सपनामा देखेको ११ औँ महाधिवेशन र केपी ओलीबाट पुस्तान्तरणको अपेक्षा

मुलुकको महत्वपूर्ण राजनीतिक दलका हिसाबले एमाले नेतृत्वमा को आउँछ ? आम जनताको चासोको विषय हुनु स्वभाविक नै हो । एमालेले कस्तो नीति लिन्छ, कस्तो कार्यक्रम बनाउँछ, योजना र कार्यक्रमका बीच कस्तोखालको तालमेल हुन्छ ? पार्टीपंक्तिमात्रै होइन, स्वदेश तथा विदेशका सरोकारवालालाई समेत यसको चासो हुन्छ ।

मुलुक निर्माणको स्पष्ट योजनाका साथ लामो समयदेखि जनताका बीचमा स्थापित पार्टीको नेतृत्वले लिने नीति, योजना र कार्यक्रमले देशको आर्थिक विकास र सामाजिक रूपान्तरणलाई प्रभाव पार्दछ ।

नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीको स्थापना भएको ७ दशकभन्दा लामो समयसम्म नेपालका कम्युनिष्ट टुटफुटबाट ग्रस्त छन् । मार्क्सवाद, लेनिनवाद, माओवादका नाममा विभिन्न झुण्ड बनाएर राजनीतिमा सक्रिय रहेका बामपन्थीलाई एकाकार गर्ने कार्यमा समेत एमाले अग्रभागमै छ ।

यद्यपि, २०५४ र २०७८ मा एमाले नै विभाजन भएर धेरै सम्भावनालाई पर धकेलेको छ । एकल सरकार बनाउन सक्ने अवस्थालाई कमजोर बनाएको छ । नेपालका कम्युनिष्ट पार्टीमध्ये पहिलोमात्रै होइन, २०७९ को संसदीय निर्वाचनमा लोकप्रिय मत समानुपातिक तर्फ देशकै पहिलो र समग्रमा दोस्रो राजनीतिक शक्ति एमालेको नेतृत्व चयनको विषय स्वभाविक रूपमा चर्चामै छ ।

साउन पहिलो साता शुरु भएको सचिवालय वैठकबाट विधान संशोधन र नेतृत्वलगायतका विषयमा चलेको चर्चा ११औँ महाधिवेशनसम्म आउँदा एकाकार भइसकेको थियो । सचिवालय वैठकमा ७० वर्ष उमेरहद र दुई कार्यकालभन्दा बढी एउटै पदमा बस्न नपाउने विषयमा लामै छलफल भएको थियो ।

हलमा फेरि एकपटक सन्नाटा छायो, धेरैले नसोचेको कुरा ओलीले व्यक्त गरेपछि हलमा तालीको गड्गडाहट भयो ।

एमालेका पूर्वउपाध्यक्ष, मुलुककै पूर्वराष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी राजनीतिमा सक्रिय हुने चर्चासँगै ११औँ महाधिवेशनका लागि ७० वर्षे उमेरहद र २ कार्यकालको विषय निर्णय हुन्छ र विद्यादेवी भण्डारी अध्यक्ष हुन्छिन्, अर्थात केपी ओलीको विकल्पमा विद्यादेवी भण्डारीलाई अध्यक्ष बनाउँछौ भन्ने एउटा तप्का सचिवालय वैठकसम्म जसरी जुर्मुराएको थियो, पोलिटब्युरो र केन्द्रीय कमिटी बैठक हुँदै विधान महाधिवशेनसम्म आइसक्दा रक्षात्मक भइसकेको थियो ।

अझै विद्या भण्डारीलाई उचालेर ओलीलाई तह लगाउने अभियानको अगुवाका रूपमा देखिएका पार्टीका वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेलको वरिष्ठ उपाध्यक्ष पद नै ११औँ महाधिवेशनमा नरहने खालको अवस्था सिर्जना भएपछि धेरै मान्छे तर्सेको अनुमान गर्न सकिन्थ्यो ।

