दछ । कोभिड संक्रमण भइसकेका मानिसहरुमा इम्यूनिटी (प्रतिरोध क्षमता) घटेको हुन्छ, त्यस्ता बिरामीहरुमा रोगसँग लड्ने क्षमता घट्न जान्छ । यो रोग मधुमेह रोगी, जलेका बिरामी र क्यान्सरका बिरामीमा बढी समस्या देखिने गर्छ ।

अहिले चर्चामा रहेका ब्ल्याक फङ्गस, ह्वाइट फङ्गस र एलो फङ्गस एउटै प्रजातिको भएको उनी बताउँछिन् ।

काठमाडौं । कोरोनाको दोस्रो लहर फैलिन थालेसँगै काठमाडौंमा निषेधाज्ञा जारी गरिएको एक महिना बितेको छ । गत वैशाख १६ गतेदेखि एक साताका लागि लगाइएको निषेधाज्ञाको म्याद पटक-पटक थप हुँदै एक महिना लम्बिएको हो ।

निषेधाज्ञाले महामारी नियन्त्रणमा कति सघाउ पुग्यो त ? पछिल्लो एक महिनाको तथ्याङ केलाउने हो भने सकारात्मक जवाफ हात पर्दैन । कोरोना संक्रमणको दर अपेक्षितरुपमा घट्न सकेको छैन भने मृत्यू दर बढ्दो छ । निषेधाज्ञाबाहेक अन्य उपायहरुमा ध्यान दिन नसक्दा कोरोना चाँडै नियन्त्रणमा आउन नसकेको विज्ञहरु बताउँछन् ।

निषेधाज्ञा सुरु भएको अघिल्लो दिन गत वैशाख १५ गते नेपालमा ४ हजार ८९७ जना संक्रमित थपिएका थिए भने १७ जनाले कोरोनाबाट ज्यान गुमाएका थिए । त्यसको ठिक एक महिना पछि १५ जेठमा ४ हजार ४ सय ८६ जना संक्रमित थपिए भने एक सय १६ जनाले ज्यान गुमाएका छन् ।

यो बीचमा वैशाखको अन्तिम साता र जेठको पहिलो साता महामारी ‘पिक’ मा पुगेको देखिन्छ । वैशाख २८ गते नेपालमा कोरोना संक्रमणले नयाँ रेकर्ड राख्यो । त्यस दिन ९ हजार ४८३ जनामा संक्रमण पुष्टि भएको थियो भने २२५ जनाको ज्यान गएको थियो । तर, सर्वाधिक मृत्यूको त्यो रेकर्ड जेठ ५ गते तोडियो । त्यस दिन २ सय ४६ जनाले कोरोना संक्रमणबाट ज्यान गुमाएका थिए ।

पछिल्लो साता संक्रमित हुने संख्यामा केही सुस्तता आएको देखिए पनि अवस्था भयावह नै छ । पछिल्ला तीन दिनको तथ्यांक हेर्ने हो भने १३ गते बिहीबार ६ हजार ९३९ जना संक्रमित थपिए भने १०५ जनाको मृत्यू भयो । शुक्रबार ६ हजार ९५१ जनामा संक्रमण पुष्टि हुँदा ९६ जनाको ज्यान गयो । हिजो शनिबार ४ हजार ४ सय ८६ मा संक्रमण देखियो भने एक सय १६ जनाको मृत्यू भयो ।

निषेधाज्ञा सुरु भएको ३२ दिनको अवधिमा मात्रै २ लाख ४९ हजार ४८१ जनामा संक्रमण पुष्टि भएको छ । यही अवधिमा ३ हजार ८४२ जनाले कोभिड संक्रमणका कारण ज्यान गुमाएका छन् ।

जनजीवन ठप्प, रोजीरोटीको संकट

कोरोना नियन्त्रणका लागि लागू गरिएको निषेधाज्ञा एक महिनामा खुकुलो हुनुको साटो झन् कडा गरिएको छ । अहिले देशको राजधानीको जनजीवन ठप्प प्राय छ । दैनिक काम गरेर खानुपर्ने मानिसहरु रोजिरोटीको समस्यामा परिरहेका छन् ।

