नेकपा (एमाले) ले पूर्वराष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीबारे निर्णय होइन, ‘निष्कर्ष’ निकालेको छ । यो निष्कर्षले भन्छ, ‘दल विशेषको पार्टी सदस्य र कार्यकर्ता वा नेता हुने कुरा यो गौरवमय जिम्मेवारी लिएको व्यक्तिबाट सम्भव हुँदैन र मिल्दैन ।’
शब्दमा नरम देखिए पनि यसको राजनीतिक अर्थ कठोर छ । यसले भण्डारीका लागि एमालेभित्रको राजनीतिक ढोका तत्कालका लागि बन्दप्रायः गरिदिएको छ । राजनीतिमा पुनः सक्रिय हुने निर्णयमा खुट्टा नकमाउने घोषणा गरिसकेकी ‘माझ किरातकी छोरी’ का लागि एमालेको यो निष्कर्ष प्रतिकूल त हो, तर निर्णायक होइन । बरु, यसले उनको राजनीतिक यात्राका लागि नयाँ र चुनौतीपूर्ण बाटो खोलिदिएको छ ।
‘निष्कर्ष’ को राजनीतिक अर्थ र मदन भण्डारी फाउण्डेसनको शक्ति
एमालेले ‘निर्णय’ शब्दको सट्टा ‘निष्कर्ष’ प्रयोग गर्नु आफैँमा अर्थपूर्ण छ । निर्णय पार्टीको आधिकारिक र बाध्यकारी दस्तावेज हुन्थ्यो, तर निष्कर्ष एक वैचारिक ठहर हो, जसलाई भविष्यमा व्याख्या वा परिवर्तन गर्न सकिन्छ । यद्यपि, वर्तमान नेतृत्व रहँदासम्म यो अडान कायम रहने संकेत हो ।
यहीँनेर विद्या भण्डारीका लागि मदन भण्डारी फाउण्डेसनको भूमिका महत्वपूर्ण हुन आउँछ । कुनै समय यही फाउण्डेसनमार्फत ‘स्पेश’ दिएर केपी शर्मा ओलीलाई एमालेको नेतृत्वमा स्थापित हुन वातावरण बनाइदिएकी विद्याका लागि अब यही मञ्च आफ्नै राजनीतिक पुनरागमनको आधार बन्नसक्छ ।
अबको उनको कदमले केबल उनको व्यक्तिगत राजनीतिक भविष्य मात्र होइन, देशको वैकल्पिक राजनीतिको सम्भावित मार्गचित्र पनि कोर्ने मद्दत गर्नसक्छ ।
मदन भण्डारी फाउण्डेसन केबल एक गैरसरकारी संस्था होइन, यो देशभरि सञ्जाल भएको एक वैचारिक र राजनीतिक शक्ति केन्द्र हो । यसको ‘ब्राण्ड’ जननेता मदन भण्डारीसँग जोडिएको छ, जसको एमालेभित्र र बाहिर भावनात्मक र वैचारिक महत्व छ । यदि भण्डारीले यही फाउण्डेसनलाई केन्द्र बनाएर ओलीविरोधी मोर्चा कसिन् वा समानान्तर राजनीतिक गतिविधि सञ्चालन गरिन् भने त्यसले निम्त्याउने क्षति एमालेलाई नै हुन्छ । यसले पार्टीभित्र वैचारिक विभाजन ल्याउनसक्छ र ओलीको नेतृत्वलाई सीधै चुनौती दिन सक्छ ।
‘ओलीको महिला अवतार’ छवि भत्काउनुपर्ने बाध्यता
विद्या भण्डारीको राजनीतिक पुनरागमनको सबैभन्दा ठूलो चुनौती उनको विगतको नै छवि हो । दुई कार्यकाल राष्ट्रपति रहँदा उनीमाथि लागेको प्रमुख आरोप भनेको उनी राष्ट्रको अभिभावकभन्दा ‘ओली सरकारको रक्षक’ बनिन् भन्ने हो ।
तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी ओलीका हरेक कदम, चाहे त्यो संसद् विघटन होस् वा अध्यादेश, उनले सहजै अनुमोदन गरिदिइन् भन्ने जनआवाज बलियो छ । यसले उनको छवि ‘ओलीको महिला अवतार’ का रूपमा स्थापित भएको छ ।
बालेन शाह भंगाल पुग्नुले ‘स्वतन्त्र शक्ति’ (समूह, व्यक्ति) पनि कुनै न कुनै रूपमा अभिभावकको खोजीमा छन् भन्ने संकेत गरिसकेको छ । वैकल्पिक धार हुन्छौँ भन्नेहरू सबै आ-आफ्नै दलका ‘नेता’ हुन्, तर उनीहरूलाई एउटै छातामुनि ल्याउन सक्ने ‘अभिभावक’ को खडेरी छ । यस्तो व्यक्तित्व, जो आफैँ कार्यकारी पदको लोभमा नहोस्, तर सबैलाई मिलाएर लैजान सकोस् ।
