Category: स्वास्थ्य-जीवनशैली

वीरगञ्ज । वीरगञ्जमा हैजाको आशङ्कामा १० बिरामीको नमूना परीक्षण गर्दा आठमा सङ्क्रमण पुष्टि भएको जनाएको छ ।

राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालाका निर्देशक डा रञ्जनराज भट्टले १० वटा नमूनामध्ये आठवटा नमूनामा हैजाको सङ्क्रमण पुष्टि भएको जानकारी दिए ।

“वीरगञ्जबाट हैजाका लक्षण देखापरेका बिरामीको दिसा सङ्कलन गरेर नमूना परीक्षण गर्न प्रयोगशालामा पठाइएको थियो”, उनले भने, “प्रयोगशालामा रहेको ‘भाइटेक’ प्रविधिबाट कल्चर गर्दा १० नमूनामध्ये आठमा सङ्क्रमण भेट्टिएको छ ।”

निर्देशक डा भट्टले स्थानीय अस्पतालले यसअघि नै ‘आरडिटी’ गरेर हैजा भएको पुष्टि गरे पनि थप पुष्टि गर्न नमूना परीक्षण गरिएको जानकारी दिए । “वीरगञ्जका स्थानीय अस्पतालले आरडिटी गरेर हैजा भएको त थाहा पाइसकेका थिए । कहिलेकाहीँ त्यसमा केही रिजल्ट फरक आउन सक्ने भएकाले थप पुष्टिका लागि यहाँ कल्चर गरिएको हो,” उनले भने ।

काठमाडौं । विश्व स्वास्थ्य संगठनले नेपालमा जनस्वास्थ्य समस्याको रूपमा रहेको रूबेला रोग निवारण भएको घोषणा गरेको छ।

यो सँगै बालबालिकाको प्राणघातक रोग रुबेला उन्मूलनमा नेपालले सफलता पाएको हो । नेपालको सफलतामा विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनको दक्षिण–पूर्वी एसिया क्षेत्रीय प्रमाणीकरण आयोगले नेपाल सरकार, स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्यामन्त्रालयलाई बधाई दिएको छ ।

सङ्गठनका दक्षिण पूर्वी एसिया कार्यालय प्रमुख डा क्याथरिना बोएह्मले स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्या मन्त्रालयलाई सोमबार पत्र पठाउँदै सो बधाई दिएकी हुन् । लामो समयदेखि प्रयास भइरहे पनि बालबालिकाको ज्यान लिने कारक यस रोगको उन्मूलन हुनसकेको थिएन । केही समययता नेपालले गरेको प्रगतिको मानकलाई आधार मानेर विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनले नेपालमा रुबेला उन्मूलन भएको घोषणा गरेको हो ।

नेपालले हासिल गरेको यो उल्लेखनीय उपलब्धि खोपबाट बचाउन सकिने रोगहरू विरुद्ध दिइने खोप सेवामा गरिएको निरन्तर एवं दृढ प्रयासबाट सम्भव भएको हो।

दादुरा जस्तै देखिने रुबेला अर्थात जर्मन दादुरा, भाइरसको संक्रमणबाट हुने अति सङ्क्रामक रोग हो। यो रोगले विशेषगरी गर्भवती महिलाहरूमा जटिलता निम्त्याउँछ, जसका कारण गर्भपतन हुने, मृत शिशु जन्मिने, वा बच्चालाई जीवनभर असर पार्ने अपाङ्गता लगायतका समस्याहरु देखिन सक्छन्। तर, रूबेलालाई सुरक्षित र प्रभावकारी खोपबाट रोकथाम गर्न सकिन्छ।

‘नेपालले प्राप्त गरेको यो सफलता नेतृत्व तहको दृढ प्रतिबद्धता, स्वास्थ्यकर्मीहरुको लगनशिलता, महिला सामुदायिक स्वास्थ्य स्वयंसेविकाहरुको निरन्तर सहयोग, स्वास्थ्यप्रति आमजनसमुदायको चासो र सहयोगको परिणाम हो। यस उपलब्धिले शिशुहरूका लागि स्वस्थ जीवनको सुरुवात र रूबेलामुक्त भविष्य सुनिश्चित गरेको छ,’ विश्व स्वास्थ्य संगठनको दक्षिण-पूर्व एसिया क्षेत्रीय कार्यालयका कार्यवाहक प्रमुख डा क्याथरिना बोहमले भनिन् । उनले दक्षिण–पूर्व एसिया क्षेत्रमा दादुरा र रूबेला निवारणका लागि क्षेत्रीय प्रमाणीकरण आयोग (Regional Verification Commission) को सिफारिसलाई स्विकृत गर्दै नेपालबाट रूबेला निवारण भएको प्रमाणित गरिन् ।

क्षेत्रीय प्रमाणीकरण आयोगको २०८२ साउन ६ गतेदेखि ८ गतेसम्म भएको वार्षिक बैठकले नेपालको राष्ट्रिय प्रमाणीकरण समितिले पेश गरेको रोग निगरानी र खोप कभरेज दरसम्बन्धी तथ्याङ्क तथा विवरणको समिक्षा तथा मूल्याङ्कन गरी नेपालमा रूबेला निवारण भएको प्रमाणित गर्न सिफारिस गरेको हो।

नेपाल, विश्व स्वास्थ्य संगठनको दक्षिण–पूर्वी एसिया क्षेत्रमा रूबेला निवारण गर्ने छैटौँ राष्ट्र बनेको छ। सन् २०२६ भित्र दादुरा र रूबेलालाई जनस्वास्थ्य समस्याको रूपमा नरहेको अवस्थामा पुर्‍याउने लक्ष्य हासिल गर्ने सम्बन्धमा भूटान, उत्तर कोरिया, माल्दिभ्स र टिमोर–लेस्टेले दादुरा निवारण गरी सकेका छन् भने भूटान, उत्तर कोरिया, माल्दिभ्स, श्रीलङ्का, टिमोर–लेस्टे र अब नेपालले पनि रूबेला निवारणमा सफलता प्राप्त गरेका छन् ।

‘नेपालले क्षेत्रीय लक्ष्यभन्दा अगाडि रुबेला निवारण गर्नु राष्ट्रिय खोप कार्यक्रमको सफलताको अर्को प्रमाण हो, जुन हाम्रो स्वास्थ्य प्रणालीको एक बलियो आधारस्तम्भको रुपमा रहँदै आएको छ । नेपालको खोप कार्यक्रम लगायत समग्र स्वास्थ्य क्षेत्रमा ग्लोबल एलायन्स फर भ्याक्सिन्स एन्ड इम्युनाइजेसन (गाभी) र विश्व स्वास्थ्य संगठनले प्रदान गर्दै आएको निरन्तर सहयोग प्रति हामी कृतज्ञता व्यक्त गर्दछौँ । म यस अवसरमा यो उपलब्धि हासिल गर्न योगदान पुयाउनु हुने सम्पूर्ण नेतृत्वकर्ता, स्वास्थ्यकर्मी, महिला सामुदायिक स्वास्थ्य स्वयंसेविका, जनप्रतिनिधी एवंसमुदायप्रति हार्दिक धन्यवाद ज्ञापन गर्दछु र बधाई दिन पनि चाहन्छु । साथै, कुनै पनि बालबालिका अब खोपबाट बचाउन सकिने रोगबाट पीडित हुनु नपरोस् भन्ने उद्देश्यका लागि सबै सरोकारवालाहरुलाई सहयोग जारी राख्न समेत आह्वान गर्दछु,’ माननीय स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्री प्रदीप पौडेलले भने ।

नेपालले सन् २०१२ मा ९ महिना देखि १५ वर्षसम्मका बालबालिकालाई लक्षित गर्दै देशव्यापी अभियानमार्फत रूबेला खोपलाई राष्ट्रिय खोप कार्यक्रममा समावेश गरेको थियो । सन् २०१६ मा रूबेला खोपको दोश्रो मात्रा पनि राष्ट्रिय खोप तालिकामा थप गरियो ।

सन् २०१५ र २०२३ का भूकम्प र कोभिड-१९ जस्ता स्वास्थ्य आपतकालिन अवस्थाका बीच पनि सन् २०१२, २०१६, २०२० र २०२४ मा देशभर सञ्चालन गरिएका रुबेला खोप अभियानले जीवनरक्षक खोपहरुमा पहुँच बृद्धि गर्नमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्‍याएका थिए । त्यसैगरी, सन् २०२४ सम्ममा, नेपालले रूबेला खोपको पहिलो मात्रा ९५% भन्दा बढी बालबालिकामा पुर्‍याउन सफल भएको थियो ।