सचिवालय वैठकले गरेको निर्णयअनुसार उमेरहद र २ कार्यकालको व्यवस्था हटाउने विषयमा पोलिटब्युरो, केन्द्रीय कमिटी र विधान महाधिवेशनले सदर गरेपछि ११ औँ महाधिवेशनबाट केपी शर्मा ओली अध्यक्ष बन्ने कुरा निश्चितप्रायः भइसकेको थियो ।

‘ओलीले विधान मिचे, शक्ति प्रयोग गरेर विधानको व्यवस्था हटाए, ओली निरंकुश बने, ओलीले सर्वसत्तावादी भए ।’ यस्तै-यस्तै आरोप पार्टीभित्र र बाहिर निकै लगाइयो । ११ औँ महाधिवेशनबाट ओलीलाई रोक्नुपर्छ भन्ने पार्टीभित्रको एउटा तप्का निरन्तर नै लागिरहे पनि मूलरूपमा ११ औँ महाधिवेशनबाट मूलनेतृत्व ओली हुन् भन्ने कुरा प्रष्ट नै थियो ।

विधान महाधिवेशनले पार्टीको विधानमा ७० वर्षको उमेरहद र दुई कार्यकाल एउटै पदमा नेतृत्व गर्न नपाइने कुरालाई खारेज गर्नुका साथै ११ औँ महाधिवेशन फागुन तेस्रो साता वाग्लुङको ढोरपाटनमा गर्ने निर्णय गर्‍यो । बाग्लुङ सानो ठाउँ हो ? बाग्लुङ नै किन रोजियो ? चर्चा परिचर्चा धेरै हुन थाले ।

केपी ओली बेला-बेला धेरैले नसोचेको निर्णय गर्ने नेता हुन् । उनले कुनै पनि निर्णय गर्दा धेरै नै सोच विचार गरेर गर्छन् ? पक्कै केही सोचेरै गरे होलान् भन्ने भयो । काठमाडौं, पोखरा, विराटनगर, बुटवलजस्ता ठूला ठाउँ छोडेर वाग्लुङ रोज्नुको कारणका बारेमा ओलीले त सार्वजनिक रूपमा केही भनेका थिएनन् ।

तर पनि, अड्कल काट्नेले बाग्लुङ पुष्पलाल मध्यपहाडी लोकमार्गको महत्वपूर्ण ठाउँ हो । ढोरपाटन मुलुककै एकमात्र शिकार आरक्ष भएको पर्यटनको प्रशस्त सम्भावना भएको स्थान हो । यसलाई विश्वसामु पहिचान गराउन पनि त्यही ठाउँ रोजिएको होला भन्ने विषयमा चर्चा गर्थे ।

एमालेको राष्ट्रिय महाधिवेशन ढोरपाटनमा हुने भएपछि बाग्लुङसहित गण्डकीका नेता, कार्यकर्तामात्रै होइन, रुकुमपूर्वसहित कर्णालीका समेत नेताको जमघट ढोरपाटनमा बढेको थियो । बुर्तिबाङदेखि ढोरपाटनसम्म जाने सडकको अवस्था कमजोर थियो । एमालेको महाधिवेशन हुने भएपछि बाटो बनाउने काम द्रुत गतिमा भयो । बाटो गज्जबकै बन्यो ।

फागुनको तेस्रो साता बागलुङ बुर्तिबाङ सडकमा गाडीको लर्को देखेर बागलुङबासी जिल परेका थिए, रुकुमपूर्व हुँदै ढोरपाटन आउनेहरू पनि त्यत्तिकै थिए । ढोरपाटनमा ठूलाठूला टेण्ट बनाइएका थिए, त्यहाँ पुग्ने नेता कार्यकर्ता, समर्थक शुभेच्छुकलाई खाना बस्नको असुविधा नहोस् भन्ने विषयमा सिंगो गण्डकी एमाले सक्रिय र सचेत देखिन्थ्यो ।

