नल्लु-दलचोकी हाइकिङ : आजको नारा- भुँडी भित्र दाँत बाहिर

नाम के हो र ? काम पो ठूलो ! भन्नलाई यसै भनिन्छ तर बोलाउनलाई नाम नै चाहिन्छ । संसारको भौतिक, अभौतिक सबै चिजको नामको आ-आफ्नो भाषामा छ ।

नामभित्र परम्परा छ । नामभित्र सभ्यता छ । नामसँग संस्कार छ । साहित्यकार मदनमणि दिक्षित माड्साव भन्नुहुन्थ्यो ‘जो सुकैसँग पनि परिचय गर्दा नाम थर , घर , देश भन्ने बित्तिकै उ कस्तो हो भन्ने आधा जानिन्छ, अरु व्यवहारबाट मात्रै ।’

यहाँ मान्छेको हैन , भूगोलको नामको बारेमा कुरा गर्दैछु । यसपाला ह्याप्पी हाईकर्सबाट हाइकिङ रुटमा नाम राखियो नल्लु भन्ज्याङ दलचोकी हुँदै तीनपाने । दलचोकी र तीनपानेको नाम त सुनेको तर नल्लु भन्ज्याङको बारेमा नसुनेको मैले । नयाँ ठाउँको आकर्षणले तान्यो र जानेमा नाम टिपाएँ ।

जिज्ञासा जाग्यो । के हो यो नल्लु ? नल्लु भन्ज्याङ ?

गुगललाई सोधेँ । बतायो । ललितपुरको दक्षिणी भेक महाभारत श्रृंखलामा पर्छ नल्लु भन्ज्याङ र त्याहाँ छ पाथीभाराको मूर्ति त्यो थुम्को १८९० मिटर छ ।

बाटोमा आउँदा सोच्दै आएँ । गुराँसका फूलहरू गाउँ जंगलमा बढ्दै गएका थिए । गुराँसजस्तै राता युवा किन गाउँ छाडिरहेछन् ? गाउँगाउँमा बाटो बनिरहेको छ । बनेको बाटो एक वर्षमै किन बिग्रिरहेको छ ? धेरै गाउँ र नगर मिलेर गाउँपालिका र नगरपालिका बनेका छन् । तर, किन ती पालिकाहरूले पालकको काम गर्न सकिरहेका छैनन् ?

भयो अब यतिले मात्रै के बुझ्नु भनेर फेरि गुगल सर्च गरे । कोन्ज्योसोम गाउँपालिका वडा नम्बर ४ मा पर्दछ नल्लु भन्ज्याङ भनेर गुगलले फेरि भन्यो र केही त्यहाँबाट देखिने फोटाहरू देखायो । झनै मन लोभियो । कहिले शनिबार आउला झैँ भयो । अग्लो पहाडबाट देखिने मनोहर दृष्यले झनै झन्कार पैदा गरायो ।

शनिबारको प्रतीक्षामा सम्झेँ । गुगलले बताए भन्दा मान्छेको अनुभव कहाँ हो कहाँ ? गुगलले त राखेको न भन्छ । मान्छेको त आफ्नो भोगाई हुन्छ । ती मान्छेका अनुहार कथा कहानी र भूगोल हेर्न लालायीत भए ।

फेरि कोन्ज्योसोमले कन्फ्यूज्ड बनायो । के हो यो भनेर गुगललाई सोधेँ । आजकल बा-आमा र दाजुभाइलाई भन्दा पहिले गुगललाई सोध्ने चलन नै भैसकेको छ । उहीँ चलन चलाएँ । ए ऊ त गाउँपालिका भैसकेको रहेछ ।

पञ्चायतले गाउँ पञ्चायत भन्थ्यो । प्रजातन्त्रले गाउँ विकास समिति भन्यो । गणतन्त्र झन् के कम- धेरै गाउँ पञ्चायत वा विकास समिति समेटेर गाउँपालिका र नगरपालिका बन्यो । कोन्ज्योसोमले पनि चौघरे , शंखु , दलचोकी , नल्लु र भारदेउँलाई सर्लक्कै समेटेर बनेको रहेछ कोन्ज्योसोम । नाममा पनि व्यवस्था अनुरूप ईगो हुँदो रहेछ झैँ लाग्यो ।