हरेक वर्ष बैशाख महिनालाई ‘खोप महिना’ को रुपमा मनाएर, नियमित खोप लगाउन छुटेका बालबालिकाका लागि ‘खोज र खोप’ अभियान सञ्चालन गरी स्थानीय तह, जिल्ला, प्रदेश हुँदै राष्ट्रलाई नै ‘पूर्ण खोपयुक्त’ घोषणा गर्ने जस्ता नविनतम एवं सृजनात्मक प्रयासहरुले खोपबाट बचाउन सकिने रोग निवारणको लक्ष्यमा पुग्न थप गति प्रदान गरेको छ ।

रोग निगरानीलाई अझ सबल बनाउने उद्देश्यले नेपालले हालै एक सुदृढ प्रयोगशाला परीक्षण प्रणाली लागू गरेको छ, जुन दक्षिण–पूर्वी एसिया क्षेत्रमै पहिलो हो ।

‘रूबेला निवारण गर्न सफल भएकोमा नेपाललाई बधाई छ । यो जनस्वास्थ्य क्षेत्रमा हासिल भएको महत्वपूर्ण उपलब्धि सरकार, स्वास्थ्यकर्मी, साझेदार संस्था र समुदायबीचको बलियो र प्रभावकारी सहकार्यको परिणाम हो । यस यात्रामा योगदान गर्न पाएकोमा विश्व स्वास्थ्य संगठन गर्व गर्दछ र यो उपलब्धि दीर्घकालसम्म कायम राख्न नेपाललाई निरन्तर सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता समेत व्यक्त गर्दछ,’ विश्व स्वास्थ्य संगठन नेपालस्थित कार्यालयका प्रमुख डा राजेश सम्भाजिराव पाण्डवले भने ।

नवलपरासी । नवलपरासी पश्चिममा समुदाय स्तरको पारिवारिक स्वास्थ्य प्रोफाईल बनाउने अभियान सुरु गरिएको छ । मोबाईल मार्फत नागरिकलाई स्वास्थ्य सम्बन्धी जानकारी दिने लक्ष्यका साथ नवलपरासी पश्चिममा पारिवारिक स्वास्थ्य प्रोफाईल बनाउने अभियान सुरु गरिएको हो ।

लुम्बिनी प्रदेशका तीन जिल्ला पाल्पा, बाँके र अर्घाखाँचीमा अभियान सुरु भइसकेको छ। लुम्बिनी प्रदेशका स्वास्थ्यमन्त्री खेम बहादुर सारुले नवलपरासीमा सुरु गरिएको अभियानको उद्घाटन गरेका थिए । अभियानको उद्घाटन गर्दै मन्त्री सारुले मातृमृत्युदरको तथ्याङ्क हेर्दा सुधार गर्नुपर्ने धेरै विषय देखिएको बर्ताए ।

उनले जिल्लाको सामाजिक, सांस्कृतिक र भावनात्मक रहनसहन बुझेर सुचक र तथ्याङ्कका आधारमा योजना तथा कार्यक्रम सञ्चालन गर्नुपर्ने बताए। समस्या आईसकेपछी उपचार गर्ने मात्र नभएर समस्या आउनुपुर्व नै त्यसको अध्ययन गरेर समस्या नै आउन नदिने तर्फ लाग्नुपर्ने समेत उनले बताए ।

मन्त्री सारुले स्वास्थ्य मन्त्रालय मातहतका अस्पतालमा काम गर्ने कर्मचारीहरुले नाम देखिने गरि व्यक्तिगत व्यवसायमा बोर्ड राख्ने काम हटाउने, आर्थिक पारदर्शिता र शुसासनका लागि सवारी सवारी साधनहरुमा जिपीएस जडान गरिएको, छात्रवृत्ति करारका विद्यार्थीहरुलाई ग्रामिण क्षेत्रका अस्पतालहरुमा पठाउनेलगाएतका काम प्राथमिकताका साथ मन्त्रालयले गरेको बताए ।

अभियान अन्तरगत सरोकारवालाहरुसंगको अन्तरक्रियामा सहजिकरण गर्दै स्वास्थ्य निर्देशनालयका तथ्याङ्क अधिकृत मान बहादुर ओलीले नेपालको संविधानमा स्वच्छ रुपमा बाँच्न पाउने हक भएको भन्दै स्वास्थ्य र सुरक्षित मातृत्व, बालबालिकाको हक, महिलाको हकलगाएतका विषयमा काम गर्नुपर्ने बताए । उनले स्वास्थ्य संस्थाले जनस्वास्थ्य ऐन २०७५ र नियमावली २०७७ अनुसार ९ शिर्षक र ४५ बढी सेवा दिनुपर्नेमा समेत जोड दिए ।

नवलपरासी पश्चिममा ३६ प्रतिशतको विवाह १८ देखि २० वर्षमा हुने तथ्याङ्क रहेको छ । यहाँ चार पटक नै गर्भ जाँच गराउने गर्भवती ८६ प्रतिशत रहेका छन । ।लुम्बिनी प्रदेशमा ९३ प्रतिशत आमाहरुले स्वास्थ्य संस्थामै गएर सुत्केरी हुने गरेको तथ्याङ्क छ ।

बर्दघाट नगरपालिकाका नगरप्रमुख शम्भुलाल श्रेष्ठले फेमिलि हेल्थ प्रोफाईल निर्माण भएपछि नागरिकले सहज तरिकाले स्वास्थ्य सेवा प्राप्त गर्ने बताए भने प्रतापपुर गाउँपालिकाका अध्यक्ष उमेश चौधरीले प्रदेश सरकारले नागरिक स्वास्थ्यलाई डिजिटलाईजेसन गर्ने अभियान सञ्चालन गर्नु खुशीको कुरा भएको बताए।

यस्तै, रामग्राम नगरपालिकाकी उपप्रमुख सम्झना चौधरीले योजना र कार्यक्रम राम्रो भएपनि त्यसको कार्यान्वयन पक्ष कमजोर हुने भएकाले त्यस विषयमा ध्यान दिनुपर्नेमा जोड दिइन्।

लुम्बिनी प्रदेश स्वास्थ्य मन्त्रालयका सचिव दुर्गालक्ष्मी श्रेष्ठले प्रविधि मार्फत महिलाहरुको स्वास्थ्यलाई गतिशिल बनाउने लक्ष्यका साथ यो योजना अघी सारिएको बताए । उनले स्वास्थ्यकर्मी र स्वास्थ्य स्वयंसेविकाहरु घरघरमै पुगेर डाटा लिने भएकाले आगामी दिनमा बनाउने योजना र अभियानहरु सञ्चालन गर्न प्रभावकारी हुने बताए।

हेटौँडा । बागमती प्रदेशको स्वास्थ्य मन्त्रालयले आर्थिक वर्ष २०८१/०८२ मा सम्पन्न गरेका कार्यक्रम एवम् आगामी आर्थिक वर्ष २०८२/८३ का प्रमुख कार्यक्रमहरू सार्वजनिक गरेको छ । पद बहाली गरेको एक वर्ष पुगेको अवसरमा हेटौँडामा आयोजित पत्रकार भेटघाट कार्यक्रममा बोल्दै स्वास्थ्यमन्त्री किरण थापाले गुणस्तरीय, अत्याधुनिक र दिगो स्वास्थ्य सेवा विस्तारमा मन्त्रालय प्रतिबद्ध रहेको बताए ।

“मेरो स्वास्थ्य, मेरो जिम्मेवारी – एक घण्टा मेरो लागि” अभियान, “एक जिल्ला, एक स्वस्थ सहर” र “एक स्थानीय तह, एक नमुना स्वास्थ्य संस्था” कार्यक्रम प्रदेशभर सुरु गर्ने पनि उनले बताए । थापाले आम जनताले महसुस गर्ने गरी सेवा दिन कुनै कसर बाँकी नराखेको बताए।

स्वास्थ्य मन्त्रालयका काम चुस्त बनाउन प्रदेश स्वास्थ्य सेवा ऐन, मदन भण्डारी स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानको ऐन संशोधन गरी प्रक्रिया अगाडि बढाएको जानकारी दिए । स्वास्थ्य संस्था सञ्चालन, सेवा स्तरोन्नति, नवीकरण तथा अनुमति प्रणालीलाई व्यवस्थापन गर्न नियमावली तथा मापदण्डहरू बनाइएर अनलाइन प्रणालीबाट काम सुरु भएको उनले बताए ।

बागमती प्रदेश सरकारले रसुवा, रामेछाप, सिन्धुली, दोलखा, सिन्धुपाल्चोकजस्ता दुर्गम जिल्लाहरूमा विशेषज्ञ चिकित्सक प्रोत्साहनसहित परिचालन गरेको पनि मन्त्री थापाले बताए । मन्त्री थापाले भने, “अब जनताले विशेषज्ञ सेवाका लागि काठमाडौं धाउनु पर्दैन, विशेषज्ञ डाक्टरसहित सेवा प्रदेश अस्पतालमा पुग्नेछ ।”