बाग्लुङका विशेष गरी ढोरपाटन नगरपालिका, निसीखोला गाउँपालिका र तमानखोला गाउँपालिकाका एमाले कार्यकर्तामात्रै होइन, आमा समूहलगायत सामाजिक संघ संस्थासमेत एमालेको महाधिवेशन सफल पार्न जुटेका थिए । वाग्लुङको लोक संस्कृतिदेखि परम्परागत सबै कुरा त्यहाँ देख्न पाइन्थ्यो । एमाले महाधिवेशनले ढोरपाटनलाई देशमात्रै होइन, विदेशमा समेत राम्रै रूपमा चिनाउने भयो भनेर ढोरपाटन क्षेत्रका बासिन्दा औधी हौसिएर स्वागत सत्कारमा तल्लीन थिए ।

एमालेको महाधिवेशनमा विदेशी पाहुनालगायत अन्य पार्टीका प्रमुखका लागि हेलिकोप्टरको व्यवस्था थियो, कार्यक्रमस्थलको सजावटदेखि आवासको व्यवस्थापन, खाना, बस्नदेखि सबै कुरामा सिंगो गण्डकी एमाले खटिएको थियो ।

महाधिवेशनभन्दा बढी ढोरपाटनका रमणीय ठाउँमा फोटो खिच्ने, टिकटक बनाउने काम बढी देखिन्थ्यो । यस्तो लाग्थ्यो, सिंगो नेपाल यतिबेला ढोरपाटनमा छ ?

महाधिवेशन भन्नासाथ निर्वाचनको चटारो हुन्छ ? विद्युतीय मतदानदेखि सम्पूर्ण व्यवस्थापन पूरा भइसकेको थियो । झट्ट सुन्दा ढोरपाटनमा एमालेको राष्ट्रिय महाधिवेशन ? सम्भव हुन्छ त ? भन्ने अवस्था थियो । तर, ओलीले चाहेपछि र एमालेले संकल्प गरेपछि सम्भव छ भन्ने त्यो कार्यक्रमले देखाएको थियो ।

काठमाडौं, पोखराजस्ता ठूला शहरको जस्तो होइन, ढोरपाटनमा एमालेको खासमा अग्र्यानिक महाधिवेशन भइरहेको थियो । खाना, बस्नलगायत सुन्दरताका हिसावले पनि आम नेता-कार्यकर्तालगायतको उपस्थित सबै मान्छे निक्कै खुशी देखिन्थे ।

मूलतः महाधिवेशनबाट अध्यक्षमा ओली सर्वसम्मत नै हुने अवस्था थियो । अन्य पदमा के कसरी व्यवस्थापन हुन्छ भन्ने विषयमा सबैका आ–आफ्नै लविङ, समूह बनाउने, छलफल गर्ने काम भइ नै रहेका थिए ।

शंकर पोखरेल अध्यक्ष भएको हेर्ने मेरो रहर पूरा हुने भयो भनेर म निकै हर्षित भएको थिएँ, मेडमले किचनबाट ‘फोन आएको छ है’ भन्दै कराएको आवाजले म व्युँझिएँ । सूर्य चापागाईँले मर्निङ वाक जानका लागि फोन गर्नुभएको रहेछ ।

अध्यक्षमा ओलीलाई चुनौती दिने अवस्था थिएन, ईश्वर पोखरेलहरू पनि आफ्नो व्यवस्थापनको विषयमा ओलीसँग छलफल चलाइरहेका थिए, विद्यादेवी भण्डारी पूर्वराष्ट्रपतिकै रूपमा देशको अभिभावक बनेर बस्न मञ्जुर भइसकेकी थिइन् ।

महाधिवेशनमा प्रस्तुत हुने सबै प्रतिवेदन सर्वसम्मतले पारित भए । त्यसपछि चुनावको रौनक शुरू भएको थियो । सबैलाई आफ्नो पद सुरक्षित गर्न थियो, नेता कार्यकर्तासँग सबै लविङमै थिए । निर्वाचन समितिले निर्वाचन कार्यतालिका सार्वजनिक गरिसकेको थियो ।

