मौनव्रतको समय भएर केही दिन सामाजिक सञ्जालका सूचनाहरुबाट बाहिर थिएँ । यसै समयमा आठ वर्षअघि सौन्दर्य प्रतियोगितामा भएको क्रूर यौन हिंसासम्बन्धी भिडियो भाइरल भएको रहेछ । म भने सूचनाबाट बाहिर नै थिएँ । यस्तो घटनामा तपाईं किन नबोल्नु भएको भनेर धेरैले म्यासेज गर्नुभएको रहेछ, मैले पछि थाहा पाएँ । मसँग जिज्ञासा राख्ने शतप्रतिशत पुरुष हुनुहुन्छ । एकजनाले त स्त्रीहरु किन बलत्कारी नभएका होलान् भनेर प्रश्न गर्नु भएको रहेछ ।
सुस्मितामाथि भएको हृदयविदारक अमानवीय र पाशविक घटनाको वर्णन सुन्दा स्तब्ध बनायो । उनलाई सुन्दा हुने मानसिक आघात नै यति डरलाग्दो छ भने भोग्नेलाई कस्तो भयो होला ? यस प्रकरणमा मुद्दा अदालतमा जाने प्रक्रिया सुरु भएकाले अपराधीलाई हदैसम्मको कानूनी कारबाहीको माग गर्नुबाहेक नागरिकको तहबाट हामी केही गर्न सक्दैनौं ।
यस्ता पाशविक घटना किन बारम्बार भइरहन्छन् ? किन मानिसभित्र पशुवत चरित्र हुर्कँदै गएको छ ? यस्तो क्रूर हिंसा भोग्दा पनि किन पीडितले त्यसबेलै यसलाई सार्वजनिक गर्न सक्दैनन् ? यस्ता प्रश्नहरुमा सामाजिक बहस चलाइनु पर्दछ । पीडित सुस्मिताले आठ वर्षसम्म एकपछि अर्काे पुरुषबाट भएको बलात्कार र दुव्र्यवहार लुकाएर, बारम्बार आत्महत्याको प्रयास गर्दै, चरम अवसादको शिकार भएर पीडा आफूभित्रै दबाएर किन बस्नु पर्यो ? बलात्कारी पाण्डे समाजको प्रतिष्ठित तहमा शानसँग कसरी बस्न सके ? यस्तो क्रूर अपराधमा अपराधीलाई आठ वर्षसम्म सुरक्षा कसरी प्राप्त भयो ? यी प्रश्नहरुको निरुपण भएन भने एउटा अपराधीले सजाय पाउँदैमा समाजबाट यस्ता क्रूर अपराधहरु कम हुने छैनन् । तसर्थ यस आलेखमा किन पुरुषमा पशुवत चरित्र हुर्कियो र स्त्रीहरुमा त्यो किन छैन भन्नेबारे चर्चा गरौं ।
भारतको विहार प्रान्तमा भर्खरैको एउटा घटना छ । जहाँ आफ्नी १६ वर्षकी छोरीलाई बाबुले सात वर्षदेखि करणी गर्दै आएको कुरा छ । बाबूले गरेको अत्याचारबारे प्रहरीमा उजुरी दिन पुगेकी छोरीले भनेकी छन्– मैले पढ्ने स्कूलमै शिक्षक रहेका बाउको यो हर्कत बाहिर भनौं भने इज्जत जाने र दुनियाँले मलाई नै दोषी देखाउने डरले म नबोली बसें । तर सहनुको सीमा पार भएपछि मैले मात्रै लुकाएर नहुने रहेछ, यो अत्याचारलाई अब म सार्वजनिक गर्छु भन्ने हिम्मत आयो ।
अति भएपछि उनले आँट गरेर भिडियो बनाइन् र प्रहरीमा गइन् । घटनाबारे उनकी आमाले भनेकी छन्– म पनि सानैमा बलत्कृत भएकी थिएँ । मैलेजस्तै छोरीले जीवनभर आफैंलाई दोषी बनाएर मरिमरि जिउँन नपरोस् भनेर घटना बाहिर ल्याउन सहयोग गरेकी हुँ ।
