युक्रेन सम्बन्धी महत्वपूर्ण वार्ताका लागि पुटिन र ट्रम्पका दूत तयार

काठमाडौं । रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले मंगलबार मस्कोमा अमेरिकी विशेष दूत स्टीव विटकफलाई भेट्ने भएका छन् । ह्वाइट हाउसले युक्रेन युद्ध अन्त्य गर्न सम्झौतामा पुग्ने बारेमा ‘धेरै आशावादी’ रहेको बताएपछि यो भेट हुन लागेको हो ।

बीबीसीका अनुसार कूटनीतिक वार्तामा बाह्य सल्लाहकारको रूपमा काम गरेका अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पका ज्वाइँ जारेड कुशनर पनि उपस्थित हुने अपेक्षा गरिएको छ । रुसको पक्षमा रहेको अमेरिका समर्थित शान्ति योजनालाई परिष्कृत गर्ने उद्देश्यले विटकफ र कुशनर लगायत युक्रेनी र अमेरिकी अधिकारीहरूबीच फ्लोरिडामा दुई दिनको वार्तापछि यो उच्चस्तरीय भेट हुने भएको हो ।

युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीले वार्तालाई ‘रचनात्मक’ भनेर वर्णन गरेका छन् तर उनले ‘केही कठिन मुद्दाहरूमा काम गर्न बाँकी छ’ भनेका छन् ।

सोमबार पेरिसमा फ्रान्सेली राष्ट्रपति इमानुएल म्याक्रोनसँगको भेटपछि जेलेन्स्कीले शान्ति वार्तामा कीएभको प्राथमिकता ‘युक्रेनको सार्वभौमसत्ता कायम राख्नु र बलियो सुरक्षा ग्यारेन्टी प्राप्त गर्नु’ हो भनेका थिए ।

‘क्षेत्रीय मुद्दा शान्ति सम्झौताको सबैभन्दा कठिन तत्व हो, क्रेमलिनले युक्रेनलाई पूर्वमा रहेको क्षेत्र छोड्न दबाब दिइरहेको छ जुन अझै पनि यसको नियन्त्रणमा छ,’ जेलेन्स्कीले भने – ‘जुन किएभले लामो समयदेखि कायम राखेको छ र यो कहिल्यै गर्ने छैन ।’

विटकफले बेलायती प्रधानमन्त्री सर केयर स्टारमर, जेलेन्स्की र युक्रेनका नयाँ प्रमुख वार्ताकार रुस्टेम उमरोभसँग पनि वार्ता गरेका छन् । धेरै प्रमुख युरोपेली नेताहरू जेलेन्स्की-म्याक्रोन बैठकमा भर्चुअल रूपमा सहभागी थिए ।

बीबीसीका अनुसार ह्वाइट हाउसका प्रेस सचिव क्यारोलिन लेभिटले शान्ति सम्झौताको मस्यौदा ‘धेरै परिष्कृत’ भएको बताएकी छन् । ‘मलाई लाग्छ प्रशासन धेरै आशावादी छ । सोमबार लेभिटले भनिन्, ‘हामी आशावादी छौं कि यो युद्ध अन्ततः अन्त्य हुनेछ ।’

गत हप्ता, पुटिनले अमेरिकाले प्रस्ताव गरेको शान्ति योजनाको मस्यौदा देखेको र यो युद्ध अन्त्य गर्न भविष्यमा हुने सम्झौताको ‘आधार’ बन्न सक्ने बताएका थिए । यद्यपि, कीएभ र युरोपेली सहयोगीहरूले यसमा ‘परिवर्तनहरू सुरक्षित गरेको’ बताएपछि क्रेमलिनका अधिकारीहरूले पछि प्रस्ताव स्वीकार गर्ने कि नगर्ने भन्नेमा शङ्‍का व्यक्त गरेका थिए ।