१० औँ महाधिवेशनको बन्द सत्रमा ओलीले सर्वसम्मत नेतृत्व चयन गर्न ठूलै प्रयत्न गरेका थिए, भीम रावलले नमानेपछि ओलीले आफ्नो टीम घोषणा गर्दै यो टीमसँग असुन्तुष्ट हुनेले उमेदवारी दिन पाउने भन्दै निर्वाचन प्रक्रिया अगाडि बढाएका थिए । भीम रावल ओलीसँग अध्यक्षमा प्रतिस्पर्धा गरेका थिए ।

११ औँ महाधिवेशनमा पनि धेरैलाई यस्तै लागेको थियो । १० औँ महाधिवेशनमा सर्वसम्मत हुन नपाएका ओली ११ औँबाट सर्वसम्मत अध्यक्ष हुने भए भन्ने अड्कल पनि काटिएकै थियो । माहोल हेर्दा अर्को कुनै पनि व्यक्तिले ओलीको विरुद्धमा उमेदवारी दिने अवस्था थिएन ।

अब ओलीले एउटा टीम घोषणा गर्छन् र चित्त नबुझेकालाई उमेदवारी दर्ता गर्न आह्वान गर्छन् भन्ने धेरैको मनमा थियो । ओलीको रोजाईमा पर्ने कुरामै धेरैको लबिङ थियो । नभन्दै ओलीले उमेदवारी दर्ता गर्न भन्दा पहिला आफूले केही सन्देश दिन चाहेको सूचना दिए । बन्दसत्रको हलमा सबै प्रतिनिधिलाई बोलाइयो । अनि, ओलीले आफ्नै शैलीमा बन्दसत्रलाई सम्बोधन गर्न थाले ।

करिब डेढ घण्टाको मन्तव्यमा ओलीले पार्टीलाई एक ढिक्का बनाउन, एमालेले लिएको ‘सुखी नेपाली, समृद्ध नेपाल’ को संकल्प पूरा गर्नका लागि युवाहरूको सक्रिय नेतृत्व आवश्यक पर्ने, युवाहरूलाई बढी भन्दा बढी केन्द्रीय सदस्य बनाउने विषयमा चर्चा गरिरहेका थिए । बन्द सत्रमा रहेका युवाहरू अलि बढी हौसिएका देखिन्थे ।

ओलीले पार्टीका वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेल, उपाध्यक्षहरू युवराज ज्ञवाली, अष्टलक्ष्मी शाक्य, रामबहादुर थापा (वादल), सल्लाहकार परिषदका अध्यक्ष अमृतकुमार बोहरा, अनुशासन आयोगका अध्यक्ष केशव बडाललाई मञ्चमा आफ्नो वरिपरी राखेका थिए ।

बोल्दै जाने क्रममा ओलीले यो मञ्चमा बसेका नेताको योगदान तपाईंहरूलाई थाहा छ ? यी सबै नेताले एमाले निर्माणमा ठूलो संघर्ष गर्नुभएको छ । अगाडि बस्ने तपाईंहरू सहित देशभरका नेता-कार्यकर्ताले गरेको योगदानका कारण एमाले आजको अवस्थामा आएको छ ? आगामी निर्वाचनबाट एमालेलाई एकल बहुमतसहित सरकारमा पुर्‍याउने जिम्मेवारी हामी सबैको हो ? त्यसैले यसपटक सर्वसम्मतरूपमा अध्यक्ष चयन गरौँ, सकिन्छ सबैमा सर्वसम्मत गरौँ, नसक्दा स्वस्थ प्रतिस्पर्धा गरौँ ? तर, निर्वाचनमा गइसकेपछि हारजित हुन्छ भन्ने कुरालाई स्वीकार गरौँ र पार्टी बनाउन जुटौँ भन्दै सबै प्रतिनिधिबाट सर्वसम्मत नेतृत्व चयनका लागि सुझाव मागे ।

