नेपाल प्रहरीको बढुवामा ‘जम्प’ गर्नेको आतंक

काठमाडौं । मन्त्रिपरिषद्को विहीबार बिहान बसेको बैठकले धिरजप्रताप सिंह, रविन्द्र धानुक र वसन्त पन्तलाई अतिरिक्त महानिरीक्षक (एआईजी) मा बढुवा गर्ने निर्णय गरेसँगै भावी महानिरीक्षक (आईजिपी) को प्रतिस्पर्धामा चारजना प्रत्यासी देखिएका छन् ।

सिंह र धानुकसँगै वर्तमान एआईजीहरू सहकुलबहादुर थापा र विश्वराज पोखरेलमध्येबाट एकजनालाई सरकारले आईजीपी नियुक्त गर्नेछ । वर्तमान आईजीपी शैलेश थापाले आगामी वैशाख १८ गते अवकाश पाउँदैछन् ।

नेपाल प्रहरीमा एआईजीको तीनवटा दरबन्दी थप गर्ने निर्णय र त्यसका लागि भएको बढुवा सिफारिस यसपटक निकै विवादित बन्यो । बहालवाला आईजीपीले अवकाश पाउन झण्डै तीन महिनाअघि थपिएको यो दरबन्दी भावी आईजीपीको चलखेलका लागि गरिएको भनेर बुझ्न गाह्रो छैन । खासगरी वरिष्ठता मिचेर ल्याइएका धानुक र सिंह आगामी आईजीपीको प्रतिस्पर्धामा हुनेछन् ।

प्रहरी नियमावलीमा उपलब्ध एआईजीमध्येबाट आईजीपी नियुक्त गर्न सकिने व्यवस्था भएकाले अन्तिम समयमा थपिएको दरबन्दीपछि सिंह र धानुक सैद्धान्तिक प्रतिस्पर्धामा देखिएका छन् । झण्डै डेढ वर्षअघि एआईजी बनेका पोखरेल र त्यसपछि भएका थापासँग उनीहरूको प्रतिस्पर्धा रहने छ ।

२०५१ चैत, २०५२ साउन र कात्तिकमा प्रहरी निरीक्षकबाट सेवा सुरू गरेकाहरू अहिले एसएसपी छन् । त्यतिबेला ९८ जना प्रहरी निरीक्षक भर्ना लिइएको भएपनि तीनवटा फरक मितिमा उनीहरूलाई नियुक्ति दिइएको थियो । यो ब्याचबाट २०७९ चैतपछि नेपाल प्रहरीले आईजीपी पाउने छ ।

डीआईजीको वरीयतामा अगाडि रहेका घनश्याम अर्याल, प्रकाशजंग कार्की र ईश्वरबाबु कार्कीले सिफारिसविरुद्ध उजुरी गरेपनि त्यो औपचारिकतामै सीमित बन्यो । यद्यपि उनीहरू अहिले सर्वोच्चको ढोकामा पुगेका छन् ।

उजुरी सुन्ने समितिले बुधबार बढुवा समितिको सिफारिस सदर गरेपछि पन्त, सिंह र धानुक एआईजी बन्ने पक्का भएको हो । बढुवा समितिले दिने साढे ७ अंकले आफूले चाहेको व्यक्तिलाई अगाडि ल्याउन सकिने भएकाले एआईजीसम्मको बढुवामा ज्येष्ठता र वरिष्ठता बारम्बार मिचिएको पाइने गरेको छ ।

हाल एआईजी रहेका पोखरेल र थापाको बढुवामा पनि ज्येष्ठता र वरिष्ठता नमिचिएको हैन । पोखरेल वर्तमान आईजीपी थापासँगै एसपीबाट एसएसपीमा बढुवा भएका थिए । उनले बढुवा हुँदा शैलेश थापाका कतिपय इन्सपेक्टर ब्याचीहरूलाई वरीयतामा पछाडि पारेका थिए ।

एक डीआईजीको दुर्घटनामा मृत्यु भएपछि रिक्त दरबन्दीमा पोखरेललाई बढुवा गरिएको थियो तर त्यतिबेला उनीभन्दा वरीयतामा अगाडि रहेका एसएसपीहरू पनि थिए । पोखरेल एक्लै डीआईजी भएपछि उनलाई नेपाल प्रहरीको भावी आईजीपीका रूपमा हेर्न थालिएको थियो ।