प्रदेश सरकारले २१ प्रकारका आयुर्वेद औषधिहरू उत्पादन र वितरण गर्दै वैकल्पिक चिकित्सा प्रवर्द्धन थालेको छ । यस अघि ११ प्रकारका औषधि उत्पादन गर्दै आएको औषधि उत्पादन केन्द्रले केही महिना भित्र नै २१ प्रकारका औषधि उत्पादन गर्ने पनि मन्त्री थापाले जानकारी दिए । यसै गरी प्रदेश योग समिति गठन गरेर योग, ध्यान, प्राणायामलाई वैधानिकता र गुणस्तरीयता दिने काम सुरु भएको पनि मन्त्री थापाले बताए ।

विशेषज्ञ आयुर्वेद सेवा विस्तार गरी अन्तरङ्ग सेवा समेत नुवाकोट, चितवनमा सुरु भइसकेको जानकारी दिँदै अन्य स्थानमा सुरु गरिने उनको भनाइ छ । मदन भण्डारी स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानमा एमबिबिएस, बिएमएलटी, बिएएसी नर्सिङ, बिफर्मा, एमडी  लगायतका विषय पढाइ हुने पनि कार्यक्रममा जानकारी गराइएको थियो ।

हाल मदन भण्डारी स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान हेटौँडा अस्पताल र भक्तपुर अस्पतालमा ३०० शय्या, सिन्धुली, धादिङ, नुवाकोटमा १०० शय्या,रामेछाप, दोलखा, सिन्धुपाल्चोकमा ५० शय्या, रसुवा, टोखा, बज्रबाराहीमा २५ शय्यामा अस्पताल सञ्चालन भइरहेको मन्त्रालयका सचिव डा। सुमित्रा गौतमले जानकारी दिइन् ।

यी अस्पतालहरूमा इएमआर् इएचआर एमएसएस सेवा मापदण्ड, क्लिनिकल अडिट र डिजिटल सेवा प्रणाली लागू गर्दै जनताले प्रत्यक्ष अनुभूति गर्ने सेवा दिने तयारी गरिएको उनले जानकारी दिइन् ।  “एक जिल्ला, एक स्वस्थ सहर”, “एक स्थानीय तह, एक नमुना स्वास्थ्य संस्था” जस्ता कार्यक्रम सुरु गरेको मन्त्रालयले जानकारी दिएको छ ।

अटिजम, थालसेमिया, सेरेब्रल पाल्सी, हेमोफिलिया लगायतका अनुवांशिक रोगहरूको निःशुल्क उपचारका लागि पनि प्रदेश सरकारले काम गरिरहेको छ ।त्यस्तै, विपन्न, अपाङ्ग, लोपोन्मुख जाति र महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविकाका लागि बीमा र सम्मान कार्यक्रम निरन्तर जारी राखेको सचिव डा. गौतमले बताइन् ।

मन्त्रालयका सचिव डा। गौतमले स्वास्थ्य मन्त्रालय अन्तर्गत हाल ४६ वटा संस्थागत संरचनाहरू रहेको बताउँदै मन्त्रालयले हालै स्वास्थ्य सेवा ऐन, नियमावली, कार्यविधि, मापदण्ड, मार्गदर्शन लगायतका विभिन्न कानुनी तथा प्राविधिक दस्ताबेजहरू निर्माण तथा संशोधन गरिरहेको जानकारी दिइन् ।

डा. गौतमले मन्त्रालयबाट चालु आर्थिक वर्षमा प्रगति भएको गतिविधि र आगामी वर्षको कार्यक्रमका विषयमा जानकारी समेत दिइन् । मदन भण्डारी स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान हेटौँडा अस्पतालमा मुटु रोग उपचार सेवा सुरु भएको भक्तपुरमा मस्तिष्क रोगसम्बन्धी सेवा विस्तार सुरु गरिने पनि कार्यक्रममा जानकारी गराइयो । नर्सिङ विषयको प्रमाणपत्र तहको अध्ययन प्रादेशिक अस्पतालहरूमा सञ्चालन हुने जानकारी दिइयो ।

कार्यक्रममा मदन भण्डारी स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानका उपकुलपति डा. प्रदीप ज्ञवाली, प्रदेश जनस्वास्थ्य प्रयोगशालाका निर्देशक डा। नारायण कार्की, स्वास्थ्य निर्देशनालयका निर्देशक डा. नरेन्द्रकुमार झा, स्वास्थ्य आपूर्ति व्यवस्थापन केन्द्रका निर्देशक डा. अर्जुन सापकोटा, नेपाल पत्रकार महासङ्घ बागमती प्रदेशका अध्यक्ष कृष्ण सारुमगर, जिल्ला अध्यक्ष बालकृष्ण अधिकारीलगायतको सहभागिता रहेको थियो ।

विराटनगर । विराटनगरको नोबेल मेडिकल कलेज टिचिङ हस्पिटलले उदयपुरका एक बालकको पेटबाट कैँची निकालेको छ ।

खेल्ने क्रममा कैँची निलेका १५ वर्षीय बालकको अप्रेसन गरी अस्पतालले कैची निकालेको हो । चार दिन अघि बालकलाई अस्पताल ल्याइएको अस्पतालले जनाएको छ ।

उपचारका लागि आकस्मिक कक्षमा ल्याइएका बालकको एक्स-रे र सिटी स्क्यानको गर्दा ठूलो आन्द्रामा कैँची देखिएको थियो । नोबेल शिक्षण अस्पतालका वरिष्ठ ल्याप्रोस्कोपिक सर्जन डा. अमित भट्टराई नेतृत्वको टीमले अप्रेसन गरेको थियो ।

ल्याप्रोस्कोपिक प्रविधिको सहायताले सफलतापूर्वक शल्यक्रिया गरी कैँची निकालिएको हो । दुई दिनको अस्पताल बसाइपश्चात् बालक पूर्ण रूपमा स्वस्थ भई घर फर्किएका छन् ।

काठमाडौं । स्वास्थ्य तथा जनसंख्यामन्त्री प्रदीप पौडेलले त्रिवि शिक्षण अस्पतालमा थपिएको १५ शय्याको इमर्जेन्सी ग्रीन एरिया वार्ड शुरु गरेका छन् । मन्त्री पौडेलले अस्पतालमा शुरु गरिएको आधुनिक थ्री टेस्ला एमआरआई सेवासमेत शुरु गरेका छन् । यसका लागि स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले २० करोड रुपैयाँ दिएको थियो ।

सेवा शुरु गर्दै मन्त्री पौडेलले अस्पतालमा थपिएको सेवाले धेरै नागरिकलाई सुपथ र सुलभ सेवा प्राप्त गर्न सहज हुने विश्वास व्यक्त गरे ।

‘टिचिङको सेवा अझ आधुनिक र क्षमता विस्तारमा मेरो साथ रहनेछ’, उनले भने ।

अस्पतालका निर्देशक प्रा.डा. सुवास आचार्यले मन्त्रालयको सहयोगमा आधुनिक एमआरआई मेसिन प्राप्त भएको भन्दै बिरामीले धेरै पैसा तिरेर अब अस्पताल बाहिर जानु नपर्ने बताए ।

बिरामी संख्या अधिक भए पनि इमर्जेन्सीमा शय्या अभाव हुँदा एकै बेडमा दुई जनासम्म भर्ना गर्नुपरेपछि अस्पतालले शय्या थप गरेर इमर्जेन्सी ग्रीन एरियामा १५ शय्या पुर्‍याएको हो ।

यसअघि आठ शय्यामात्र हुँदा कतिपय अवस्थामा एउटै बेडमा धेरैले उपचार गाउनुपर्ने बाध्यता थियो । अब क्षमता दोब्बर भएकाले बढी बिरामीले राहत पाउने अस्पतालले जनाएको छ ।

अस्पतालका अनुसार कम गम्भीर बिरामी रहने एल्लो एरियामा भने अब २० शय्या रहनेछ ।

रुपन्देही । देशभरका चिकित्सकहरू उपभोक्ता अदालतको निर्णयको विरोधमा आन्दोलनमा उत्रिएका छन् । बिहीबार नेपाल चिकित्सक संघ लुम्बिनी प्रदेशको अगुवाईमा बुटवलस्थित लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालमा आन्दोलन कार्यक्रम अन्तरगत कालोपट्टि बाँधेर धर्ना तथा विरोध सभा सम्पन्न भएको छ ।