सुस्मितामाथि भएको हृदयविदारक अमानवीय र पाशविक घटनाको वर्णन सुन्दा स्तब्ध बनायो । उनलाई सुन्दा हुने मानसिक आघात नै यति डरलाग्दो छ भने भोग्नेलाई कस्तो भयो होला ? यस प्रकरणमा मुद्दा अदालतमा जाने प्रक्रिया सुरु भएकाले अपराधीलाई हदैसम्मको कानूनी कारबाहीको माग गर्नुबाहेक नागरिकको तहबाट हामी केही गर्न सक्दैनौं ।
अर्थात्, असुरक्षाका कारण कयौं यस्ता घटना जुनसुकै समाजमा भित्रभित्रै गुम्सिएका छन् । तिनलाई बाहिर ल्याउन ठूलै हिम्मत गर्नु पर्छ । बलात्कारको पीडा सहनभन्दा बढी हुन्छ घटना सार्वजनिक गर्दाको पीडा । हेर्दाहेर्दै देवताजस्तो देखाइएको मान्छेको लुकेको राक्षसी अनुहार बाहिर ल्याउँदा उसले पुर्याउनसक्ने क्षति र प्रहार कति हुन्छ, हामी सुस्मिताको भिडियो हेरेरै महसुस गर्न सक्छौं ।
आज सुस्मिता एउटी देखिइन् । तर यस्ता घटना घरभित्रै र बाहिर कति लुकेका छन् । कोट्याएर हेर्ने हो भने बलात्कृत सुस्मिताहरु यो समाजभित्र कति छन्, जो समाजले उल्टो आरोप लगाउने डरले हिंसा खप्दै आफैंलाई दोषी ठहर्याउँदै हिनताबोधमा जीवन काटिरहेका छन् । समाजले बलात्कारका घटनालाई यसरी अनुमोदन गरिदिएको छ कि स्त्रीहरु बलात्कृत हुनु र पुरुषले बलत्कार गर्नु स्वाभाविक हो ।
किन पुरुष मात्रै बालात्कारी हुन्छ ?
आखिर पुरुष र स्त्रीमा लैंगिक अंगको भिन्नता लिङ्ग र योनिको मात्र हो त ? जसले बलात्कार गर्न पुरुषलाई सजिलो बनाएको होस् । किन पुरुष मात्र बलत्कारी भयो र स्त्री बलत्कारी भएनन् ? यसको चुरो बुझ्न उच्च सम्मानका साथ चलिरहेको मातृसतात्मक समाजमा लिएर जान्छु । जहाँ म केही समय अघि मात्र (चैत १०–२६) पुगेकी थिएँ ।
भारतको मेघालय राज्य जहाँ खासी जातिको बसोवास छ । खासी समाज मातृसतात्मक समाज हो । जुन समाजमा छोराहरु विवाह गरेर बुहारीका घरमा जान्छन् भने छोरीहरुले विवाह गरेर ज्वाईं ल्याउँछन् । ज्वाईं ल्याउने मात्र होइन, आमाको अंश पनि छोरीहरुमा बाँडिन्छ र वंश पनि आमाको थरबाट चल्छ । जसरी हाम्रो समाजका स्त्रीविना सम्पत्ति, बाउको थर पनि छोडेर पुरुषको घरमा पुग्छन् र उसैको सम्पत्तिमा अनि थर पनि उसैको राखेर बस्छन्, त्यसैगरी यहाँका छोराहरु जन्मघरबाट विवाह गरेर श्रीमतीको घरमा जान्छन् । यहाँका स्त्रीहरु पुरुषको खटनमा रहेजस्तै त्यहाँ घरमूली स्त्रीको खटनमा रहन्छन् ।