नोभेम्बरमा प्रसारित अमेरिका-रूस शान्ति योजनाको प्रारम्भिक मस्यौदाले कीएभ र युरोपभरि त्रास फैलाएको थियो । मस्कोको मागप्रति धेरै झुकाव हुनुको साथै यसले युरोपेली वित्तीय संस्थाहरूमा हाल राखिएका धेरै अर्ब जम्मा भएका रूसी सम्पत्तिहरू कसरी लगानी गर्ने भनेर पनि निर्देशित गरेको थियो । साथै युरोपमा युक्रेनी बजार पहुँचको लागि सर्तहरूसमेत तय गरेको थियो ।

‘कुरा गर्नको लागि कुनै अन्तिम शान्ति योजना छैन’, यस्तो कुनै पनि प्रस्ताव युक्रेन र युरोपबाट इनपुट लिएर मात्र काम गर्न सकिन्छ ।’
राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले मात्र शान्ति वार्ताको अन्तिम रूप दिन सक्ने म्याक्रोनले बताएका थिए । जम्मा गरिएका रूसी सम्पत्ति, सुरक्षा ग्यारेन्टी र युक्रेनको ईयूमा प्रवेश सम्बन्धी प्रश्नहरूमा युरोपेली राष्ट्रहरूलाई संलग्न गराउन आवश्यक रहेको उनले औंल्याए।

म्याक्रोनले २०१४ मा रूसले क्रिमियालाई अवैध विलय गराएको र त्यसपछि सन् २०२२ देखिको युक्रेनमाथिको आक्रामक द्वन्द्व अन्त्य गर्न ट्रम्प प्रशासनले गरेको प्रयासको पनि प्रशंसा गरे ।

ईयूका विदेश नीति प्रमुख काजा कालासले यो हप्ता ‘निर्णायक’ हुन सक्ने बताइन् । उनले भनिन्, ‘मस्कोले उनीहरूसँग मात्र वार्ता गर्न चाहन्छ जसले उनीहरूलाई पहिले नै भएको कुराको माथि केही प्रस्ताव गरिरहेका छन् । मलाई डर छ कि सबै दबाब कमजोर पक्षमाथि पर्नेछ किनभने युक्रेनले आत्मसमर्पण गर्दा यो युद्ध रोक्ने सजिलो तरिका यही हो, तर यो कसैको हितमा छैन ।’

हालैका महिनाहरूमा मस्कोले कहिलेकाहीं युद्ध अन्त्य गर्न सम्झौताको मध्यस्थता गर्ने अमेरिकी प्रयासहरूमा संलग्न भएको देखिन्छ । तर यसका धेरै मागहरू प्रत्यक्ष रूपमा युक्रेनको सार्वभौमिकताको विपरीत छन् र कीएभले अस्वीकार्य गर्दै आएको छ । यी क्षेत्रको प्रश्न प्रमुख विवादास्पद बिन्दु भए पनि, कीएभको लागि सुरक्षा ग्यारेन्टीको मुद्दा पनि विवादास्पद साबित भएका छन् । किएभ र यसका युरोपेली साझेदारहरू युक्रेनलाई फेरि आक्रमण हुनबाट जोगाउने सुरक्षा ग्यारेन्टीहरू – जस्तै नेटो सदस्यता – दिन इच्छुक छन् । तर रुसले यसको कडा विरोध गर्दै आएको छ । ट्रम्पले युक्रेनलाई सैन्य गठबन्धनमा सामेल हुन अनुमति दिने कुरा पनि अस्वीकार गरेका छन् ।

पोकरोभ्स्क – जसलाई रूसी भाषामा क्रास्नोआर्मेस्क भनेर चिनिन्छ – र पूर्वी युक्रेनको भोभ्शान्स्क – का प्रमुख रणनीतिक शहरहरू कब्जा गरेको दाबी गरेका बेला मंगलबार मस्कोमा वार्ता हुन लागेको हो । युक्रेनी अधिकारीहरूले दुवै शहर रूसको कब्जामा गएको कुरा स्वीकार गरेका छैनन् । अग्रपंक्तिमा रहेर युद्धको निरन्तर निगरानी गरिरहेका खुला स्रोत गुप्तचर परियोजनाहरूका अनुसार भोभ्शान्स्क र पोकरोभ्स्क दुवै शहर अझै रूसी सेनाले पूर्ण रूपमा कब्जा गरेका छैनन् ।