२०४९ चैतमा प्रहरी निरीक्षकबाट सेवा सुरू गरेर डीआईजी हुने उनी पहिलो व्यक्ति भएको र अन्य ब्याचीहरू एसएसपी र एसपी नै रहेकाले पोखरेललाई निर्विकल्प दाबेदारका रूपमा हेरिएको थियो ।

तर, उनी सोही दर्जामा रहँदै उनका इन्सपेक्टर ब्याचीहरू पनि डीआईजी भए । एसएसपी बढुवा हुँदा पोखरेलको ‘लट’ मा छुटेका सहकुल थापा डीआईजी हुँदा भने आफ्नो इन्सपेक्टर ब्याचमा दोस्रोमा रहे, पोखरेलभन्दा मात्र पछाडि ।

पोखरेलसँगै एसएसपी भएका धिरजप्रताप सिंह, वसन्त लामा, रविन्द्रबहादुर धानुक, उत्तम सुवेदीलाई थापाले उछिनेका थिए, डीआईजीमा बढुवा हुँदा । प्रतिस्पर्धा चर्कने देखिएपछि एआईजीको एउटा दरबन्दी थपिएर पोखरेललाई बढुवा गरिएको थियो । त्यसको झण्डै ८/९ महिनापछि सहकुल थापा पनि एआईजीको दरबन्दी थप गर्दै बढुवा गरेका थिए । आईजीपी बन्ने होड त्यत्तिमै सीमित भएन । सिंह र धानुक पनि अन्तिम समयमा थपिएका छन् ।

एसएसपीमा पनि उस्तै

तीन जना डीआईजी, एआईजीमा बढुवा भएसँगै रिक्त स्थानमा बढुवा हुन वरिष्ठ उपरीक्षक (एसएसपी) हरूबीच कडा प्रतिस्पर्धा देखिएको छ ।
२०५१ चैत, २०५२ साउन र कात्तिकमा प्रहरी निरीक्षकबाट सेवा सुरू गरेकाहरू अहिले एसएसपी छन् । त्यतिबेला ९८ जना प्रहरी निरीक्षक भर्ना लिइएको भएपनि तीनवटा फरक मितिमा उनीहरूलाई नियुक्ति दिइएको थियो । यो ब्याचबाट २०७९ चैतपछि नेपाल प्रहरीले आईजीपी पाउने छ ।

उक्त भर्नाबाट २०७५ माघ पहिलो लट एसएसपीमा पुगेको थियो । सन्दीप भण्डारी पहिलो, टेकप्रसाद राई दोस्रो, उमेशराज जोशी तेस्रो र श्यामलाल ज्ञवाली चौथो नम्बरमा रहेका थिए । उनीहरू सबैले २०५१ चैतमा नियुक्ति पाएका हुन् ।

त्यतिबेला बढुवा भएका १४ मध्ये दीपक थापा, टेक तामाङ र भीम ढकालले २०५२ साउनमा प्रहरी सेवामा नियुक्ति पाएका थिए । थापा प्रहरी नियमावली संशोधनपछि एसएसपी बढुवा भएका हुन् । एसपीबाट एसएसपीमा बढुवा हुन कम्तीमा बहालवाला दर्जामा ४ वर्ष पुग्नु पर्नेमा थापाको हकमा समय पुगेको थिएन । त्यसपछि चार वर्षलाई ३ वर्ष बनाउँदै थापालाई एसएसपी बढुवा गरिएको थियो ।

राष्ट्रिय अनुसन्धानबाट आएको टोलीलाई ‘टप्न’ सके करिब दुई वर्ष आईजीपी बन्ने दाउमा पुलिसको २०५४ चैतको टोली देखिन्छ।

आफ्नो इन्सपेक्टर ब्याचमा थापा पहिलो नम्बरमा छन् । पहिलो लटमा एसएसपी भएकाहरू मध्ये २०५१ चैतका ब्याचीहरू अहिले स्वाभाविक लबिङमा रहेको बताइन्छ । त्यसबाहेक दीपक थापा पनि अघिल्लो ब्याचलाई समेत उछिनेर अगाडि आउने र आईजीपीका लागि बलियो दाबेदार बन्ने प्रयासमा छन् ।