सन्तानलाई जन्म दिने आमाले नेतृत्व पाउँदा प्राकृतिक व्यवस्था अनुकुलको सामाजिक व्यवस्था भएर हुनसक्छ, त्यहाँ बलत्कारका घटना एकदमै न्यून छन् । २९ लाख जनसंख्या भएको मेघालयमा १३ लाख खासी जातिको जनसंख्या छ ।
जहाँ जबरजस्ती करणी हुने घटनाको संख्या न्यून छ । त्यहाँ यहाँजस्तो पुरुषले बलत्कार गर्नसक्ने हिम्मत राख्दैन । अनि स्त्रीहरु पनि उच्च मनोबलका साथ आफ्ना कुरा राख्नसक्ने छन् । अर्को कुरा, त्यस्ता हिंसाका घटनामा समाजमा तत्काल उजुरी हुन्छ र समाजले नै उसलाई कारबाही गर्छ । यद्यपि अहिले बलत्कारका घटनाका उजुरी बढ्न थालेको बताइएको छ ।
यो तथ्यलाई यहाँ गएर हेर्न सकिन्छ । मेघालयका पितृसतात्मक समाजमा रहेकाहरु भन्छन्– अलि अघिसम्म त केटी जिस्काउने या बलात्कार गर्ने पुरुषहरुलाई उनीहरु कतिबेला हत्या गरेर फ्याँक्थे पत्तो हुँदैनथ्यो । अर्थात् उनीहरु प्रशासनलाई नै थाहा नदिइ समाजका समस्या सुल्झाउँथे ।
त्यसकारण पुरुषहरु स्त्रीलाई जबरजस्त गर्न डराउँथे । खासी समाजमा जबरजस्त करणी गर्ने त कल्पना पनि गर्न सक्दैनथे । तर आज भने त्यस्तो छैन । त्यहाँ पनि अरु समाजको प्रभाव परेको छ । त्यहाँ परिवारको प्रमुख आमा नै हुने हुनाले र पुरुषहरुमा म ठूलो हुँ भन्ने अहं, उचो नभएको र स्त्रीहरुमा पनि कमजोर हौं भन्ने भाव नहुने हुँदा बलत्कारका घटना न्यून रहेको छ ।
यहाँनेर हामी हाम्रो समाजलाई त्यस समाजसँग दाँजेर हेर्न सक्छौं । परिवारको प्रमुख, बच्चाको अभिभावकदेखि सम्पत्तिको पनि मालिक भएका शक्तिशाली स्त्रीहरु बलत्कारी किन भएनन् ? शक्ति नभएर होला ? बलात्कार गर्ने अंग नभएर होला ? शारीरिक सम्बन्धमा निचो स्थानमा रहनपर्ने कारणले होला ? यो जरुर हो कि यौन आसनमा स्त्रीहरु रिसेप्टिभ अथवा लिने तहमा हुन्छन् । तर पुरुषमा भन्दा स्त्रीमा अधिक यौनाकांक्षा (मनुस्मृति) हुन्छ । उसले पुरुषलाई अनेक तरिकाले औषधि खुवाएर प्रयोग गर्न सक्थी । तर स्त्रीहरुले यसो गरेनन् ।
सन्तानलाई जन्म दिने आमाले नेतृत्व पाउँदा प्राकृतिक व्यवस्था अनुकुलको सामाजिक व्यवस्था भएर हुनसक्छ, त्यहाँ बलत्कारका घटना एकदमै न्यून छन् । २९ लाख जनसंख्या भएको मेघालयमा १३ लाख खासी जातिको जनसंख्या छ ।
किनकि स्त्रीहरु शक्तिमै रहे पनि आक्रामक हुँदैनन् । आक्रमकता स्त्रीको प्राकृतिक गुण होइन । एकदमै न्यून पुरुषहरु मात्र स्त्रैण गुण भएका प्रेमिल पनि हुन्छन् भने कतिपय स्त्रीहरु पनि पौरुष्य गुण भएका हुन्छन् । अधिकांश स्त्रीहरु आफू ठूलो ठानिन अरुलाई दबाएर, किचेर, थिचेर आफूले जितेको महसुस गर्ने खालका हुँदैनन् । उनीहरुमा शान्त, विनयशील, प्रेमिल र समभावमा रहने गुण प्रकृतिले छोडेको हुन्छ ।