पछिल्लो सातामा तीन जिल्लाका सिडीओहरुले निषेधाज्ञा झन् कडा पार्न निर्देशन दिएका थिए । काठमाडौंमा अहिले खाद्यान्न र किराना पसल पनि खोल्न दिइएको छैन । अत्यावश्यक वस्तुहरुको आपूर्तिमा समेत अवरोध भएको छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुको सेवा प्रवाह थप संकुचित बनाइएको छ ।

निषेधाज्ञाका कारण उद्योग-कलकारखाना बन्द हुँदा लाखौंले अल्पकालीन वा दिर्घकालीनरुपमा रोजगारी गुमाएका छन् । उनीहरुको परिवारलाई भरणपोषणको समस्या छ । काठमाडौं छाडेर गाउँ हिँडेका धेरै मानिसहरु अझै फर्किन सकेका छैनन् ।

समग्रमा निषेधाज्ञाले देशको अर्थव्यवस्थामा गम्भिर धक्का दिएको छ । उद्योग, पर्यटन, यातायात तथा साना व्यवसायीहरुले सबैभन्दा ठूलो प्रहार व्यवहोरेका छन् । व्यवसायीहरु सरकारका तर्फबाट उद्दार प्याकेज नआएको खण्डमा फेरि उठ्न कठिन रहेको बताइरहेका छन् । सरकारले हिजो सार्वजनिक गरेको बजेटले व्यवसायीहरुलाई केही राहत दिए पनि यो पर्याप्त नरहेको उनीहरुको भनाइ छ ।

अघिल्लो लकडाउनको अनुभव

नेपालमा कोरोना संक्रमण देखिन थालेलगत्तै २०७६ चैत ११ देखि सरकारले देशैभर लकडाउन लागू गरेको थियो । हप्ता, महिना गर्दै ४ महिनासम्म लम्बिएको सो लकडाउनले देशको अर्थतन्त्र लथालिंग बनायो भने कोरोना महामारी फैलिनबाट पनि रोकिएन । कडा लकडाउनकै बीचमा महामारी फैलिएको थियो ।

त्यसबेला लामो लकडाउनले मजदुर वर्गहरु भोकभोकै पर्न थालेपछि सडकमा निस्कन बाध्य भए । अन्ततः महामारीकै बचिमा सरकारले ४ महिनापछि लकडाउन खोल्न वाध्य भएको थियो । त्यसको केही समयपछि बिस्तारै कोरोना महामारी सिथिल हुँदै माग-फागुनमा आइपुग्दा लगभग अन्त्य हुन लागेको अवस्था थियो । तर चैतदेखि फेरि भारतमा कोरोनाको दोस्रो वेभ आयो र त्यसको असर नेपालमा पनि पर्न थाल्यो ।

भारतमा कोरोना संक्रमण तीव्र गतिमा फैलिए पनि सरकारले सिमानाकामा कडाइ गर्न सकेन । स्वास्थ्य मापदण्डबिनै दुवैतर्फ आउजाउ चलिरह्यो । यहीबीचमा देशमा राजनीतिक किचलो पनि बढ्न थाल्यो । सरकारको ध्यान महामारी नियन्त्रण गर्नेभन्दा कुर्सी जोगाउनेमा बढी केन्द्रीत भयो । अन्ततः वैशाखदेखि नेपाललाई महामारीले नराम्रोसँग गाँज्यो । त्यसपछि सरकारले निषेधाज्ञा र लकडाउनभन्दा अर्को उपाय देखेन ।

अघिल्लोपटकको लकडाउन असफल भएको बिर्सेर सरकारले फेरि पनि त्यही मोडल अपनाएको छ । यसबेला लकडाउन गर्दासम्म कोरोना आगोझैं सल्किसकेको थियो । त्यसैले निषेधाज्ञामा संक्रमण घट्नुको साटो ह्वात्तै बढ्यो ।

विज्ञ भन्छन्ः लकडाउन मात्रै ओखती होइन

उपत्यकामा निषेधाज्ञा लगाएको एक महिना हुँदा पनि कोरोनाको चेन ब्रेक नभएको विज्ञहरुले बताएका छन् । लकडाउन र निषेधाज्ञाले मात्रै कोरोना महामारी नियन्त्रण हुन नसक्ने उनीहरुको भनाइ छ ।