यदि उनले आफ्नो महत्वाकांक्षा सम्बोधनका लागि मात्र दल खोजेकी होइनन् र देशकै दीर्घकालीन हितमा काम गर्ने सोचेकी हुन् भने, यो छवि भत्काउनु उनको पहिलो कर्तव्य हुनेछ । जबसम्म उनी यो छविबाट मुक्त हुन्नन्, तबसम्म उनले ओली वा एमालेप्रति असन्तुष्ट तर वैकल्पिक नेतृत्वको खोजीमा रहेका बौद्धिक, नागरिक समाज र युवावर्गको विश्वास जित्न सक्दिनन् । यसका लागि उनले ओलीको कार्यशैली र विचारबाट आफूलाई स्वतन्त्र र फरक देखाउन सक्नुपर्छ ।
केपी शर्मा ओलीको आजको कद निर्माणमा विद्या भण्डारीको योगदान छ । त्यसो त विद्याको यो कदमा पनि ओलीको योगदान नजरअन्दाज गर्न चाहिँ मिल्दैन । तर, कम्तीमा तीन दशकदेखि विद्या र ओली एक सिक्काका २ पाटा थिए नेपाली राजनीतिमा । अब विद्यामाथि ओलीको निषेधको नीतिले उनका लागि विकल्पको नयाँ क्षितिज खुलेको छ ।
वैकल्पिक राजनीतिको अभिभावकीय भूमिकाको अवसर
नेपालमा वैकल्पिक राजनीतिप्रति आकर्षक बढ्दो छ । तर, आज पनि वैकल्पिक राजनीति छरिएको र नेतृत्वविहीन अवस्थामा छ । बाबुराम भट्टराई, रवि लामिछाने, सीके राउत, रेशम चौधरीजस्ता वैकल्पिक शक्तिको वकालत गर्नेका लागिमात्र होइन पुराना दलका ‘नयाँ सोच’ का नेता र कार्यकर्ता, जो नेतृत्वको सिण्डिकेट र कार्यशैलीबाट वाक्क-दिक्क छन्, तिनलाई पनि समन्वय र एकीकरण गर्नुपर्ने परिस्थिति थप फराकिलो बन्दैछ ।
बालेन शाह भंगाल पुग्नुले ‘स्वतन्त्र शक्ति’ (समूह, व्यक्ति) पनि कुनै न कुनै रूपमा अभिभावकको खोजीमा छन् भन्ने संकेत गरिसकेको छ । वैकल्पिक धार हुन्छौँ भन्नेहरू सबै आ-आफ्नै दलका ‘नेता’ हुन्, तर उनीहरूलाई एउटै छातामुनि ल्याउन सक्ने ‘अभिभावक’ को खडेरी छ । यस्तो व्यक्तित्व, जो आफैँ कार्यकारी पदको लोभमा नहोस्, तर सबैलाई मिलाएर लैजान सकोस् ।
यहीँनेर विद्या भण्डारीका लागि ऐतिहासिक अवसर छ । यदि उनले ‘म प्रधानमन्त्री हुने छैन’ भनेर सार्वजनिक घोषणा गरिन् र छरिएका वैकल्पिक शक्तिलाई एकीकृत गर्ने अठोट लिइन् भने उनको नेतृत्व स्थापित हुने सम्भावना बलियो देखिन्छ । पूर्वराष्ट्रपति भइसकेको व्यक्तित्वले जब व्यक्तिगत पदको आकांक्षा त्याग्छ, तब उसको उचाइ र स्वीकार्यता स्वतः बढ्छ ।
विद्या भण्डारीको राजनीतिक पुनरागमनको सबैभन्दा ठूलो चुनौती उनको विगतको नै छवि हो । दुई कार्यकाल राष्ट्रपति रहँदा उनीमाथि लागेको प्रमुख आरोप भनेको उनी राष्ट्रको अभिभावकभन्दा ‘ओली सरकारको रक्षक’ बनिन् भन्ने हो ।
उनको भूमिका दलहरूलाई एकीकरण गर्ने, साझा न्यूनतम कार्यक्रम बनाउन सहजीकरण गर्ने र राष्ट्रिय मुद्दामा एकीकृत आवाज बोल्न प्रेरित गर्ने संयोजकको हुनसक्छ । यस्तो अभिभावकीय भूमिकाले उनलाई दलीय स्वार्थभन्दा माथि उठेर राष्ट्रिय हितमा काम गर्ने नेतृका रूपमा स्थापित गर्नेछ ।
विद्या भण्डारी राजनीतिक दोबाटोमा उभिएकी छन् । एकातिर, एमालेभित्रै संघर्ष गरेर आफ्नो ‘स्पेस’ बनाउने जोखिमपूर्ण बाटो छ, जुन हालको परिस्थितिमा कठिन देखिन्छ । अर्कोतिर, आफूलाई दलीय सीमाबाट माथि उठाएर वैकल्पिक राजनीतिको अभिभावक बन्ने ऐतिहासिक अवसर छ ।
दोस्रो बाटोले उनलाई ‘ओलीको अवतार’ को छविबाट मुक्त गरी एक दूरदर्शी र एकीकृत नेतृका रूपमा स्थापित गर्नसक्छ । यसले नेपालको राजनीतिमा तेस्रो ध्रुवको सम्भावनालाई पनि बलियो बनाउँछ । अबको उनको कदमले केबल उनको व्यक्तिगत राजनीतिक भविष्य मात्र होइन, देशको वैकल्पिक राजनीतिको सम्भावित मार्गचित्र पनि कोर्ने मद्दत गर्नसक्छ ।
Leave a Reply