आमा बन्नुपर्ने भएका कारण स्त्रीहरुमा प्रोजेष्टोरन नामको हार्मोन अधिक पैदा हुन्छ । जुन हार्मोनको कारण उनीहरु विनयशील हुन्छन् । स्त्रीहरु त वेश्या नै हुँदा पनि जतिलाई शरीर पस्कन्छन्, समभावमा पस्कन्छन् । तर प्रेममा पनि पुरुष चाहिँ आक्रामक हुन्छ । त्यसैले पुरुष वैश्य(वेश्याको पुरुष) पनि हुन सकेनन् ।
आखिर पुरुष किन यति आक्रामक हिंस्रक छन् र स्त्रीहरु यस्तो हिंसामा पनि शान्त किन छन् ? यो पाटो खोज्नु पर्छ । यसबारे मैले पहिले नै लेखेकी छु । खासमा स्त्रीहरु नौ महिनासम्म पेटमा बच्चा राखेर प्रसव पीडा खपेर अर्को मान्छेको जन्म दिनमा नै आफूलाई पूर्ण भएको महसुस गर्छन् । त्यसैले स्त्रीहरु विवाहमा बाँधिनुलाई आमा बनेर प्रकृतिको आस्वादन लिनुसँग गाँस्छन् ।
त्यसैले विवाह गर्दा पुरुषहरु जति खुसी देखिन्छन्, स्त्रीहरु देखिँदैनन् । किनभने स्त्रीलाई सन्तान जन्माउनमा नै परमानन्द प्राप्त हुन्छ, त्यो अरु केहीले दिन सक्दैन । तर प्रकृतिले पुरुषहरुलाई शुक्रकिट दान मात्र गर्ने झिनो काम सुम्पेको छ । त्यो काम ऊ विवाह गरेर कानून त प्राप्त गर्छ र विवाहको क्षण ऊ खुसीमा हुन्छ । तर शुक्रकिट दानले मात्र पुरुष प्रकृतिको आस्वादन गर्न नपाएर अपुरो महसुस गरिरहेको हुन्छ र स्त्रीमा प्रकृतिले दिएको शक्तिप्रति उ इश्र्याले भरिएको हुन्छ । त्यसको ऊ तत्कालको तत्काल यौन सम्बन्ध राखेर आक्रमक भएर प्यास मेट्न चाहन्छ । त्यसैले यौन आसन पाउनु नै उसको विवाहको लक्ष्य हुन्छ ।
पुरुष बाहुबल देखाउने ठाउँकै खोजीमा हुन्छ । ‘सक्ने छु’ भन्ने देखाउन ऊ कविता, गीत बनाउँछ । अनेक आविष्कार गर्छ अनि जीवनभर पदमा पुगेर, पैसा जम्मा गरेर आफू ‘अग्लो हुँ’ भन्ने भ्रममा पारिरहन्छ । तर त्यतिले पनि उसलाई स्त्रीको त्यो पूर्णतासम्म पुर्याउन सकेको हुँदैन । त्यसैले नवरचना गर्न नसके पनि मेटाउन त सक्छु भन्ने भाव उसले भित्रभित्रै तयार गरिरहेको हुन्छ । त्यसैको प्रकट एक रुप हो बलात्कार ।
स्त्रीलाई निचो देखाउने पुरुषप्रधान सामाजिक मान्यता पनि त्यसैका उपज हुन् । स्त्रीहरु आफूलाई श्रेष्ठ देखाउन कहिल्यै लागेनन् । एक से एक विद्वान भनाइएका पुरुषहरु स्त्रीलाई निचो देखाउनमा नै केन्द्रित छन् ।