जनस्वास्थ्यविद् समीरमणि दिक्षित कोरोना संक्रमणको चेन ब्रेक गर्नुपरेको अवस्थामा मात्रै लकडाउनको विकल्पमा जानुपर्ने बताउँछन् । अहिले कोरोना संक्रमण नघट्नुको मुख्य कारण सरकारको लापरबाही नै रहेको उनको भनाइ छ ।

अहिले काठमाडौंमा मात्र नभएर गाउँगाउँमा कोरोना संक्रमण फैलिएको छ । काठमाडौंमा निषेधाज्ञा लागू हुने भएपछि धेरै मानिसहरु गाउँ फर्केका थिए । उनीहरुमार्फत संक्रमण उपत्यकाबाहिर बिस्तार भएको विज्ञहरु बताउँछन् ।

दिक्षित भन्छन्, ‘संक्रमण फैलिएपछि जो जहाँ छ त्यहीँ बस्नुपर्ने हो । तर सरकार आफैले गाउँ जानको लागि तीन दिनको समय दिइयो । त्यसले पनि संक्रमण फैलन सहयोग पुग्यो ।’

अर्का जनस्वास्थ्यविद् डा. शरद वन्त संक्रमण नियन्त्रण गर्न निषेधाज्ञा जारी गरेर मात्रै नहुने बताउँछन् । निषेधाज्ञा समयमा पनि कतिपय मानिसहरु चलायमान हुँदा संक्रमण विस्तार भएको उनको तर्क छ ।

उनले भने, ‘निषेधाज्ञा लागू गरेर पनि हाम्रो संक्रमण अपेक्षितरुपमा घट्न सकेको छैन । कम्तिमा यसले कामै गरेन भन्ने स्थिति त छैन तर जति प्रभावकारी हुन सक्थ्यो भएन ।’

सिडिओको दावीः नत्र झन् भयावह हुन्थ्यो

कोरोना संक्रमण नियन्त्रणका लागि भन्दै उपत्यकाका ती जिल्ला प्रशासन प्रमुखले एकसाथ निषेधाज्ञा जारी गरेका थिए । अहिले उनीहरु निषेधाज्ञाले मात्रै कोरोना नियन्त्रण नहुने बताउँछन् । निषेधाज्ञा पनि नलगाएको भए झनै ठूलो क्षति बेहोर्नुपर्ने उनीहरुको तर्क छ ।

ललितपुरका प्रमुख जिल्ला अधिकारी ढुण्डीप्रसाद निरौलाले भने, ‘हामीले गर्न सक्ने भनेकै निषेधाज्ञा हो । अन्य विकल्प छैन हामीसँग ।’

यो हदसम्म निषेधाज्ञा नगरेको भए महामारी झन् भयावह बन्ने उनले बताए ।

‘निषेधाज्ञाले गर्दा महामारीले रफ्तार लिन पााएन । अब यसलाई घटाउन र चेन ब्रेक गर्नुपर्ने भएकाले अलिकति कडा पारेको हो,’ उनले भने ।

झण्डै एक महिना लकडाउन गर्दा पनि नियन्त्रण नहुनुमा राजनीतिक गतिविधीले पनि प्रभाव पारेको उनको स्वीकारोक्ति छ ।

अझै दुई हप्ता थप्न सिफारिस

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले निषेधाज्ञाले संक्रमणको चक्र घटाउन सहयोग पुर्‍याएको दावी गरेको छ । यसले महामारी नियन्त्रणको तयारी गर्न समेत सरकारलाई समय मिलेको मन्त्रालयका पदाधिकारीहरु बताउँछन् ।

मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. समिरकुमार अधिकारी भन्छन्, ‘निषेधाज्ञापछि अस्पताल व्यवस्थापन लगायतका तयारीको लागि हामीले समय पाउने हो । निषेधाज्ञा मात्रैले सबै कुरा हुने होइन ।’

अधिकारीका अनुसार निषेधाज्ञा थपिदै गएसँगै कोरोना संक्रमणको चेक बेक्र गर्दै संक्रमण पनि घट्न थालेको छ ।

उनी भन्छन्, ‘निषेधाज्ञाको प्रभाव भनेको.दुई देखि ३ हप्ताभन्दा अगाडि देखिदैन । तीन हप्तासम्म अगाडिकै संक्रमण देखिइरहेको हुन्छ । ३ हप्ताभन्दा पछि मात्रै संक्रमण घटाएको देखिन्छ । अहिले अलिकति घटेजस्तो देखिएको छ ।’