तामाङ भाषामा कोन्जो भनेको रत्न र सोम भनेको तीन हो । ७५.७८ प्रतिशत तामाङ समुदाय बसेकोले पहिचानको आधारमा यो नाम बनेको रहेछ ।

फेरि तीन रत्न के हो भन्ने लाग्ला यहाँहरूलाई । बौद्ध दर्शनमा बुद्ध रत्न , धर्म रत्न र संघ रत्न वा मार्ग भनिन्छ । यो तीन रत्नलाई शरण स्थानको केन्द्र विन्दुमा स्वीकार गरी शरणगमनशील तथा पञ्चशील पालना गर्ने व्यक्तिहरूको समूहमात्र बौद्ध संघमा समाहित हुन्छन् । यहि तीन रत्न लिने यो गाउँपालिकामा यथेस्ट छन् । त्यसैले नै भारदेउको गुप्तेश्वरी सामुदायिक वनको फूलबारी डाडाँमा कोन्ज्योसोमको प्रतिमा छ । तीनवटा बुद्धको मन्दिर छ । स्वयम्भूको (४६फिट) बौद्धको मूर्तिभन्दा ठुलो (५६ बीचमा दायाँबायाँ ५२ फिट छ । यो तीन रत्नको उत्पत्तिसँगै हैन भर्खरै राखिएको हो । यो पनि पर्यटकीय केन्द्र बनेको छ अहिले ।

कोन्ज्योसोम गाउँपालिकामा हिँडिरहँदा नल्लुमा हिँडिरहँदा यी कुरा जानियो । बुद्ध धर्ममात्रै हैन नल्लुमा हिन्दू धर्मको पनि आकर्षण रहेछ ।

ताप्लेजुङबाट प्रतिमा ल्याएर पाथीभारा देवीको मन्दिर नल्लु भन्ज्याङमै राखिएको छ । पाथीभारा एक नाममा अनेक मन्दिर , होटल , यातायत कति के-के बनेका छन् छन् । पाथीभाराको नाममा एक मन्दिर यहाँ पनि रहेछ । भिडमभिड हुने रहेछ त्याहाँ । शनिबार भएकोले पनि होला पाथीमा धान, चामल र पैसा चढाउनेको भिड थियो ।

मन्दिरमा टाढाटाढा देखि आएर पाठपूजा धर्मकर्म जपदान गर्ने रहेछन् । मन्दिरका पूजारी खतिवडा बाजे बिहान पाँच बजेदेखि बेलुका चार बजेसम्म मन्दिर खुल्ने बताउँदै थिए । रातो पोशाकमा सजिएका उनी , रातै टीका लिएर निधारमा रातो बनाउने टीका टाँसिदिने रहेछन् । प्रसाद रातै ध्वजा दिँदा रहेछन् । पाथीभारा ताप्लेजुङको झैँ ।

पञ्चायतले गाउँ पञ्चायत भन्थ्यो । प्रजातन्त्रले गाउँ विकास समिति भन्यो । गणतन्त्र झन् के कम- धेरै गाउँ पञ्चायत वा विकास समिति समेटेर गाउँपालिका र नगरपालिका बन्यो । कोन्ज्योसोमले पनि चौघरे , शंखु , दलचोकी , नल्लु र भारदेउँलाई सर्लक्कै समेटेर बनेको रहेछ कोन्ज्योसोम । नाममा पनि व्यवस्था अनुरूप ईगो हुँदो रहेछ झैँ लाग्यो ।