रुसो (सन् १७१२–१७७८) त्यसैको एक उदाहरण हुन् । उनले भनेका छन्– स्त्रीको पूरा शिक्षा पुरुषको सम्बन्धमा हुनुपर्छ । प्लेटो, अरस्तु, मनु धेरै यस्ता विद्वान भनाइएकाहरुको नाम दिन सकिन्छ, जो स्त्रीलाई निचो देखाएर विद्वान कहलिएका छन् । मान्छे आफूलाई उचो प्रमाणित गर्न किन लाग्छ भने उ आफू निचो छु भन्ने जान्दछ । स्त्रीलाई निचो देखाउन गरेका सामाजिक प्रबन्धले नै यो देखाउँछ । अनि त्यतिले पनि चित्त नबुझेर ऊ बलात्कार गर्छ ।
आखिर पुरुष किन यति आक्रामक हिंस्रक छन् र स्त्रीहरु यस्तो हिंसामा पनि शान्त किन छन् ? यो पाटो खोज्नु पर्छ । यसबारे मैले पहिले नै लेखेकी छु । खासमा स्त्रीहरु नौ महिनासम्म पेटमा बच्चा राखेर प्रसव पीडा खपेर अर्को मान्छेको जन्म दिनमा नै आफूलाई पूर्ण भएको महसुस गर्छन् । त्यसैले स्त्रीहरु विवाहमा बाँधिनुलाई आमा बनेर प्रकृतिको आस्वादन लिनुसँग गाँस्छन् ।
यस्तो दमित मानसिकता बोकेको पुरुषले आफ्नो नेतृत्वको समाजमा हिटलर, विन लादेन आदिआदि जन्माइरहेको छ । हिरोसिमामा बम खसाल्न जाने अपराधी (६ र ९ अगष्ट, १९४५) पुस्ता तयार गरिरहेको छ । युरोपदेखि एसियासम्म मान्छे काट्दै आउने सिकन्दरलाई ‘जो जीता ऊ सिकन्दर’ भनेर युद्धलाई ‘ऊ ठूलो हुँ’ भनेर देखाउने साधन मानिरहेको छ । तर फेरि उसको ठूलो हुँ भन्ने अहम् स्त्रेण गुणमा आएर टकराएर झरिरहेको छ ।
किनकि पुरुषले जुनसुकै हालतमा प्राप्त गरेको पद, प्रतिष्ठा सबै स्त्रीको योनिमाथि विजय पाउनको लागि हुन्छ । पुरुष आफू नजिक आएका हरेक एक स्त्रीलाई धम्क्याएर, लोभ देखाएर, लठ्याएर, साथी बनेर जसरी हुन्छ स्त्रीको योनिमा प्रवेश गर्ने बाटो खोजिरहेको हुन्छ । आमा, छोरी, श्रीमती त योनिसँग सम्बन्धित हुने नै भए । अरु तेस्रो कुनै स्त्री नजिक भए पनि उसलाई पनि योनिसँग जोड्न लागि पर्छ ।
समाजमा सुरुदेखि आजसम्म ‘देखिस् तँ माथि मैले विजय प्राप्त गरेँ’ भन्ने एउटै भाव पुरुषले बोकेर हिँडेको छ । यो प्रवृत्ति पुरुषले समाज विकासको लामो अन्तरालमा तयार गरेको हो । त्यसैले अहिले समाज छैन, मात्र पुरुषबाट शासित मान्छेहरु छन् । समाज त त्यो दिन मात्र बन्छ, जुन दिन इजाजतविना पुरुष स्त्रीको शरीरमा हात लगाउन नसक्ने बन्छ ।
पुरुष आफू वरपर आएका हरेक स्त्रीहरुको यौनमाथि आफूले जितेको देखाउन लागि परिरहन्छ र अन्त्यमा स्त्रीलाई बुझ्ने चेष्टा गर्दागर्दै बुझ्न नपाइ मर्छ । यो एक ठाउँको एक–दुई पुरुषको नभएर मानव सभ्यतामा जन्मिएको हरेक पुरुषको मनोविज्ञान हो । अनि यसरी सधैं योनिको वरपर रहेको पुरुष श्रीमतीसँगको सम्बन्धमा पनि सयमा ९९ पटक बलत्कार नै गरिरहेको हुन्छ । यो कुरामा पुरुष स्त्री दुवै जानकार छन् । तर बाहिर बोलिँदैन ।