कार्यक्रममा सरकारले चिकित्सकको मनोबल गिराउने गरी ल्याएको ऐन पुनरावलोकन गर्न र सरोकारवाला पक्षसँग छलफल गरेर नयाँ नीति तय नगरे थप चरणबन्द आन्दोलन गर्ने चेतावनी दिइएको थियो ।

कार्यक्रममा संघका अध्यक्ष डा. कृष्ण खरेलले ऐन चिकित्सकको मनोबल तोड्ने खालको भएको भन्दै यसको विरोधमा उत्रिनुपरेको बताउँदै चिकित्सकलाई दण्ड दिलाएर काम गर्न बाध्य पार्ने अवस्था सिर्जना नगर्न आग्रह गरेका थिए ।

कार्यक्रममा लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालका मेसु डा. इन्द्र ढकालले चिकित्सकहरूलाई मानसिक तनावमा पार्ने गरी कार्यस्थलमा असहज वातावरण सिर्जना गरिएको आरोप लगाएका थिए ।

मानवअधिकार तथा शान्ति समाजका पूर्व केन्द्रीय अध्यक्ष गोबिन्द खनालले यो ऐन नागरिक र स्वस्थ्यमैत्री नभएको दाबी गर्दै नेपालमा अहिले बाहिर गएर सेवा लिने अवस्था सृजना भएको भनाई राखेका थिए । उच्च अदालत बार एशोसिएसन बुटवलका अध्यक्ष गोविन्द मरासिनीले कानुनी त्रुटिले स्वास्थ्य सेवा क्षेत्र जोखिममा परेको उल्लेख गरेका थिए ।

नेपाल औषधी व्यवसायी संघ रुपन्देहीका अध्यक्ष खड्ग बस्नेतले चिकित्सक र औषधी ब्यवसायी संघवीच नङमासुको सम्बन्ध रहने भन्दै चिकित्सकलाई पर्दा आफूुहरु सधै साथमा रहेको प्रतिवद्धता जनाएका थिए । कार्यक्रममा नेपाल औषधी व्यवसायी संघका पूर्व केन्द्रीय अध्यक्ष बाबुराम भट्टराई, निजी अस्पताल समिति (अफिम) का अध्यक्ष रामप्रसाद खरेल, संघका उपाध्यक्ष डा.वर्षा थापा, संघका सचिव डा.प्रकाश बस्नेतलगायतले ऐक्यवद्धता जनाएका थिए ।

भक्तपुर । भक्तपुर जिल्ला एचआईभी संक्रमण र लागूपदार्थ दुर्व्यसनको उच्च जोखिममा देखिएको छ । राष्ट्रिय एड्स तथा यौनरोग नियन्त्रण केन्द्र (एनसीएएससी) को सन् २०२४ को तथ्यांकले भक्तपुर एचआईभी संक्रमण तथा लागुपदार्थ दुर्व्यसनको उच्च जोखिममा रहेको देखाएको हो ।

केन्द्रका अनुसार भक्तपुरका कलेज जाने उमेरका १० युवामध्ये २ जना लागुपदार्थ दुर्व्यसनमा फसेका छन् । उनीहरू गाँजादेखि सुईमार्फत लागुपदार्थ प्रयोगकर्ताहरू हुन् । भक्तपुरमा एक हजार ३१२ देखि १ हजार ५३७ जनाको हाराहारीमा सुईमार्फत लागुपदार्थ प्रयोगकर्ता रहेको अनुमानित तथ्यांक केन्द्रको छ । जसमा पुरुष एक हजार १६५ देखि एक हजार ३८२ र महिला १४७ देखि १५५ जनाको हाराहारीमा छन् । सुईमार्फत लागुपदार्थ प्रयोगकर्ताहरूमा एचआईभी संक्रमण हुने सम्भावना उच्च हुन्छ ।

त्यस्तै भक्तपुरका महिला, पुरुष तथा तेस्रो लिङ्गी यौनकर्मीहरू पनि एचआईभी संक्रमणको जोखिममा छन् । केन्द्रका अनुसार भक्तपुरमा ४ हजार ८१८ देखि ५ हजार ४३४ जनाको हाराहारीमा महिला यौनकर्मी छन् । त्यस्तै ४२६ देखि ५०० को हाराहारीमा पुरुष यौनकर्मी छन् । भक्तपुरका तेस्रो लिङ्गीको संख्या ५७५ देखि ६६३ र तेस्रो लिङ्गी यौनकर्मीहरू २६१ देखि ३२५ को संख्यामा रहेको केन्द्रको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।

केन्द्रका अनुसार भक्तपुरमा पुरुषसँग यौन सम्बन्ध राख्ने पुरुषको संख्या ६३८ देखि ७०४ जनाको हाराहारीमा छन् । महिला तथा पुरुष यौनकर्मी र उनीहरूका ग्राहक तथा सुईबाट लागुपदार्थ प्रयोगकर्ताहरू एचआईभी संक्रमणका दृष्टिले जोखिमयुक्त रहेको भक्तपुरका एचआईभी एड्स तथा लागुपदार्थ दुर्व्यसनको क्षेत्रमा कार्यरत संस्था सुरुवातका कार्यकारी निर्देशक राजेश दिदिया बताउँछन् ।

उनीहरूले सुरक्षित व्यवहार अपनाउन सकेनन् भने एचआईभी संक्रमण हुने सम्भावना शत प्रतिशत रहेको उनको भनाइ छ ।

उनले भक्तपुरमा एउटै सुईबाट धेरैले लागुपदार्थ प्रयोग गर्ने प्रवृत्तिले एचआईभी संक्रमित हुनेहरू युवाहरूको संख्या बढिरहेको पाइएको जानकारी दिए ।

कार्यकारी निर्देशक दिदियाले प्रहरीले दिनहुँजसो नियन्त्रणमा लिने लागुपदार्थको परिमाणले पनि भक्तपुरमा दुर्व्यसनी युवाहरूको संख्या बढेको स्पष्ट हुने बताए ।

‘प्रहरीमात्रै लागेर लागुपदार्थ दुर्व्यवसन नियन्त्रणमा आउँदैन’, उनले भने, ‘स्थानीय तहले विद्यालय तथा कलेज लक्षित जनचेतना कार्यक्रम गर्नुपर्छ । समुदायमा आधारित कार्यक्रमलाई त झन् छुटाउनै हुँदैन ।’

भक्तपुर एचआईभी एड्स संक्रमणको जोखिममा रहे पनि यहाँ कति जना संक्रमित छन् भन्ने यथार्थ तथ्यांक कुनै पनि सरकारी तथा गैरसरकारी निकाय र संघसंस्थासँग छैन । भक्तपुर अस्पतालस्थित एआरटी सेन्टरका अनुसार अहिले जिल्लामा एचआईभी संक्रमितहरूमध्ये १५३ जनामात्रै रिपोर्टेड छन् । जसमध्ये पुरुष १००, महिला ४५, तेस्रो लिङ्गी ४ र बालबालिका ४ जना छन् ।

बाँकी संक्रमितहरू काठमाडौं, ललितपुर र काभ्रेका एआरटी सेन्टर पुग्ने गरेको बताइन्छ । संक्रमितलाई समाजमा भेदभाव र लाञ्छना हुने भएकाले अहिले पनि धेरैजसो एचआईभी संक्रमितहरू खुल्न नसकेको भक्तपुर अस्पतालस्थित एआरटी सेन्टरकी काउन्सिलर सृष्टि अर्याल बताउँछिन् ।

आफ्नो पहिचान खुल्ने डरले स्थानीय एचआईभी संक्रमितहरू स्थानीय एआरटीमा कममात्रै आउने गरेको उनको भनाइ छ ।

जनस्वास्थ्य कार्यालय भक्तपुरकी प्रमुख अञ्जना खड्काले पनि जिल्लामा एचआईभी एड्सको अवस्था भयावह रहेको बताइन् । उनले जिल्लास्थित सरोकारवाला निकायहरूबीच समन्वय र सहकार्य नगरिए भक्तपुर एचआईभी एड्सको उच्च जोखिमबाट उम्किन नसकिने औंल्याइन् ।

स्वास्थ्यको जिम्मा स्थानीय तहमा गएपछि एचआईभी एड्स र लागुपदार्थ दुर्व्यवसनको क्षेत्रमा कार्यक्रमहरू टुटेको र यसले एचआईभी संक्रमण तथा लागुपदार्थ दुर्व्यवसनको जोखिम थप बढाएको उनको भनाइ छ ।

