थेत्तरा ऋणी: बैंकलाई टेरेनन्, अर्बौँ तिरेनन्   

काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीले सार्वजनिक कार्यक्रममै बैंकिङ क्षेत्रमाथि भइरहेको अराजकताबारे असन्तुष्टि पोखे ।

केही दिनअघि काठमाडौंमा भएको कृषि विकास बैंकको वार्षिकोत्सव समारोहमा उनले ऋण नतिर्ने भन्दै आन्दोलन गर्नेहरूलाई लक्षित गर्दै यस्ता अराजकताले दीर्घकालमा देशको अर्थतन्त्रलाई कति असर पार्छ भन्ने कुरामा ध्यान दिनु पर्ने बताएका थिए ।

उक्त कार्यक्रममा बोल्दै गभर्नर अधिकारीले भनेका थिए, ‘बैंकको ऋण नतिर्न भनेर उक्साउने अराजक गतिविधिहरूको असर पनि धेरै ठाउँमा छ । यस्ता चुनौतीहरू भएपनि बैंकका साथीहरू खट्नुभएको छ । हामीले सम्बन्धित निकायहरूमा बैङ्किङ सिस्टममा यो अराजकताले दीर्घकालमा देशको अर्थतन्त्रलाई कति असर पार्छ भन्ने कुरामा छलफल गरिरहेका छौँ’, गभर्नर अधिकारीले भनेका थिए ।

गभर्नर अधिकारीले भनेझैँ यस्ता अराजक गतिविधिका असर बैंकहरुको खराब कर्जाको ग्राफमा देखिएको छ । ऋण उठाउन नसकेर ऋण असुली न्यायाधिकरण धाउनुपर्ने बाध्यता यतिबेला बैंकहरुलाई परिरहेको छ ।

त्यही भएर काठमाडौंको कमलपोखरीमा रहेको ऋण असुली न्यायाधिकरणका कर्मचारीको पनि व्यस्तता बढेको छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाले ऋणीबाट लिनुपर्ने ऋणको साँवा, व्याज असुल उपर गराइ दिने काम गर्दै आएको यस न्यायाधिकरणमा पछिल्लो समय ऋणीहरू थेत्तरा बन्दा मुद्दाको चाप बढेको हो ।

चालू आर्थिक वर्षको ६ महिनामै बैंकहरुले अर्बौँ रुपैयाँ ऋण उठाउन नसकेर न्यायाधिकरण गुहार्दै ऋणी विरुद्ध मुद्दा दर्ता गरेका छन् । यस अवधिमा बैंकहरुले ५ अर्ब रुपैयाँ भन्दा बढी ऋण उठाउन सकेका छैनन् । चालू आवको साउनदेखि पुस मसान्तसम्ममा ५ अर्ब १ करोड ९६ लाख ५ हजार रुपैयाँ बराबरको ऋण उठाउन नसकेको भन्दै बैंकहरु ऋण असुली न्यायाधिकरणको शरणमा पुगेका हुन् ।

यस अवधिमा बैंकहरुले ३६८ जना ऋणी विरुद्ध उक्त रकम बराबरको बिगो माग गर्दै न्यायाधिकरणमा मुद्दा दर्ता गरेका छन् । यस अवधिमा दर्ता भएका मुद्दामध्ये तीन वटा मात्रै फैसला भएका छन् । अन्य भने फैसला हुन बाँकी छ ।

न्यायाधिकरणका स्रेतेदार तथा सूचना अधिकारी देवेन्द्र ढकालका अनुसार ऋण असुलीका लागि सबैभन्दा बढी एनआईसी एशिया बैंकले मुद्दा दायर गरेको छ । यस अवधिमा यस बैंकले ६९ करोड ४५ लाख बिगो माग गर्दै ९० वटा मुद्दा दायर गरेको छ ।

रकमको आधारमा भने कुमारी बैंकको सबैभन्दा धेरै रहेको छ । यस बैंकले एक अर्ब १० करोड २३ लाख बिगो माग गर्दै ४९ जना ऋणी विरुद्ध मुद्दा दायर गरेको छ । ग्लोबल आईएमई बैंकले पनि ६८ जना ऋणी विरुद्ध ७७ करोड ४० लाख ९६ हजार रुपैयाँ बराबरको बिगो माग गर्दै मुद्दा दायर गरेको छ ।

एनएमबि बैंकले २४ जना ऋणी विरुद्ध मुद्दा दायर गर्दा लक्ष्मी सनराइजले २१ जना र नबिल बैंकले १५ ऋणी विरुद्ध मुद्दा दायर गरेको न्यायाधिकरणले जानकारी दिएको छ । प्राइम कमर्सियल बैंकले पनि १६ करोड ३४ लाख रुपैयाँ बिगो कायम गर्दै १३ जना ऋणीविरुद्द मुद्दा दायर गरेको छ ।