यद्यपि, अहिलेको अवस्था हेर्दा संक्रमणको उच्च अवस्थामै गुज्रिरहेको प्रवक्ता अधिकारीको स्वीकारोक्ति छ ।

उनले भने, ‘केही दिन अगाडि संक्रमणको एउटा अवस्थामा आइसकेपछि निषेधाज्ञाको अवस्थामा गयाैं । त्यसपछि पनि ज्यामितीय हिसाबले बढ्ने दर त केही दिनसम्म रहन्छ । त्यसका कारण एक हप्तासम्म संक्रमण नघटेको जस्तो देखिए पनि निषेधाज्ञा थपिने क्रम बढ्दै गयो । त्यतिखेर नगरेको भए अझै धेरै हुन्थ्यो ।’

कोरोना नियन्त्रण गर्न अझै दुई साता निषेधाज्ञा आवश्यक रहेको उनको भनाइ छ ।

अधिकारी भन्छन्, ‘अझै दुई हप्ताजति निषेधाज्ञा थप गरेर हामी अगाडि बढ्न सक्ने अवस्था भयो भने संक्रमणको दर अझ तल आउँछ । हामीलाई सहज हुँदै जान्छ । अस्पताल व्यवस्थापन गर्न धेरै चुनौति हुँदैन । त्यही आधारमा हामीले तत्काल दुई हप्ताको सिफारिस गरेका छौ ।’

कोरोना संक्रमण नियन्त्रण गर्न निषेधाज्ञा एउटा मात्रै साधन नभएको उनी पनि मान्छन् ।

‘निषेधाज्ञाले मात्रै हुँदैन’
जनस्वास्थ्यविद् डा. शरद वन्त

भाइरसको संक्रमणको आफ्नो चेन हुन्छ । त्यो चेनलाई ब्रेक गर्ने हाम्रा कार्यक्रम जति प्रभावकारी भए, त्यति नै संक्रमण नियन्त्रण हुँदै जाने हो । अथवा संक्रमणको चक्र ब्रेक हुँदै जाने हो । संक्रमण रोक्न एउटै मात्र विधि यथेष्ट हुन्न । सबै विधिलाई प्रभावकारी ढंगबाट कार्यान्वयन गर्न सकियो भने मात्रै संक्रमणको चेन ब्रेक गर्न सकिन्छ ।

लकडाउन मात्रै एउटा पूर्ण विधि होइन, संक्रमण चेन रोक्न । यसको आफ्नो महत्व हुन्छ । निषेधाज्ञाले विशेषगरी मानिसहरूको चलायमानता रोक्ने कोसिस गर्छ । यो रोकियो भने मानिसहरूको बीचमा सम्पर्क कम हुन्छ र यसले संक्रमणको फैलावटलाई रोक्छ नै । तर त्यतिले मात्रै पुग्दैन ।

निषेधाज्ञा लगाउनुअघि जुन संक्रमित भइसकेका हुन्छन्, उनीहरू देखिने बेला पनि हुन्छ । निषेधाज्ञा लगाएको भोलिपल्टदेखि नै संक्रमण घट्छ भन्ने पटक्कै होइन । यसको एउटा समय हुन्छ । हामीले संक्रमणको चक्र रोक्न निषेधाज्ञा सँगसँगै अरु जनस्वास्थ्यको विधि छन् । आयातित केसहरूलाई नियन्त्रण गर्नपर्यो । आयातित केस त भारतबाट लकडाउनपछि पनि छन् । त्यसलाई लकडाउनले रोक्न सक्दैन ।

दोस्रो कुराचाहिँ हामीले संक्रमितहरूको समयमै पहिचान गरेर छुट्टै बसाउनुपर्छ । अनि मात्रै उसबाट संक्रमण विस्तार हुन पाउँदैन । हाम्रो सन्दर्भमा एक लाखभन्दा बढी संक्रमित घरमै बसिरहेका छन् । ती संक्रमितहरूबाट संक्रमणको विस्तार हुने सम्भावना कति छ, त्यसलाई मूल्यांकन गर्न सकिरहेका छैनौं ।