पाथीभारा नल्लुमा पसल थापेर बसेकी चिनीमाया घलान (७०) भन्दै थिइन्- ‘१५ वर्ष भयो मन्दिर बनेको २०६७ सालमा जयबहादुर स्याङ्तानले घर बनाउन ढुङ्गा खसाल्दा राति सपनामा तीन छोरीहरूले घर बनाउन पाइँदैन भन्दै इनारबाट पानी तानेर गाग्री र पाथी भरेर उनलाई दिएपछि त्याहाँ घर नबनाइ मन्दिर बन्यो, पहिले उनले ताप्लेजुङ पाथीभारा पुगेर कलश, बत्ती र त्रिशूल ल्याए र पछि एकै ढुङ्गाको पाँच फिट दुई ईन्चको मूर्ति बनाए र नवाह लगाएर यहाँ स्थापना गरियो ।’

बुढी आमालाई मन्दिरभन्दा केही वरै भेटेको थिएँ । पछि मन्दिर नजिकै तल मोटरको ताँती देखेँ । मान्छेहरूको हुल नै देखेँ । सब पाथीभाराको प्रसाद लिन आएका रहेछन् ।
पाटीको भित्तामा लेखिएको छ । चामल एक पाथी दुई सय । धान एक सय । मानामा द्रव्य पाँच सय । पाथीमा द्रव्य ३९ सय । लिएर कस्तो भाकल हो त्यसअनुसार चढाउने रहेछन् । हामी पनि पाथीभारा माताको मूर्तिको दर्शन गर्‍यौं । त्याहाँबाट देखिने मनोरम दृष्यहरूको फोटो खिच्यौं ।

फोटो खिच्दाको आजको नारा थियो । भुँडी भित्र दाँत बाहिर । नमन बाबुबाहेक प्राय सबै चालिस कटेकाहरू हाइकिङ हिँडेका थिए । हुन पनि फोटो खिच्दा राम्रो आओस् /देखाउँ भनेर भ्यात्त भ्यागुताको जस्तो भुँडी स्वात्तभित्र तान्दथे । पुटुस्स पुन्टिएको भुँडी सुटुक्क भित्र हाल्दथे । जब फोटो खिच्ने भन्यो ठुस्स परेर खिच्ने कुरा भएन । हाँस्नै परयो । त्यसैले आजको यो नुमाकान्तजीको नारा सुहाएको थियो ।

०००

गाउँ गाउँमा अहिले विकासको लहर छाएको छ । जहाँ जाउँ अहिले बाटो , स्कुल , मन्दिर , टावर यस्तै बनिरहेको बनिसकेको देखिन्छ । तर, सबै विकास दीर्घकालीन हुन सकेको छैन । यहाँ पनि हाइकिङ ट्रेल भत्काएर गाडी हिँड्ने बाटो बनाइ सकेछन् । वडाध्यक्ष र डोजर बसेपछि बाटो बन्यो तालमा बाटो यहाँ पनि बनिरहेको देखियो । बनेको बाटो पहिरोले, वर्षाले र केकेले केकेले खत्तम भइसकेको छ । बाटो बन्दैछ बिग्रँदैछ भइरहेको छ ।

०००

झिसमिसेमै सदाझैँ ह्याप्पी हाईकर्सको गाडी चप्पल कारखानाबाट चढियो । ठेचो पुग्दा पनि रिमरिम उज्यालो थियो । धेरै घरहरूमा दैलोअगाडि रातोमाटोले पोतेर पूजा गरेको देख्दा सानैमा आमाले सखारैमा पिँढी पोतेको पुरानो काठमाडौं सम्झिएँ । सुनाकोठीको पिपलबोटमा पानी चढाउँदै परस्त्रीले पर्नपत्ते गरेको देख्दा पूर्ववृत्तमा पुगेँ । हेटौंडा जाने बाटो छाडेर लेले सरस्वती मन्दिरबाट अगाडि लागेर धुलाम्मे बाटो समात्यो बसले । शहर बनाउने नाममा मान्छे निष्ठुरी बनेको देखेँ । रुखहरू रोएको देखेँ । बिहानै रुखसँग सम्वाद गरेँ ।

रुखले भन्यो- के गर्नु मान्छे पापी भए आफ्नो मात्रै सोच्ने भए

मैले सोधेँ- किन त्यसो भनेको ?