निर्वाचन माग्ने, जसरी पनि निर्वाचन हुनैपर्छ भन्ने अनि चुनावमा गएर हारेपछि गुट बनाउँदै नेतृत्वलाई सराप्दै हिँड्न भएन ? भन्दै ओलीले सम्भावित असन्तुष्टिका बारेमा चर्चा गरिरहेका थिए, उनले सर्वसम्मत वा चुनाव जुनसुकै विधिबाट पनि सबैलाइ पद पुग्दैन ? तर, सबै नेताको व्यवस्थापन हुन्छ, ढुक्क हुनुस् भनिरहेका थिए ।

हलले एकमतका साथ अध्यक्ष सर्वसम्मत गर्न र अध्यक्षले पदाधिकारीसमेत सर्वसम्मत चयन गर्ने जिम्मेवारी दियो । ओलीले पटक–पटक मञ्चमा भएका नेतासहित एमाले निर्माणमा योगदान गर्ने सबैको सम्मान गर्न आह्वान गरिरहेका थिए ।

‘म एउटा प्रस्ताव गर्छु,, अध्यक्षका लागि मेरो प्रस्ताव तपाईहरूले मान्नुहुन्छ ?’ भनेर ओलीले प्रतिनिधिको समर्थन खोजे । प्रतिनिधिहरू ढुक्क थिए, अध्यक्ष ओली नै हुन्, सबैले कर्तलध्वनीका साथ सहमति जनाए ।

अनि ओलीले फेरि आफ्नो भनाइ शुरू गरे । १० मिनेटसम्म नेतृत्वका बारेमा चर्चा गर्दै गए, उनको प्रस्तुतिमा ‘अब युवाले नेतृत्व गर्नुपर्छ, युवा अगाडि आउनुपर्छ’ भन्ने नै थियो । हलमा यदाकदा बुढाले, युवा-युवा भन्छन्, अध्यक्षचाहिँ आफैँ बन्न खोज्दैछन् भन्ने पनि खासखुस हुन्थ्यो ?

ओलीले १० औ महाधिवेशनबाट निर्वाचित पदाधिकारीहरू सबैलाई मञ्चमा बोलाए, सबैलाई आफ्नो नेतृत्वकालमा गरेको सहयोगप्रति धन्यवाद दिए र भने ‘तपाईंहरूको सहयोगकै कारण एमालेलाई एउटा ठूलो संकटबाट जोगाउन म र हामी सबै सफल भएका हौँ । एमाले र सूर्य चिह्न कब्जा गर्नका लागि गरिएका तमाम तिकडमलाई परास्त गरेर एमालेलाई एमालेजस्तो बनाउने कुरामा योगदान गर्ने सबैलाई म धन्यवाद भन्न चाहन्छु’ भने ।

‘मेरो टीमले कार्यकाल सफल पार्न जुन योगदान गर्नुभयो, त्यसका लागि धेरैधेरै धन्यवाद भन्न चाहन्छु, अब एउटा सहयोग गर्नु हुन्छ ?’ भनेर प्रश्न सोधे । सबैले सहमति जनाएपछि उनले भने ‘म उमेरले साढे सात दशक भएँ, सक्रियताको हिसावले म अहिले पनि ४०/४५ कै छु, कामको हिसाबले अहिले पनि १८ घण्टा भन्दा बढी काम गर्छु, एमाले पार्टीलाई ०८४ मा पहिलो र एकल बहुमतको पार्टी बनाउन म कुनै पनि कसर बाँकी राख्दिनँ, तर पनि यो महाधिवेशनबाट म अध्यक्षमा मेरो टीमको कुनै सदस्यको नाम घोषणा गर्न चाहन्छु ।’

एकछिन हलमा सन्नाटा छायो, प्रतिनिधिबीचमा ‘यो के हुँदैछ, अचम्म भयो’ भन्ने खासखुस चलिरह्यो । ‘आजको यो हलले म्याण्डेट दियो भने म घोषणा गर्छु, तपाईँहरू के भन्नुहुन्छ’ भन्दै हलसँग सुझाव मागे ?