भक्तपुरमा एचआईभी संक्रमण र लागुपदार्थ दुर्व्यसनको जोखि बढेपछि हालै सुरुवातले जिल्लास्तरीय समन्वय बैठक आह्वान गरेको थियो । उक्त बैठकमा सहभागी भक्तपुरका नगरपालिकाको स्वास्थ्य शाखाका प्रमुख, एचआईभी एड्स र लागुपदार्थ दुर्व्यसनको क्षेत्रमा कार्यरत गैरसरकारी संस्थाका प्रतिनिधिहरूले मुलुक संघीयतामा गएसँगै स्वास्थ्य क्षेत्रमा भद्रगोल भएको र पहिले भएको स्वास्थ्य सेवा तथा कार्यक्रम टुटेको सुनाए ।

जिल्ला समन्वय समिति भक्तपुरका प्रमुख ईश्वरबहादुर थापाको अध्यक्षतामा भएको बैठकले स्थानीय तहले विकास निर्माणसँगै स्वास्थ्य क्षेत्रमा प्राथमिकताका साथ बजेट विनियोजन तथा कार्यक्रम तर्जुमा गर्नुपर्ने निष्कर्ष निकालेको सुरुवातका कार्यकारी निर्देशक दिदियाले जानकारी दिए ।

उनका अनुसार जिल्लामा एचआईभी संक्रमित तथा लागुपदार्थ प्रयोगकर्ताहरूको यथार्थ तथ्यांक संकलन गर्न सरोकारवाला सबैले सहकार्य र समन्वय गर्नुपर्नेमा बैठकले जोड दिएको छ ।

बैठकमा भक्तपुरमा यौनकर्मी महिलाहरूको क्षेत्रमा कार्य गर्दै आएको साट्क्टस् संस्थाका प्रतिनिधि रोशन सुवालले आफूहरूसँग २ हजार ९८३ यौनकर्मी महिला र ५ हजार ३३९ जना तिनीहरूका ग्राहकहरू सम्पर्कमा रहेको जानकारी दिए । उनले यौनकर्मी महिला र तिनका पुरुष ग्राहकहरूमा एचआईभी संक्रमण हुन नदिन विविध कार्यक्रम गर्दै आएको बताए ।

‘भक्तपुर काठमाडौं छिर्ने र बाहिरिने ट्रान्जिट प्वाइन्ट भएकाले सम्पर्कमा रहेका भन्दा बढी महिला यौनकर्मी र तिनका ग्राहकहरू रहेको हाम्रो अनुमान छ’, सुवालल भने, ‘यस क्षेत्रमा गम्भीरतापूर्वक नलागे हो भने एचआईभी संक्रमणको अवस्था भयावह हुने निश्चित छ ।’

जिल्ला समन्वय समिति भक्तपुरका प्रमुख थापाले विकास निर्माणमा जस्तै स्वास्थ्य क्षेत्रमा नगरपालिकाहरूले विनाभेदभाव बजेट र कार्यक्रम दिएर युवाहरूलाई लागुपदार्थ प्रयोग गर्ने जस्तो कुलतमा लाग्न र एचआईभी संक्रमण हुनबाट बचाउनुपर्ने बताए ।

उनले एचआईभी एड्स र लागुपदार्थ दुर्व्यसन रोकथाम गर्न जिल्ला चार वटा नगरपालिकाका मेयरहरूसँग समन्वय गर्ने वचन दिए ।

भक्तपुरका जिल्ला समन्वय अधिकारी राधाकृष्ण खतिवडाले संघीयता अघि जिल्ला तहमै एचआईभी एड्ससम्बन्धी समन्वय समिति रहेको स्मरण गर्दै अहिले पनि यस्ता समितिहरू आवश्यक भएको र यसको लागि स्थानीय तहहरूले योगदान गर्नुपर्ने बताए ।

त्यस्तै जनस्वास्थ्य कार्यालय भक्तपुरकी प्रमुख खड्काले स्वास्थ्यको बजेट स्थानीय तहमा गएपछि घटेका एचआईभी एड्ससम्बन्धी कार्यक्रम तथा गतिविधि बढाउन आफूले पनि पहल गर्ने बताइन् ।

अत्याधुनिक र अति नै व्यस्त जीवनैशलीमा हाम्रो स्वास्थ्य र खुशी चुनौती बनेका छन् । के तपाईंलाई पनि आफ्नो ख्याल राख्न गाह्रो भइरहेको छ ? यदि त्यसो हो भने यस लेखमा हामीले सामान्तया कसरी स्वस्थ राख्न सक्छौं भन्नेबारे पाँचवटा महत्वपूर्ण जानकारी पस्कँदैछाैं ।

जति धेरै स्वास्थ्य चुनौती छ त्यति नै धेरै हामी सचेत हुनुपर्ने हुन्छ । विश्वभर भएका विभिन्न अध्ययन, योगीहरु र चिकित्सकहरुका अनुसार हामीले आफूलाई स्वस्थ राख्न निम्न ५ वटा बानी अपनाउन सक्छौं । जसमध्ये कतिपय व्यवहार त हामीले लागू गरिरहेका पनि होलाऊँ ।

१. सन्तुलित भोजनः

मानिसको शरीरलाई जीवित राख्न मात्र नभएर हृष्टपुष्ट र मजबुत रहन सन्तुलित भोजन आवश्यक हुन्छ । यस किसिमको खानाले मात्रै हाम्रो शरीरका सबै अंगलाई चाहिने तत्वहरु प्रदान गर्न सक्छन् । जसले गर्दा हामीलाई स्वस्थ बन्न सघाउँछ । अब कुरा आउँछ सन्तुलित भोजनमा के के पर्छ त ? सन्तुलित भोजन भन्नाले विशेषत पाँच किसिमका खानालाई सन्तुलित तरिकाले मिलाएर सेवन गर्ने खाना भन्ने बुझिन्छ ।

जसमा प्रमुख भनेको शक्तिवर्द्धक खाना कार्बोहाइड्रेट हो । चामल, गहुँ जस्ता अन्न र आलु समावेश हुनुपर्छ । अर्को हो, शरीर वृद्धि गर्ने खानेकुरा प्रोटिन र क्यालसियमयुक्त खाना जस्तै माछामासु, दाल, गेडागुडी, दूध र दूधजन्य पदार्थ । त्यस्तै, चिल्लो पदार्थमा घिउ, तेल, बोसो । चौथो समूहमा पर्ने खाना भनेको शरीरलाई सुरक्षा दिने भिटामिन युक्त खाना जसमा सागसब्जी तथा फलफूल पर्छन् भने पाँचौं समूहमा विभिन्न खनिज पदार्थहरु पर्छन् ।

यस प्रकारका खानाले मानिसको सर्वांगीण विकासमा सहयोग पुग्ने तथा स्वस्थ रहन मद्दत गर्दछन् । सन्तुलित आहारमा छुटाउनै नहुने कुरा पानी हो । नियमित सफा पानी पर्याप्त पिउन जरुरी हुन्छ । जसले समग्र पाचन प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ भने मस्तिष्कमा रगतको सञ्चार गराइ शक्ति प्रदान गर्छ ।

२. नियमित शारीरिक अभ्यास

हाम्रो शरीरलाई चलायमान बनाउन आवश्यक छ । जसले शरीरका अंगहरुमा रक्त प्रवाह राम्रो भइ प्रत्येक कोषहरु सक्रिय रहन्छन् र हामीलाई स्वस्थ राख्न भूमिका खेल्छन् । शारीरिक अभ्यासमा आफूलाई जुन सहज हुन्छ त्यही गर्न सकिन्छ । जस्तै, योग, ध्यान, जिम जाने, हिँड्ने कुद्ने आफूलाई जे सजिलो र आनन्द आउँछ त्यही गर्ने । स्वास्थ्य अनुसन्धानअनुसार दिनमा कम्तिमा पनि ३० मिनेट र हप्तामा कम्तिमा ३ दिन शारीरिक अभ्यास गर्नुपर्ने हुन्छ ।

३. पर्याप्त सुताइ

आज मोबाइल, ग्याजेट र सामाजिक सञ्जालले हाम्रो निद्राको ढाँचालाई बिगार्न भूमिका खेलिरहेको छ । तर स्वस्थ रहन पर्याप्त निद्रा यति महत्वपूर्ण हो कि एक दिन यसको गडबडी भएमा हामीलाई केही दिनसम्म आलश्य र नैराश्य उत्पन्न गराउँछ । साथै निद्राको विकल्प पनि केही छैन । त्यसैले विभिन्न अनुसन्धानले के बताउँछन् भने वयस्क मानिसले २४ घण्टामा कम्तिमा पनि ७ देखि ९ घण्टा गुणस्तरीय निद्रा पुर्याउनुपर्छ ।