उसले भन्यो- हेर्नु न बिहानैको घाममा पनि म कति मैलिएको छु , यहाँ बस्ने चरा हराए, जंगली जनावर हराए मेरा कति साथी हराए , यी लहडमा बनेका बाटोहरूको कारण हाम्रो सत्यानाश भयो ।

कुरा गरिरहँदा रुख रोए झैँ लाग्यो र भने झैँ लाग्यो ‘यहाँ मात्रै हैन देशैभरको यहि हालत छ, हामी हराउने मान्छे बस्ने भएर मान्छे बाँच्छ त ? ल भन्नुस् त ? जनावरभन्दा पनि जनावर त मान्छे पो भए । ‘

मैले बोल्न सकिनँ । बस तालढुङ्गा जाने बाटो छाडेर पाथीभारा जाने बाटोको उकालो चढिरहेको रहेछ । म रुख हेरिरहेको थियो । बस घच्याक्क रोकियो ।

ल ओर्लिऔ भनेपछि घडी हेरेको सात बजेको रहेछ ।

७ बजे हामी नल्लु भन्ज्याङ् ओर्लियौं । खुल्ला दिसामुक्त क्षेत्र कोन्ज्योसोम गाउँपालिका-४ नल्लुमा हार्दिक स्वागत गर्दछौं लेखिएको बोर्डभित्र टिनको टहरामा सानो पसल थियो । त्यही एकछिन बसेपछि रोटी तरकारी, अण्डा चिया सबैको जस्तै मेरो भागमा आयो ।

आज जम्बो टोली थियो ।

राजाराम फुयाँल जो बालसखा र टोली नेता थियो । उसकै छोरा नमन फुयाल, निरज गौतम, बिन्दा चौलागाईँ, निराकार श्रेष्ठ, राजकुमार श्रेष्ठ, नम्रता योगी, मनोज प्याकुरेल, राम श्रेष्ठ, सहदेव गुरुङ, अनमोल गुरुङ, अरुण मोक्तान, कृष्ण थापा, नुमानन्द बेलवासे, अरुण गौली, राजेन्द्र भण्डारी, प्रेमबहादुर थापा, सुमन लुईँटेल, राजन बराल, रेवत थापा, रतन शाह, विष्णुहरी पण्डित, मुना आचार्य, रोनिश श्रेष्ठ, सरिना महर्जन, पूजा जिरेल, अमी जिरेल, माया थापा, सानुमाया जिरेल, रमेश भट्ट, बम थापा, महेन्द्र दुलाल र म गरी ३३ जनाको टोली भएकोले पकाउँदै दिँदै गर्दा अलिक समय लाग्यो ।

र, ८:०५ मा हामी त्यहाँबाट आर्मीले राखेको गेट हुँदै अगाडि बढ्यौं । आर्मीले द्वन्द्वकालमा राखेको ब्यारेक (जुन अहिले छैन) हुँदै हेलिप्याड पुग्यौ । त्यहाँ पुग्दा ८:३५ भएको थियो । लामपुच्छ्रे चराहरूको हुल एक रुखबाट अर्को रुखमा लागिरहेका थिए । मान्छेहरूको हुल देखेपछि उनीहरूको हुल बेपत्ता भयो । चउरमा एकछिन फोटो भिडिओ खिचियो र लागियो पाथीभारा मन्दिर नल्लुतिर ।

बाटोमा आरु फूलिरहेको थियो सेताम्मे भएर । आलुबखडाको रुखहरूमा मस्त हरियो देखिएको थियो । आरुको रुखलाई ब्याकराउन्डमा राखेर फोटो खिच्न तछाडमछाड थियो । दुई स-साना फुच्चेहरू कुखुरा हेरिरहेका थिए । लोकल कुखुरा टन्नै थिए । कुमार बमजन ६ कक्षा र रोहित बमजन तीन कक्षा पढ्ने रहेछन् । विहानीको पारिलो घाममा भेटिएका उनीहरूको अनुहार पनि पारिलो थियो । कालो हुक निलो प्यान्ट र चप्पल अनि खैरो ज्याकेट निलो प्यान्ट र चप्पलमा सजिएका उनीहरू दाजुभाइ रहेछन् ।