संक्रमितको सम्पर्कमा आएका व्यक्तिहरूको हामीले परीक्षण गरेका छैनौं । परीक्षण नगरेको हुनाले सबै संक्रमितको पहिचान गर्न सकिरहेका छैनौं । ती पहिचान नभएका संक्रमित समुदायमा चलायमान हुन सक्छन् । चलायमानतालाई एक हदसम्म निषेधाज्ञाले नियन्त्रण गरेको होला । तर निषेधाज्ञा गरेर पनि चलायमानतालाई पूर्णरुपमा रोकेको छैन । त्यसले गर्दा संक्रमण विस्तार हुने चेन ब्रेक भइसकेको छैन ।

निषेधाज्ञा लागू गरेर पनि हाम्रो संक्रमण जुन वेगमा घट्नुपर्दथ्यो त्यो वेगमा घट्न सकेको छैन । यद्यपि यसले कामै गरेन, औचित्य नै भएन भन्ने स्थिति पनि होइन छैन ।

काठमाडौं । पछिल्लो २४ घण्टामा ४ हजार ४ सय ८७ कोरोना संक्रमित हुँदा त्यसभन्दा बढी ६ हजार ८० जनाले कोरोना जितेका छन्। यद्यपि पछिल्लो २४ घण्टामा अन्य दिनमा भन्दा परीक्षण कम भएको छ ।

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका अनुसार पछिल्लो २४ घण्टामा पीसीआर परीक्षण १४ हजार ६ जनाको मात्रै भयो । निको हुने दर बढ्दै गएको छ। शुरुका केही दिन ७४ प्रतिशतको हाराहारीमा रहेको निको हुने दर बढेर ७८.६ प्रतिशत पुगेको छ।

पछिल्लो २४ घण्टामा १ सय १६ जनाको कोरोनाका कारण मृत्यु भएको छ।

काठमाडौं । सरकारले कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयका लागि ४५ अर्ब ९ करोड रुपैयाँ बजेट विनियोजन गरेको छ ।

आर्थिक वर्ष २०७८ ७९ को बजेट सार्वजनिक गर्दै अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रायलका लागि ४५ अर्ब ९ करोड रुपैयाँ बजेट विनियोजन गरेको हो ।

काठमाडौं । सरकारले रासायनिक मल कारखाना खोल्नको लागि १२ अर्ब बजेट विनियोजन गरेको छ ।

आर्थिक वर्ष २०७८ ७९ को बजेट सार्वजनिक गर्दै अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले रसायनिक मल कारखाना बनाउनको लागि तीन वर्षभित्र रासायनिक मल कारखाना खोल्नको लागि १२ अर्ब रुपैयाँ बजेट विनियोजन गरेको हो ।

किसानलाई खेतीको लागि मलको अभाव हुन नदिन मलको व्यवस्था गरिसक्ने र तीन वर्ष भित्र निर्माण गरिसक्ने गरी कारखाना स्थापना गर्न  बजेट छुट्याएको अर्थमन्त्री पौडेलले बताए ।

काठमाडौं । कोभिड उपचारका लागि अक्सिजन प्लाण्ट लगायत आवश्यक पर्ने सम्पुर्ण कामका लागि आवश्यक बजेट व्यवस्था गरिएको छ ।

आर्थिक वर्ष २०७८ ७९ को बजेट सार्वजनिक गर्दै अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले कोभिड उपचारका लागि अक्सिजन प्लाण्ट लगायत आवश्यक पर्ने सम्पुर्ण कामका लागि आजश्यक बजेट व्यवस्था गरिएको बताए ।

१ सय शैया भन्दा बढी अस्पतालमा आफ्नै अक्सिजन प्लाण्ट स्थापनाका लागि सरकारले सहयोग गर्ने भएको छ । सरकारले कोभिड उपचारका लागि आवश्यक पर्ने उपकरण खरिदका लागि ४ अर्ब विनियोजन गरेको छ ।

काठमाडौं । सरकारले नयाँ बजेटमार्फत महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविकाले पाउँदै आएको भत्तामा सतप्रतिशत वृद्धि गरेको छ ।

अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले मुलुकभरका ५२ हजार महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविकाको यातायात भत्तामा शत प्रतिशत वृद्धि गरी १२ हजारको घोषणा गरेका छन् ।

मातृ तथा शिशुको स्वास्थ्य संरक्षणमा महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविका पिलर मानिन्छन् ।