४. भावनात्मक ख्याल गर्ने

हामीले शारीरिक स्वास्थ्यबारे जुन चासो दिन्छौ भावनात्मक अवस्थालाई उतिकै नजरअन्दाज गर्छौं । तर स्वस्थ रहनु छ भने आफ्नो मन, भावना र विचारको स्थितिलाई पनि ख्याल गर्नुपर्छ । किनकी हामी जे सोच्छौं । त्यसले हाम्रो भावनात्मक अवस्थालाई प्रभाव पार्छ भने हाम्रो विचार र भावनाको कम्बिनेसने बानी वा स्वभावको निर्माण गर्छ । तसर्थ पूर्णरुपले स्वस्थ रहन हाम्रो बानी नै स्वस्थ किसिमको हुनुपर्छ ।

५. सकारात्मक सोच राख्ने

सकारात्मक सोच भएका मानिसहरु आफ्नो जीवनप्रति सन्तुष्ट हुन्छन् । यस्ता मानिसहरु आफ्नो स्वास्थ्यबारे ध्यान दिन्छन् । त्यस्तै, विभिन्न अध्ययनका अनुसार नकारात्मक सोच राख्ने मानिसहरुमा मानसिक समस्याको जोखिम बढी हुन्छ । तसर्थ शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्यका लागि सकारात्मक सोच अनिवार्य हो । जसका लागि आफ्नो जीवनमा भएका राम्रा कामलाई सम्झिने, अध्ययन गर्ने, मन लागेको कार्य गर्नाले सकारात्मक बन्न सहयोग गर्छ ।

विराटनगर । विराटनगरमा कोरोना संक्रमित एक महिलाको मृत्यु भएको छ । कोरोना संक्रमण भएर इलामको सूर्योदय नगरपालिकाबाट उपचारका लागि विराटनगरस्थित नोवेल अस्पताल ल्याइएकी ती महिलाको उपचारका क्रममा मृत्यु भएको हो ।

जिल्ला प्रहरी कार्यालय मोरङकी प्रवक्ता डीएसपी कोपिला चुडालका अनुसार इलामकी ४१ वर्षीया महिलाको उपचारको क्रममा मृत्यु भएको हो ।

ती महिला झापाको विर्तामोडस्थित बिर्तासिटी अस्पतालबाट रिफर भएर नोबेल शिक्षण अस्पतालमा थप उपचारका लागि आएकी थिइन् । सोमबार अस्पतालमा भर्ना भएकी उनको मंगलबार बिहान ६ बजे उपचारकै क्रममा मृत्यु भएको थियो ।

कोरोनाको नयाँ भेरिएन्ट आएपछि नेपालमा मृत्यु भएको यो पहिलो केश हो । मृतकको शव परिवारले बुझिसकेको प्रहरीले जनाएको छ ।

नोबेलमा उपचारका लागि आएकी महिलामा श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्या रहेको बताइएको छ । उनी एक साताभन्दा लामो समयदेखि बिरामी रहेको पाइएको अस्पतालका प्रबन्धक दीपेश राईले जानकारी दिए ।

कोशी प्रदेशको मोरङ, झापा र इलाममा गरी पछिल्लो समय ८ जनामा कोरोना पुष्टि भएको प्रदेश सरकारको स्वास्थ्य मन्त्रालयले जनाएको छ । ती संक्रमितमध्ये झापाका ४, मोरङका २ र इलामका १ जनाको उपचार भइरहेको बताइएको छ ।

सुर्खेत । प्रदेश अस्पताल सुर्खेतमा कार्यरत कर्मचारी र सरोकारवालाहरूले मिलेमतोमा अस्पतालको राजस्व हिनामिना गरेको आरोपमा अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले विशेष अदालत काठमाडौंमा मुद्दा दायर गरेको छ।

आयोगले आज दायर गरेको आरोपपत्रअनुसार अस्पतालका लेखा अधिकृत शंकरप्रसाद सुवेदी, कम्प्युटर अपरेटर (करार) पदमा कार्यरत तृप्ती शाही र कुमारी बैंकको एक्सटेन्सन काउन्टर सुर्खेतकी तत्कालीन प्रमुख गोमा सिजाली मगरविरुद्ध भ्रष्टाचार निवारण ऐन, २०५९ को दफा १७ बमोजिम कारबाहीको माग गर्दै मुद्दा दायर गरिएको हो ।

अनुसन्धानका क्रममा करारमा कार्यरत तृप्ती शाही स्वास्थ्य बीमा शाखाको नाम दर्ता काउन्टरमा खटिए पनि अनधिकृत रूपमा बिलिङ काउन्टरमा प्रवेश गरी सेवा लिन आएका बिमितहरूको विवरण प्रविष्ट गर्नुका साथै उठेको राजस्व रकममध्ये ठूलो हिस्सा अस्पतालको खातामा दाखिला नगरी हिनामिना गरेको पाइएको हो ।

२०८० साउन १ देखि मसान्तसम्मको अवधिमा संकलन भएको कुल राजस्व रकम ३४ लाख ३ हजार ८५६ रुपैयाँ ५० पैसामध्ये ८ लाख ३६ हजार ३३० रुपैयाँमात्र बैंकमा दाखिला गरिएको र बाँकी २५ लाख ६७ हजार ५२६ रुपैयाँ ५० पैसा हिनामिना गरिएको अख्तियारले जनाएको छ ।

शाहीले सम्पत्ति दुरुपयोग गर्ने बदनियतले यस्तो कार्य गर्दा लेखा अधिकृत सुवेदी र बैंक काउन्टर प्रमुख सिजाली मगरको समेत मिलेमतो रहेको देखिएको अख्तियारले उल्लेख गरेको छ ।

उनीहरू सबैले आआफ्नो जिम्मेवारीको दुरुपयोग गरी सार्वजनिक सम्पत्तिमा हानिनोक्सानी पुर्‍याएको पुष्टि भएपछि अख्तियारले विशेष अदालतमा मुद्दा दायर गरेको प्रवक्ता राजेन्द्रकुमार पौडेलले जानकारी दिएका छन् ।

रुपन्देही । बुटवल उपमहानगरपालिकामा दाताले लगानी गरेर बनाइदिएका दुई अस्पताल सञ्चालन हुनेका छैनन् । एडीबीको लगानीमा बनेका यी दुई अस्पताल उपमहानगरले समयमै सञ्चालनको कार्यविधि बनाउन नसक्दा अलपत्रजस्तै बनेका हुन् । यी दुई स्वास्थ्य केन्द्र निर्माण सम्पन्न भएर दाताले उपमहानगरलाई हस्तान्तरण गरे पनि स्थानीयले यसबारे कुनै जानकारी नपाएको गुनासो गरेका छन् ।

निर्माणको काम सकेर अहिले यी स्वास्थ्य केन्द्रहरूका भवनको प्रयोग नभएको गुनासो स्थानीयले गरेका हुन् । अक्सिजन सुविधासहितका दुई वटा स्वास्थ्य केन्द्र सञ्चालनपछि स्थानीयले आफ्नै घरछेउमा डक्टरसहितको सेवा पाउने अपेक्षा गरे पनि त्यो पाउन नसकेका हुन् ।

उपमहानगरपालिकाको वडा नम्बर १३ र १७ मा १६–१६ शय्याका अक्सिजन सुविधासहितका स्वास्थ्य केन्द्र सञ्चालनार्थ भवन निर्माण भएका हुन् तर निर्माण भएका भवन यसरी ताला लागेको अवस्थामा रहेका छन् । बुटवल १७ को भवनमा रहेका पङ्खाहरू चोरी भएका छन् भने बाउन्ड्रीमा लगाएका फलामका रड भाँचिएका छन् ।

बुटवल १७ का वडाध्यक्ष ज्ञानबहादुर रेश्मीले एडीबीले बनाएर हस्तान्तरण गरेको सुने पनि आफूलाई जानकारी नभएको र अराजक समूहले भवनमा रहेका पङ्खा चोरेर लगेको र बाहिरका रडहरू भाँचिदिएको जनाए ।

‘शहरी स्वास्थ्य क्लिनिक भनेर एडीबीको सहयोगमा भवन बनेको हो, भवन निर्माणका लागि रकम आए पनि जग्गा दाताले दिएको हो, तर जग्गाको ठाउँ नै फरक परेर समस्या आयो, अर्कोतिर निर्माण सम्पन्न भए पनि यसलाई जुन उद्देश्यले बनाइयो त्यो अनुसार काममा लगाउन सकिएन, यो अस्तव्यस्त भएपछि अहिले भाडामा बाहिर रहेको स्वास्थ्य चौकी लगेका छौँ, डक्टरसहितको सेवा दिने कुरा हो खै अब उपमहानगरले केही सोचेको होला’ उनले भने ।