कुखुरालाई धपाउने सानो लठ्ठी लिएर दाजुभाइ गफिरहेका थिए । उनीहरू खुशी देखिन्थे । पढ्नु पर्दछ भन्नेमा थिए । यसले गाउँगाउँमा पढनु पर्दछ भन्ने पुगेको मलाई धेरै पल्ट लागेको थियो र यो पाली पनि यस्तै लाग्यो । अब बच्चालाई काम मात्रै लगाउने हैन पढने काम लगाउने चलन आएको छ गाउँगाउँमा । शहरमा त पढने मात्र र खेल्ने मात्र छ । तर, गाउँमा अझै खेती किसानी गर्दै पढने चलन छ । खेती किसानीमात्रै गर्ने बच्चा नपढाउने बाबुआमा अब अपहेलितमा पर्दछन् । यसले मलाई सन्तोषको आभाष दिइरहन्छ । यसैले पनि हरेकपल्ट बच्चाहरू भेट्दा पनि गफिइरहेको हुन्छु ।

हिँड्दै जाँदा नयाँ दृष्य र नयाँ मान्छे देख्दै गइन्छ । केही पर गएपछि भेटिए रिमाल स्याङ्तान । उनले बताए नल्लु किन नल्लु भएको भन्ने कुरा । खोलासँगै नामहरू जन्मन्छन् । संसारमा धेरै ठाउँमा भूगोलको आधारमा, नदीनालाको आधारमा नामहरू जन्मन्छन् । नल्लु पनि खोला रहेछ उनको घर तल । उनले देखाउँदै भने ‘त्यही तलको नल्लु खोलाको नाममा यो ठाउँको नाम रह्यो । यो पर भारदेउँ गोटिखेल जाने बाटोबाट बगेर आउँछ । खासमा लेले र नल्लु जाने बाटो छुटिने डाडाँलाई नल्लु भन्ज्याङ भनिने रहेछ । तल तल्लो नल्लु र माथि पर्नेलाई माथ्लो नल्लु भन्छन् ।’

काठमाडौं शहरमा मार्केटिङमा काम गर्ने उनी आफ्नो लुगा आफैँ धुँदै थिए । सफा पानीमा काठमाडौंको धुलो धुवाँले मैलाएको ब्यागलाई मिचिमिचि धुँदै थिए । त्यहाँबाट ठाडै वर्षाले भत्काएको भिरको बाटो जहाँ बाख्रामात्र मुस्किलले हिँड्ने ओरालो झर्दै झोलुङ्गे पुल तरियो नल्लु खोलालाई तल पारेर ।

सबै विकास दीर्घकालीन हुन सकेको छैन । यहाँ पनि हाइकिङ ट्रेल भत्काएर गाडी हिँड्ने बाटो बनाइ सकेछन् । वडाध्यक्ष र डोजर बसेपछि बाटो बन्यो तालमा बाटो यहाँ पनि बनिरहेको देखियो । बनेको बाटो पहिरोले, वर्षाले र केकेले केकेले खत्तम भइसकेको छ । बाटो बन्दैछ बिग्रँदैछ भइरहेको छ ।

पुल तरेको केहीबेरमै भेटिए- सुकुल डाडाँबाट खोलाको छेउ बगरमा बसेका रविन स्याङ्तान तामाङ । जति दुःख परे पनि हाँसेर बोल्ने गाउँले जनजीवन नै हो । जुन आम मान्छेको लागि प्रेरणा पनि हो । उनी पनि खोत्तरमा आएर बसेको चार पुस्ता भएछ । खोत्तर खोलाले उनलाई सोत्तर पारेछ । गत असोजमा आएको असरल्ल बाढीले उनको सपना पनि बगाएछ । भन्दै थिए- ‘बाढीले दुई भैँसी मर्‍यो , घर भत्कायो के-के भयो के-के भयो ।’