केही प्रतिनिधिहरू अलमलमा परे, तर धेरैले ताली बजाएर सहमति जनाए ।

विधान महाधिवेशनले पार्टीको विधानमा ७० वर्षको उमेरहद र दुई कार्यकाल एउटै पदमा नेतृत्व गर्न नपाइने कुरालाई खारेज गर्नुका साथै ११ औँ महाधिवेशन फागुन तेस्रो साता वाग्लुङको ढोरपाटनमा गर्ने निर्णय गर्‍यो । बाग्लुङ सानो ठाउँ हो ? बाग्लुङ नै किन रोजियो ? चर्चा परिचर्चा धेरै हुन थाले ।

ओलीले ‘एमालेमा एक से एक मान्छे अध्यक्ष हुनसक्ने छन् । सबै काविल छन्, ती काविलमध्येबाट एकजनालाई अध्यक्ष घोषणा गर्छु र हामी यो मञ्चमा भएका उपाध्यक्षहरूको लाइनतिर देखाउँदै उनले भने, ‘हामी सबै सल्लाहकार बसेर पार्टी चलाउने जिम्मा युवालाई दिँदैछौं ।’

अनि, बन्दसत्रको हलमा फेरि सन्नाटा छायो । केपी ओली मञ्चबाट उठे । अनि, पदाधिकारी भएतिर गए, शंकर पोखरेललाई अगाडि सारेर भने, ‘११ औं महाधिवेशनबाट एमालेको अध्यक्षमा म शंकर पोखरेललाई समर्थन गर्दछु, तपाईँहरू सबैको समर्थन हुन्छ भन्ने कुरामा म ढुक्क छु ।’

हलमा फेरि एकपटक सन्नाटा छायो, धेरैले नसोचेको कुरा ओलीले व्यक्त गरेपछि हलमा तालीको गड्गडाहट भयो ।

शंकर पोखरेल अध्यक्ष भएको हेर्ने मेरो रहर पूरा हुने भयो भनेर म निकै हर्षित भएको थिएँ, मेडमले किचनबाट ‘फोन आएको छ है’ भन्दै कराएको आवाजले म व्युँझिएँ । सूर्य चापागाईँले मर्निङ वाक जानका लागि फोन गर्नुभएको रहेछ ।

कस्तो मीठो सपना देखेको थिएँ, अझै एकछिन देख्न पाएको भए, भनेर मुख मिठ्याउँदै उठेँ, मुख धोएँ, अनि मर्निङवाक हान्निएँ । शंकर पोखरेलको कोर टीमले मलाई अप्ठेरोमा पार्न निकै मेहेनत गरेको छ, तर पनि यो मनले शंकर एकपटक एमालेको अध्यक्ष भएको हेर्न चाहेको छ ।

अहिलेसम्म यसो गम खाँदैछु, केपी ओलीले यस्तो गर्न सक्लान् ? धेरैलाई शंका लाग्नसक्छ तर म आशावादी छु, ओली अध्यक्ष भएपछि यो मुलुकमा महिला राष्ट्रपति भइन्, महिला सभामुख भइन्, महिला प्रधानन्यायाधीश भइन् । महिलामात्रै होइन, दलितलाई अगाडि बढाउन, युवालाई अगाडि बढाउन ओलीको भूमिका अग्रणी छ ।

पार्टीमा युवालाई अगाडि बढाउने नेता पनि ओली नै हुन्, भेट्रान नेताहरू छँदाछँदै यही संसदमा पदम गिरी, महेश बर्ताैला, सुनीता बराललगायतहरूलाई महत्वपूर्ण जिम्मेवारी दिएर अगाडि बढाउने काम पनि ओली नै गरेका छन् ।

११ औं महाधिवेशनबाट अध्यक्ष नै त के होला ? बढीभन्दा बढी युवालाई नेतृत्वमा पुर्‍याउन पनि ओली नै अग्रसर हुनुपर्ने अवस्था छ ।