दाताले दिएको रकम उपमहानगरका जनप्रतिनिधिले आफूले बनाएको प्रचार गरेको र हस्तान्तरणपछि पनि कुनै योजना नबनाएकाले यस्तो अवस्थामा पुगेको स्थानीय खिमानन्द पाण्डेले बताए ।

‘भवन निर्माणको सम्पूर्ण काम सकिएर पनि सञ्चालनमा नआउँदा चिन्ता लागेको छ, दाताले दिएको रकम आफैले गरेको जस्तो प्रचार भएको छ, आफ्नै दैला अगाडि स्वास्थ्य केन्द्र बन्न लागेपछि खुसी थियौँ । तर अहिले सञ्चालनमा नआउँदा निराशा बढाएको छ’ उनले भने । स्थानीय रूक्मागत न्यौपानेले आफ्नो ठाउँमा यति ठूलो स्वास्थ्य संस्था बने पनि यसबाट सेवा पाउन नसकेको बताए । ‘डक्टरसहितको सेवा दिइने भनिएको थियो, तर कुनै सेवा थपिएन, भवनको प्रयोग नै भएन’ उनले भने ।

मोतीपुरको स्वास्थ्य केन्द्रले बुटवलका वडा १७, १८ र १९ वडाका बासिन्दालाई लाभ हुने अपेक्षा गरिएको छ । तिनाउ पूर्व र तिनाउ पश्चिमका बस्तीको समान विकासका लागि मोतीपुरमा स्वास्थ्य केन्द्र निर्माण गरिएको उपमहानगरले जनाएको छ ।

एसियाली विकास बैंक मार्फत जापान सरकारको अनुदानमा १ करोड ५७ लाख लागत लाग्ने गरी यी भवनहरूको निर्माण सम्झौता भएको थियो । ६ देखि ८ महिनाभित्रमा निर्माण सम्पन्न हुने गरी भवन निर्माणको ठेक्का दिएको थियो । अहिले ठेक्का सम्झौताअनुसार भवन निर्माण सम्पन्न भएका छन् । तर यी भवनहरू निर्माण सम्पन्न भएर पनि स्वास्थ्य केन्द्रमा परिणत हुन सकेका छैनन् ।

वडा नम्बर १७ को स्वास्थ्य केन्द्रको आडैमा तथा वडा कार्यालय नजिकै रहेको यो भवन सञ्चालनको लागि वडालाई कुनै जानकारी नभएको र उपमहानगरले नै सञ्चालन गर्ने भएकाले यस बारेमा केही थाहा नभएको बताउँछन् वडा नम्बर १७ का वडाअध्यक्ष ज्ञानबहादुर रेश्मी ।

सामुदायिक बहुउद्देश्यीय भवन मोतीपुर नाम दिएको यो भवनले बुटवलका स्वास्थ्य क्षेत्रमा थप इँटा थप्ने काम गर्ने पालिकाको भनाइ थियो । कोभिडजस्तै महामारीजन्य विपद् व्यवस्थापनमा समेत सहयोग हुने गरी यस हस्पिटललाई निर्माण गर्ने अक्सिजन सिलिन्डरसहितका भवन बनाइएको छ ।

सञ्चालन भए यी स्वास्थ्य केन्द्रहरूमा नर्स प्यारामेडिक्ससहितका स्वास्थ्यकर्मीहरू रहने र सामान्यदेखि अक्सिजन लिएर उपचार गर्नेसम्मका बिरामीहरूको उपचार हुने जनाइएको थियो । यता उपमहानगरपालिकाले भने भर्खरै निर्माण काम सम्पन्न भएकाले सञ्चालनको प्रक्रियामा रहेको बताएको छ । तर उपचारका लागि बुटवलवासीले अन्यत्र जानुपर्ने अवस्था नदिन भनेर निर्माण गरिएका यस्ता भौतिक पूर्वाधारहरू यत्तिकै छोड्नु उपमहानगरको कमजोर हो ।

स्वास्थ्य केन्द्रमा नर्स, प्यारामेडिक्ससहितका स्वास्थ्यकर्मी रहने र सामान्यदेखि अक्सिजन दिएर उपचार गर्नेसम्मका उपचार हुने जनस्वास्थ्य शाखा प्रमुख पाण्डेले बताए । उनले दाताले निर्माण गरेर हस्तान्तरण भए पनि स्थानीयलाई जानकारी दिन नसकेको स्वीकार गर्दै अहिले स्वास्थ्य चौकीलाई सारेर सेवा थालिएको र केही समयमा जनशक्ति कार्यविधि बनाएर मेडिकल अफिसरसहितको सेवा दिइने दाबी गरे ।

‘बुटवल १७ मा मेडिकल अफिसरसहितको सेवा दिने योजनाअनुसार भवन बनेको हो तर यसलाई समयमै भनेजस्तो सेवा दिन सकिएको छैन, १३ मा फिजियोथेरापी अस्पताल चलाउने योजनाअनुसार भवन बनेको हो यसलाई पनि अब प्रक्रियामा लगेर अघि बढाउने हो, अहिले २ जनाले स्वास्थ्य इकाईका रूपमा सेवा दिनुभएको छ’ उनले भने ।

पाण्डेले बुटवल १४ मा रहेको बर्थिङ सेन्टरमा भने ठूलो लगानी गरे पनि सेवाग्राही कम भएकाले अब के गर्ने भन्ने अन्योलमा परेको बताए । उनले उपमहानगरले सबै वडाबाट स्वास्थ्य सेवा दिने हिसाबले लगानी गरिरहेको बताए । तर स्वास्थ्य क्षेत्रका जानकारहरू बुटवलमा ठूला विशेषज्ञ सरकारी अस्पताल भएकाले बाहिर खोलिने अस्पतालमा सेवाग्राहीको चासो कम हुने भएकाले लगानी खेर जाने चिन्ता गरेका छन् ।

तुलसीपुर । राप्ती प्रादेशिक अस्पतालको सिटीस्क्यान मेसिन एक वर्षदेखि बिग्रिएपछि सेवा प्रभावित भएको छ ।

अस्पतालका निमित्त मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा पदमराज अधिकारीका अनुसार उक्त मेसिन मर्मत हुन नसक्ने प्राविधिकहरू बताएका छन् ।

विसं २०७७ मा प्रदेश स्वास्थ्य आपूर्ति व्यवस्थापन केन्द्रले उक्त मेसिन उपलब्ध गराएपछि अस्पतालमा सिटीस्क्यान सेवा सुरु भएको थियो । मेसिन रु तीन करोडमा खरिद भएको थियो ।

नवलपरासी । नवलपरासी (बर्दघाट–सुस्तापूर्व) को कावासोती–१६ डण्डास्थित मध्यविन्दु प्रादेशिक अस्पताल एक सय शय्यामा स्तरोन्नति भएको छ । जिल्ला अस्पतालका रूपमा १५ शय्याबाट सेवा सुरु गरेको अस्पताल गण्डकी प्रदेशको प्रादेशिक अस्पतालमा परिणत भएसँगै यही जेठ १२ गतेबाट एक सय शय्यामा स्तरोन्नति भएको शनिबार आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा जानकारी दिइयो ।

अस्पतालका मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा रमेश आचार्यका अनुसार गण्डकी प्रदेशको मन्त्रिपरिषद् निर्णयबाट सय शय्यामा स्तरोन्नति भएको अस्पतालको दरबन्दी, जनशक्ति र पूर्वाधार गण्डकी प्रदेश सरकारबाट थप हुँदै जाने सहमति भएको छ । अहिले अस्पतालमा ९९ जनाको दरबन्दी रहेको भन्दै आचार्यले आगामी चार वर्षभित्र एक सय शय्यालाई आवश्यक पर्ने दरबन्दी थप गर्दै लैजाने सहमति भएको बताए । अस्पतालले सुरुवाती अवस्थामा २२ विशेषज्ञ चिकित्सक र १५ मेडिकल अधिकृतको दरबन्दी पुर्‍याउने गरी गण्डकी प्रदेश सरकारसँग सम्झौता गरेको भन्दै डा आचार्यले सुरुवाती अवस्थामा अप्राविधिक जनशक्ति स्थानीय स्रोतसाधनबाट राखिने बताए ।

अस्पतालमा अहिले फिजिसियन, नाक, कान, घाँटी, आँखालगायतका विभागमा चिकित्सकको दरबन्दी रहेको भन्दै केही दिनमा छालाका चिकित्सकको दरबन्दी कायम गराउने उनले बताए । अस्पतालमा आइसियु तथा एनेस्थेसिया विभाग नभएको भन्दै यी सुविधा थप गरिएको अवस्थामा बिरामी भएर भरतपुर जानुपर्ने अवस्थाको अन्त्य हुने डा आचार्यले बताए । अस्पतालले तीन वटा अत्याधुनिक मोडुलर अपरेसन थिएटर निर्माण गरेको भए पनि विद्युत् आपूर्तिमा समस्या भएका कारण सञ्चालनमा ल्याउन नसकिएको उनले बताए।