लगातार ३६ घन्टा पानी परेपछि बाढी चार घन्टा आएछ । बारी सब बगाएर लगेछ । छानामा सुकुल र डस्ना सुकाइरहेको अझै पनि उस्तै छ । घर र मन बेस्कन चर्के पनि आँगनभरि ढुंगा बगाएर लेराए पनि, खेतबारी सबै गिङरिङले भरे पनि उनी मुसुमुसु हाँसिरहेका थिए । उनको कुरा सुनेर मेरो मन भने भारी भएको थियो । उनी भने हाँसिहाँसी ‘यस्तै त हो नि पहिले पनि २०३८ सालमा आएको थियो रे बाढी गर्दै जाउँला हेर्दै जाउँला अलिकति गाउँपालिकाले पनि सहयोग गरेकै छ के गर्नु दैव लागेपछि !’ भन्दै थिए ।

बाढीले ठूलाठूला ढुङ्गा सानो-सानो पारेर फुटाउने रहेछ । नपत्याउने खोला खत्तरले खत्तमै पारेको दृष्य हेरियो । चाणक्यले भनेको सम्झे ‘आगोले दश गाउँ जलाउँछ पानीले सय गाउँ बगाउँछ ।’ त्यो गाउँ नै हाहाकार भएको रहेछ । प्रकृति र मान्छेको संघर्ष चलिरहने प्रकृया हो । मान्छे प्रकृतिसँग हार नखाई हिँडेको जीव हो भन्ने खत्तरले खतरासँग खेलेर हिडिरहेको देखेर फेरि एकपल्ट सिकेँ ।

बिस्तारै ओरालो सकिएको थियो । अब उकालो हिँड्नु थियो । नल्लु भारदेउँ गुप्तेश्वर महादेव फुल्चोकी गोदावरी सबै देखाए जाडोमा तात्ने चिज खाएर ठिकठिक भएर बसेका श्याम स्याङ्तान । दुई कक्षामा पढ्ने नातीनीलाई लिएर उनी हल्लदै सब गाउँहरु बताइरहँदा पल्लो घरमा अर्का युवा देखिए । उनी पनि जाडोमा मातिएरै बसेका थिए ।

श्यामसँग कुरा गरेको केहीबेरमै आएको थियो पाथीभरा मन्दिर । जहाँ हामी पौने दश बजे पुगेका थियौं । लगभग एक घन्टा मन्दिरमा अलमल गरेपछि अलमल नगर्ने भन्दै लागियो दलचोकीतिर ।

०००

‘त्यो यात्रा सुनौलो अनि साथ तिम्रो..’ भन्ने गीतजस्तै मान्छेहरू र प्रकृतिको कारण यात्रा सुनौलो हुन्छ । कौडिन्य ऋषिका सन्तान मनोज प्याकुरेल बडा मनमौजी लाग्यो । नाँच्ने , गाउने, हँसाउने, टिकटक बनाइहाल्ने उहाँको बानी रहेछ । हरेकका आफ्नो कथा हुन्छन् । म त हरेक मान्छे नलेखिएको किताब हो भनेर लेख्नु पर्दछ मान्छेको किताब भनेर लेखन कुञ्ज चलाएर हिँडेको मान्छे उहाँ पनि त्यस्तै खुल्ला किताब लाग्यो ।