पुरुषले गर्ने यौन हिंसा खपेर यस समाजमा स्त्रीहरु कसरी जिइरहेका छन् भनेर एकजना इरानी चित्रकारले बनाएको चित्रले बताउँछ । चित्रकार राउफ हगिगिले स्त्रीको शरीर बनाएर शरीरबाट योनि र स्तन फुकालेर पुरुषलाई जिम्मा लगाएको देखाइएको छ । त्यो चित्रले स्त्रीले ‘मेरा यी दुई अंग लैजाऊ र मलाई शान्त बस्न देऊ’ भनेको भाव छ ।
यसको मतलव आज स्त्रीहरु अशान्त र बेचैन हुने कारण योनि र स्तनमाथि पुरुषको लगातारको आक्रमण हो । अन्य केही कारण छैन । अत्याचार कतिसम्म भने आफैं वेश्यालय खोलेर बसेको छ अनि समाज बिग्रिएको दोष स्त्रीमा लगाउँछ । खासमा चरित्रहीन स्त्री हुन्थी भने पुरुष वेश्यालय हुन्थे । स्त्रीहरुको एउटा दोष केमा छ भने पुरुषहरुले जे–जे अत्याचार गरेपनि सहेर बसे ।
खासमा समाजमा बाँचेको यो सामूहिकता पनि स्त्रीहरुको धैर्यका कारण थियो र छ । किनकि स्त्रीहरु नियममा नै छन् । वैदिक कालदेखि आजसम्म भौतिकताबाट छुट्ने यम, नियम, प्राणायम, प्रत्याहार, धारणा, ध्यान, समाधि (पातञ्जलयोगसूत्रम्) जति पनि तरिका बताइए ती सबै पुरुषका लागि थियो । ब्रह्मचर्य, गृहस्थ, वानप्रस्थ र सन्यास (सुश्रुत संहिता, सुत्रस्थान, शरीरास्थान) जीवनमा पालना गर्नुपर्ने शील सबै पुरुषका लािग थियो । तर उनीहरुले नै पालना नगरेका कारण आज समाजमा हत्या हिंसा, बलत्कार र युद्धमा लत्पतिएको छ ।
हामी सबैलाई एउटा कुरा जरुर लागेको हुन पर्छ कि कृष्ण, बुद्ध, महावीरपछि यति लामो समयसम्म पनि सर्वमान्य व्यक्ति किन जन्मन सकेन् भनेर ? किनभने जुन समाजमा आमा हिंसामा छ, त्यो समाजमा उल्लासमा र परमात्मा बोध गर्ने सन्तान जन्मने कल्पना नगरे पनि हुन्छ । सदियौंदेखि पुरुषले आफ्नो तुष्टिका लागि बनाएका एकलौटी नियममा घिसारिंदा घिसारिंदै पक्षघात भएको समाजलाई स्त्रीहरुले लिएर हिंड्नु परेको छ । यस्तो समाजमा आमाहरुले कसरी जन्माउन् कृष्ण, कसरी जन्माउन् बुद्ध, कसरी जन्माउन् महावीर ? दुषित मनोभाव बोकेर हिंडेका मानिस बस्ने समाजबाट सभ्य मान्छे निस्कने अपेक्षा गर्न सकिंदैन ।
यस्तो दुर्गन्धविरुद्ध बोलौं र बोल्नेलाई सहयोग गरौं । ढाकछोप गर्यौं भने हाम्रा ज्ञान ग्रन्थमा सीमित हुनेछन् र समाज यसैगरी हिंसाले जकडिएर फेरि पनि हिंसा नै उमार्ने मानिस जन्मनेछ । स्त्रीहरु बलात्कृत हुन तयार भएरै बस्नुपर्ने छ । आउनुस् फेरि कृष्ण जन्माउने, फेरि बुद्ध जन्माउने, फेरि महावीर जन्माउने समाज बनाउन आमाहरुलाई प्रफुल्लित बनाउँ ।