वित्तीय संस्थाहरूले ऋणी असुली गर्न नसक्दा ऋण असुली न्यायाधिकरणमा मुद्दाको चाङ छ । हालसम्म न्यायाधिकरणमा ८३३ वटा मुद्दा दर्ता भएका छन् । जसमध्ये १६९ वटा मात्रै फैसला भएको छ । ६६४ वटा मुद्दा फैसला हुन बाँकी रहेको छ ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाको ऋण असुली सम्बन्धी मुद्दाहरू छिटो छरितो ढङ्गबाट कारबाही र किनारा गरी बैंक तथा वित्तीय संस्थाले ऋणीबाट लिनुपर्ने ऋणको साँवा, व्याज रकम असुल उपर गराइ दिने न्यायाधिकरणको उद्देश्य हो । तर, असुलीमा भने सुस्त रहेको देखिन्छ ।

न्यायाधिकरणमा २०६८ सालदेखिका मुद्दा किनारा लाग्न बाँकी छ । तत्कालीन  नेपाल बंगलादेश बैंकले २०६८ साल जेठ ८ गते पाँच ऋणीविरुद्द मुद्दा दायर गरेको थियो । उक्त मुद्दा हालसम्म पनि किनारा लाग्न सकेको छैन ।

पटक–पटक प्रयास गर्दा समेत २०६८ सालदेखिका मुद्दा किनारा लगाउन नसकिएको बताउँदै उनले भने, ‘६८ सालदेखिका मुद्दा हामीकहाँ छन् । तर धेरै छैनन् । केही मात्रै छन् ।’

उनका अनुसार २०६८ सालमा पाँच वटा मुद्दा किनारा लाग्न बाँकी रहेको छ । २०६९ सालमा दर्ता भएको एउटा रहेको छ भने २०७० मा २ वटा, २०७१ मा ९ वटा, २०७२ मा ६ वटा र २०७३ मा एउटा दर्ता भएको मुद्दा किनारा लाग्न बाँकी रहेको छ ।

बैंकहरुले साम, दाम, दण्ड, भेद प्रयोग गरिसकेपछि अन्तिम विकल्पसम्म पनि कोसिस गर्दा ऋण असुल्न नसकेपछि उनीहरूले न्यायाधिकरणको शरणमा पुग्छन् । यस्तो अन्तिम विकल्पकारुपमा न्यायाधिकरण गुहार्ने हुँदा यस कार्यालयलाई पनि ऋण उठाउन समस्या हुने गरेको पाइएको छ ।

‘मुद्दा  दर्ता गर्दै बैंकहरुले ऋण उठाउन अधिकतम प्रयास गर्दा पनि ऋण उठाउन नसकेको भनेर उल्लेख गरेका हुन्छन् । अन्तिम विकल्प नभएपछि हामीकहाँ आउँछन् यसले गर्दा असुलीमा समस्या हुने गरेको छ’, स्रेतेदार ढकालले भने ।

पटक पटक सम्पर्कमा आउन आग्रह गर्दा समेत अधिकांश ऋणीहरू सम्पर्क मै आउँदैनन् । कतिपय ऋणीहरूको राखेको धितो नै भेटिँदैन । भेटिएको धितो पनि बिक्री नहुने समस्या रहेको उनले गुनासो गरे ।

आर्थिक मन्दीका कारण पनि ऋण असुलीमा समस्या हुने गरेको उनले जानकारी दिए । ढकालले भने, ‘आर्थिक मन्दीका कारण कतिपय ऋणीहरू नै समस्यामा हुने गरेका छन् ।  आम्दानी घटेको छ । लिएको ऋण समेत तिर्न नसक्ने अवस्थामा कतिपय ऋणीहरू रहेको पाइएको छ । कतिपय जानीजानी नै नतिर्नेहरू पनि भेटिएका छन् ।’

पछिल्लो समय ऋण असुली न्यायाधिकरणमा मुद्दाको सङ्ख्या बढेको उनले जानकारी दिए । ढकालले भने, ‘कुनै समय दुई सय हाराहारीमा मुद्दा हुने न्यायाधिकरणमा अहिले ८ सय हाराहारी पुगेको छ । न्यायाधिकरणमा मुद्दाको सङ्ख्या बढ्दो छ ।’

चालू आवको ६ महिनामा कुन बैंकका कति परे मुद्दा ?