रिसर्चमा लाग्नुभएको रहेछ र त्यसैले दालभात ज्यूनार गर्नुभएको रहेछ । संसारै सानो भैसकेको समयमा देश त झनै सानो हुने नै भयो । यही यात्रामा मित्र ठाकुर बेलबासेका दाइ नुमानन्द बेलबासेसँग भेट भयो । मित्र शिशिर भट्टका भाइ रमेश भट्ट भेटियो । भाइ निरज गौलीको भाइ अर्जुन गौली भेटियो । जिरेल चेलीहरूले त्यही भाषामा गाएको गीत सुनियो । यातायतसम्बन्धी सहयात्रा नामक एप्स चलाउँदै गरेका रोनिश श्रेष्ठसँग गफगाफ भयो । नयाँ सपना, नयाँ योजना बोकेका मान्छेहरू पनि प्रकृतिको नजिकमा गएर आफैँलाई सिर्जनशील बनाएको देखेर सहज महशुस गरेँ ।

बाटोमा भेटियो अक्षरहरू बोलिरहेका । दलचोकी स्वास्थ्य चौकी र कोन्ज्योसोम गाउँपालिकाको कार्यालय नजिकैको बोर्डका अक्षरहरू मलाई पढ् भनिरहेका थिए । मैले पढेँ ।
लेखिएको थियो-

वनमा चरोको बास

कृषिमा किराका नाश

बढदो बालको आश

कृषकलाई सुखको सास

त्यसैले वन डढेलोबाट वनलाई बचाऔं ।

वतावरणलाई सन्तुलन गराउन मद्दत गरौं ।

डिभिजन वन कार्यालयको बोर्डसँगै जुम्ल्याहा भएर बसेको अर्को बोर्डमा लेखिएको थियो-

विवाहवारी २० बर्ष पारी

नगरौं बिहेको कुरा, भएको छैन २० वर्ष पूरा

तल बोर्डमा २० बर्ष नपुग्दै विवाह गरे के-के कसुर र सजाय हुने भनेर लेखिएको थियो । सबैभन्दा माथि कोन्ज्योसोमको नारा थियो-

कृषि, पर्यटन वातावरण र पूर्वाधार

सुशासनयुक्त सभ्य र समृद्ध कोन्ज्योसोमको आधार

नारालाई पछाडि छाड्दै हामी अगाडि बढ्यौं ।

दलचोकी खुब पढिरहेको थिएँ । दलचोकी फूलचोकीको भाइजस्तै लाग्यो नामले । तर, हैन यसको आफ्नै अस्तित्व रहेछ । यो नाम पृथ्वीनारायण शाहसँग गएर जोडिँदो रहेछ । चारैतिरबाट काठमाडौंलाई आक्रमण गर्न थालेका पृथ्वीनारायण शाहले ललितपुरको दक्षिणी डाँडोबाट पनि युद्ध छेडे । आज त मनोरम जंगल रहेको त्यो ठाउँमा उतिबेला कति जंगली जनावर थियो होला ? सेनाहरू डराएर तितरबितर हुन थालेपछि बाठा पृथ्वीनारायण शाहले धर्मको दुहाई दिएछन् ।

भगवतीको पूजा गरी सैनिकको दल राखेर चौकी स्थापना गरेछन् । देवीको पूजा गरेको ठाउँ कालान्तरमा दलचौकी हुँदै दलचोकी भएको मानिन्छ । दलचौकीबाट ४ किमी पर २२६० मिटर उचाइमा पृथ्वीनारायण शाहले मनकामना मन्दिर भनेर पूजा गरेको स्थानमा अहिले मनकामना मन्दिर छ । २०५२ सालमा विधिवत रुपमा गोरखाबाट मनकामना ल्याएर मनकामना स्थापना गरिएको रहेछ ।

२०७२ सालको महाभूकम्पले मन्दिर ध्वस्त पारेपछि त्यहाँ शिव मन्दिर र मनोकामना मन्दिर श्री रणसिंहदल गणका सकल दर्जाको अथक प्रयास स्थानीयको सहयोगमा पुन निर्माण भई २०७३ बैशाख २४ गते कार्य सु-सम्पन्न भएको रहेछ । मनकामना मन्दिर पुग्दा बिहानको ११ बजेर २३ मिनेट गएको थियो ।