यो ब्याच सँगसँगै बढेर थापा आईजीपी बन्न सके २०५१ चैतमा सेवा सुरू गरेकाहरूमध्येबाट कोही पनि आईजीपी बन्ने छैनन् । थापाको प्रयास बुझेका सन्दीप भण्डारी, श्यामलाल ज्ञवाली, टेकप्रसाद राईलगायत २०५१ चैतका ब्याचीहरू थापादेखि सचेत छन् । यता २०७७ वैशाखमा एसएसपी भएकाहरू तत्काल डीआईजी बढुवा गर्न नहुने अडानमा छन् ।

‘अहिले बढुवा गर्दा तीनजना मात्र अगाडि बढ्नेछन् । वैशाख १८ पछि गर्दा डीआईजीको दरबन्दी धेरै रिक्त हुने हुँदा भावी आईजीपीका लागि धेरै जना प्रतिस्पर्धामा आउन पाउने छन्’, एक एसएसपी भन्छन् ।

राष्ट्रिय अनुसन्धानबाट आएको टोलीलाई रोक्ने संघर्ष

एसएसपीमा मात्र होइन, एसपीमा पनि ‘जम्प’ हान्ने टोलीको आतंक छ ।

२०५३ पुस र २०५४ माघमा राष्ट्रिय अनुसन्धानबाट सेवा सुरू गरेका तथा २०५४ चैतमा नेपाल प्रहरीबाट सेवा सुरू गरेकाहरू अहिले सिनियर एसपीहरू छन् उनीहरूमध्येबाट अब एसएसपीमा बढुवा हुनेछन् ।

एसएसपीमा मंसिरदेखि दरबन्दी खाली हुन थालेपनि बढुवाद्वारा पदपूर्ति भएको छैन । हाल एसएसपीका ८ दरबन्दी रिक्त छन् ।

डीआईजीमा रिक्त हुने तीन स्थानमा एसएसपीको बढुवा भए तत्काल ११ जना एसपीका लागि बढुवा हुने ठाउँ बन्छ । २०५८ सालमा नेपाल पुलिसमा समायोजन भएको राष्ट्रिय अनुसन्धानको टोली यतिबेला नेपाल पुलिसबाटै भर्ना भएकासँग सचेत छन् । २०७४ साउनमा ३५ जना डीएसपी, एसपीमा बढुवा भएका थिए ।

त्यतिबेला २०५२ सालमा प्रहरी निरीक्षक भएका एकजना, २०५३ साल पुसमा राष्ट्रिय अनुसन्धानबाट सेवा गरेका १० जना, २०५४ माघमा राष्ट्रिय अनुसन्धानबाट सेवा सुरू गरेका ५ जना र २०५४ चैतमा नेपाल पुलिसबाट सेवा सुरू गरेका १९ जना एसपी बनेका थिए ।

सूचीको दोस्रोदेखि ११ सम्म राष्ट्रिय अनुसन्धानबाट आएकाको नाम थियो भने त्यसपछि २०५४ चैतमा नेपाल पुलिसबाट सेवा सुरू गर्नेहरू ।
आफुभन्दा दुई वर्षअघि डीएसपी भएकाहरूसँगै राजन अधिकारी, ईश्वर कार्की, केदार रजौरे, मनोज केसी, रेवती ढकाल, दानबहादुर कार्कीहरू एसपी बनेका थिए । २०५४ चैतमा सेवा सुरू गरेका उनीहरू २०६६ सालमा डीएसपी भएका थिए ।

२०५३ पुसमा राष्ट्रिय अनुसन्धानबाट जागिर सुरू गरेको ब्याचबाट २०६४ सालमा नेपाल पुलिसको डीएसपी बनेका थिए । एकैपटक बढुवा भएकाले अब आफ्नो ब्याचलाई पुलिसबाट आएको जुनियर इन्सपेक्टर ब्याचले उछिन्न सक्नेतर्फ राष्ट्रिय अनुसन्धानबाट आएकाहरू सचेत छन् ।

राष्ट्रिय अनुसन्धानबाट आएको टोलीलाई ‘टप्न’ सके करिब दुई वर्ष आईजीपी बन्ने दाउमा पुलिसको २०५४ चैतको टोली देखिन्छ।