पत्रकार सम्मेलन अस्पतालका व्यवस्थापन समिति अध्यक्ष बालकृष्ण घिमिरेले अस्पतालमा ट्रमा युनिट थप गर्ने तयारी भइरहेको जानकारी दिए । अस्पतालको नयाँ भवन निर्माणाधीन अवस्थामा रहेको भन्दै यही असार मसान्तसम्म भवन निर्माण सम्पन्न गरी नयाँ भवनबाट सबै सेवा सुविधा प्रवाह गर्ने तयारी भइरहेको घिमिरेले बताए । अस्पतालले दुई सिफ्टमा डायलिसिस सेवा प्रदान गरिरहेको भन्दै एक सिफ्ट थप गरेर बिरामीलाई सहज रूपमा डायलिसिस सेवा प्रदान गर्ने गरी काम अगाडि बढिरहेको अध्यक्ष घिमिरेको भनाइ छ ।

अस्पताल सञ्चालनमा रहेको ठाउँको जमिन वनको नाममा रहेको भन्दै उनले त्यस जग्गालाई अस्पतालको नाममा ल्याउने गरी काम भइरहेको बताए । वन मन्त्रालयमा गएर फाइल रोकिएको भन्दै अस्पताल फैलिएको १० दशमलव ५९ हेक्टर क्षेत्रफलमध्ये सुरुमा दुई दशमलव दुई हेक्टर क्षेत्रफल अस्पतालका नाममा ल्याउने गरी काम भइरहेको अध्यक्ष घिमिरेले बताए । अस्पतालको दीर्घकालीन योजना सुनाउँदै घिमिरेले आफ्नै रक्तसञ्चार केन्द्र, पालिकामा स्वास्थ्य शिविर, शैक्षिक कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने तयारी रहेको उनले बताए।

काठमाडौं । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले मुटु, हड्डी तथा विभिन्न खालका बिरामीको प्रत्यारोपण तथा उपचारमा उपयोग हुने वस्तु अस्पताल फार्मेसीमै व्यवस्था गर्न परिपत्र गरेको छ ।

हाल सरकारी फार्मेसीमा उपलब्ध नहुने तथा मूल्य विवरण समेत सार्वजनिक नहुँदा बिरामीहरूले महँगो मूल्यमा त्यस्ता वस्तु खरिद गर्नु परिरहेको छ ।

अस्पताल फार्मेसीमा उपलब्ध नहुँदा अस्पतालमै निजी व्यवसायीले महँगोमा बिक्री गरिरहेको गुनासो आए पछि स्वास्थ्य तथा जनसख्या मन्त्री प्रदीप पौडेलले शल्यक्रियापछि आवश्यक पर्ने त्यस्ता वस्तु अस्पतालकै फार्मेसीमा नयाँ आर्थिक वर्षबाट व्यवस्था गर्न भनेका थिए ।

सोहीअनुसार सचिव स्तरीय निर्णयमार्फत मन्त्रालयले अब अस्पतालमा सबै बिरामीले देख्ने स्थानमा मूल्य सार्वजनिक हुने तथा अस्पतालकै फार्मेसीमा उपलब्ध हुने गरी निर्णय गरेर परिपत्र गरिएको मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. प्रकाश बुढाथोकीले बताए ।

साथै बिक्रेताहरूलाई बढी मूल्य लिनबाट रोक्न सबै अस्पतालले आर्थिक वर्षमा कुनै रोगको प्रत्यारोपण, शल्यक्रिया तथा उपचारका लागि नयाँ खालको वस्तु आवश्यक परेमा कम्पनी, आधिकारिक विक्रेता तथा मूल्य सार्वजनिक गरेर मात्र बिरामीले प्राप्त गर्ने व्यवस्था मिलाउन समेत मन्त्रालयले पत्राचार गरेको छ ।

मन्त्रालयले बिरामीको गुनासो आउने वातावरण आउन नदिन समेत पत्रमार्फत अस्पतालहरूलाई सचेत बनाएको छ ।

सोलुखुम्बु । यहाँस्थित १५ शय्याको फाप्लु जिल्ला अस्पतालले ५४ शय्यासम्मको सेवा दिँदै आएको छ ।

क्षमता भन्दा बढी सेवा दिनुपर्ने बाध्यताले अस्पतालले सेवा धान्न चर्को परेको छ । अस्पतालका निमित्त प्रमुख डा श्रेया पङ्गेनीले भनिन्, “हाम्रो अस्पताल १५ शय्याको हो, तर व्यवहारमा दैनिक ५० बढी बिरामी भर्ना भइरहेका छन् । प्रसूति, आकस्मिक, स्त्रीरोग जस्ता सेवासमेत हामी यहीँबाट दिन बाध्य छौँ, भौतिक संरचना त पर्याप्त छ, जनशक्ति कमजोर छ ।”

जिल्ला अस्पतालमा १८ जना स्थायी कर्मचारीको दरबन्दी छ । तर, हाल पाँच जना मात्र स्थायी कर्मचारी कार्यरत छन् । ती पाँच जनामा एक जना मेडिकल अधिकृत, एक जना वरिष्ठ नर्सिङ निरीक्षक, दुई जना अनमी र एक जना कार्यालय सहयोगी छन् । बाँकी १३ पद रिक्त छन्, जसले अस्पतालको सेवा प्रणालीलाई अधुरो, असन्तुलित बनाएको छ ।

डा पङ्गेनी भन्छिन्, “एक जना डाक्टरले सबै प्रकारका बिरामीको चाप सम्हाल्नुपर्दा कहिलेकाँही २४ घण्टा ड्युटी गर्नुपर्ने अवस्था आउँछ । मनोवैज्ञानिक दबाब धेरै छ ।” हाल कूल दरबन्दीको ७२ प्रतिशत पद रिक्त छ ।

“हामी आठ घण्टा ड्युटीमा खटिनुपर्ने हो, तर दैनिक १२–१३ घण्टासम्म ड्युटी गर्नुपर्छ । मानसिक, शारीरिक थकान अत्यधिक छ । व्यक्तिगत जीवनसँगको सन्तुलन हराएको छ”, अस्पतालमा कार्यरत्त स्टाफ नर्स दिप्ती चौधरीले भनिन्।

करारका कर्मचारीको भरमा अस्पताल

अस्पतालमा ३२ जना करारका कर्मचारी छन् । ११ जना अस्पताल विकास समितिबाट ज्यालादारीमा नियुक्त छन् । अस्पतालको दीर्घकालीन योजना, तालिम, प्रणाली सुधारजस्ता विषयमा स्थायित्व नहुँदा कार्यान्वयन हुन सकेको छैन । वरिष्ठ नर्सिङ निरीक्षक सानी शेर्पा भन्छिन्, “छात्रवृत्ति करारका चिकित्सकहरू छ महिना, एक वर्षका लागि आउँछन् । तिनको अनुभव राम्रो भए पनि अस्पताललाई दीर्घकालीन लाभ पुग्दैन ।”

करारका चिकित्सकहरुले सक्दो योगदान दिएपनि उनीहरु लामो समय रहन नसक्ने भएकाले अस्पतालले बारम्बर चिकित्सकको अभाव झेल्दै आएको छ । अस्पताल विकास समितिका अध्यक्ष तथा जिल्ला समन्वय समिति प्रमुख कृष्णप्रसाद निरौलाले भने, “हामीले पटकपटक प्रदेश सरकारसँग जनशक्ति माग गरेका छौँ । अस्पतालको स्तरोन्नति, बजेट, जनशक्ति—सबै कुरामा ध्यानाकर्षण गराएका छौँ । तर सुनुवाइ भएको छैन ।” उहाँले गत साता मात्रै प्रदेशका स्वास्थ्यमन्त्रीसँग भेटेर ३० शय्याको संरचना र तदनुसारको दरबन्दी माग गरेको जानकारी दिए।

प्रदेश स्वास्थ्य मन्त्रालयले भने लोकसेवा आयोगबाट पदपुर्ती भएपछि दरबन्दी पूरा हुने जवाफ दिएको छ । स्वास्थ्यमन्त्री भूपेन्द्र राईले भने, “हामी लोकसेवा आयोगमार्फत दरबन्दी पूर्ति गर्ने तयारीमा छौँ । अहिले प्रदेशभर जनशक्ति अभाव छ ।”