मनकामना मन्दिरसम्म आउने बाटो बनेकोले त्यहाँ पिकनिक मनाउन धेरै गाडीहरू आउँदो रहेछ । जसका कारण हाईकर्सलाई धुँलोको छालमा हिडेझै हुने रहेछ । जुत्ता त हिलोमा गाडिए झैँ धुलोमा गाडिएको थियो ।

मन्दिरनजिकै बसेर केहीबेर सुस्ताउँदै नट्स र फलफूल बाँडचुड गरेर खाएपछि १५ मिनेट उकालो लागियो । जहाँ दलचोकी भ्यू टावर भेटियो । २३०० मिटर उचाइमा रहेको यो टावरबाट हिमालको ताँती नै देखिन्छ । मौसम त्यति नखुलेको कारण हामीले किरिङमिरिङ काठमाडौं देख्यौं । डोजरको दाह्रा र नङ्ग्राले कोतरेर प्लटिङ गरेका डाँडा देखियो । बाढीले बित्याँस पारेको जंगलको पहिरो देखियो । वर्षाले विषाद् पारेको बाटोहरू हेरियो । तराईको फाँट देखियो र महाभारत श्रृंखला देखियो ।

भ्यूटावरको बिजोग थियो । गाउँपालिकाले भ्यूटावर बनाए भनेर आफ्नो प्रोफाईलमा गर्व गरे पनि त्यहाँ खुल्ला साँढे छाडेजस्तै भ्यूटावरलाई छाडेकैले होला भित्तामा फोहोरले दृष्य प्रदूषण नै भयो । असाध्यै फोहोर गरेर राखिएको छ । मित्र राम श्रेष्ठले त दलचोकी टावरको हरिविजोग भनेर भिडिओ नै बनाउनुभयो ।

बाढीले ठूलाठूला ढुङ्गा सानो-सानो पारेर फुटाउने रहेछ । नपत्याउने खोला खत्तरले खत्तमै पारेको दृष्य हेरियो । चाणक्यले भनेको सम्झे ‘आगोले दश गाउँ जलाउँछ पानीले सय गाउँ बगाउँछ ।’ त्यो गाउँ नै हाहाकार भएको रहेछ । प्रकृति र मान्छेको संघर्ष चलिरहने प्रकृया हो । मान्छे प्रकृतिसँग हार नखाई हिँडेको जीव हो भन्ने खत्तरले खतरासँग खेलेर हिडिरहेको देखेर फेरि एकपल्ट सिकेँ ।

जति अग्लो ठाउँमा चढे पनि त्यहाँ धेरै बेर बसिरहँन मिल्दैन सकिँदैन । यहि नियम लागू गर्दै आधा घन्टाको दृष्यपान गरी ओरालो झर्‍ंयौ तीनपाने । मोटरको धुले बाटो हुँदै ओरालो झर्दै साढे दुई बजे तीनपाने आईपुग्यौं । त्यहाँबाट हिँड्दा दिनको ३:३० भएको थियो ।

बाटोमा आउँदा सोच्दै आएँ । गुराँसका फूलहरू गाउँ जंगलमा बढ्दै गएका थिए । गुराँसजस्तै राता युवा किन गाउँ छाडिरहेछन् ? गाउँगाउँमा बाटो बनिरहेको छ । बनेको बाटो एक वर्षमै किन बिग्रिरहेको छ ? धेरै गाउँ र नगर मिलेर गाउँपालिका र नगरपालिका बनेका छन् । तर, किन ती पालिकाहरूले पालकको काम गर्न सकिरहेका छैनन् ?

सातदोबाटोबाट जम्मा २५ किमीको यो गाउँलाई काठमाडौंको कर्णाली किन भनिन्थ्यो ? र भनिन्छ ? प्रश्नहरू धेरै आए । सोध्ने कसलाई ? यो प्रश्नले सबै प्रश्नहरू गायब भए । फेरि अर्को हाइकिङमा केही उत्तर आउला कि भन्दै आफैँ अलप भएँ अहिलेलाई ।