झण्डा बनाउने कलाकारका दु:ख- चुनाव हार्नेले पैसा नै दिँदैनन् (भिडिओ)

काठमाडौं । विजयकुमार कार्कीले बागबजारमा एभरेस्ट आर्ट चलाउन थालेको ३५ वर्ष भयो । स्थानीय तहको चुनावको माहोल गर्माएदेखि नेता–कार्यकर्ताजस्तै उनलाई पनि भ्याई–नभ्याई छ । विभिन्न राजनीतिक दलको चुनाव चिन्ह अंकित झण्डा बनाउन व्यस्त छन् उनी ।

निर्वाचन आयोगको आचारसंहिता लागू हुनुअघि उनी झन् बेफुर्सदी थिए । पछिल्ला दिनमा भने काम अलि खुकुलो भएको थियो ।

उनी भन्छन्, ‘चुनाव आएपछि अहिले ठिकै–ठिकैजस्तो व्यस्त छु । योभन्दा अगाडि अलि बढी प्रेसर थियो । बीचमा निर्वाचन आयोगले आचारसंहिता लागू गरिसकेपछि काम घट्यो । अहिले फेरि माग बढ्न थालेको छ ।’

विगतमा चुनाव आउने बेलामा आर्टिस्टहरुका लागि दशैजस्तो माहोल हुन्थ्यो । पद्मकन्या क्याम्पसका भित्ताहरु कतै खाली हुन्थेनन् । यत्रतत्र ब्यानरले ढाक्थ्यो । ठुलाठुला ब्यानरहरु लेखिन्थे । हजारौ कलाकारहरुले काम पाउँथे । अहिले निर्वाचन आयोगले कडाइ गरेसँगै व्यवसाय खुम्चिदै–खुम्चिदै गइरहेको छ ।

पहिलाको तुलना अहिले झण्डा बनाउने धेरै नै घटेको कार्कीको बुझाइ छ । झण्डाको माग घट्नुमा आयोगले राखेको नियम पनि कारक हुनसक्ने उनले बताए । सार्वजनिक ठाउँमा राख्न डराउने भएकाले माग घटेको उनको अनुमान छ ।

हालसालै मात्र आयोगले १२/१८ भन्दा माथिको झण्डा बनाउन नपाउने र सार्वजनिक स्थानमा राख्न नपाउने नियम बनाएको छ । यसले पनि माग घटेको हो । पाँच वर्षअघि स्थानीय तहको चुनावमा जुन उत्साह थियो । अहिले त्यो उत्साह नभएको व्यवसायीहरु बताउँछन् ।

व्यवसायीका अनुसार कांग्रेस, राप्रपा, एकीकृत समाजबादी पार्टीको झण्डा बनाउन अलि मंहगो पर्छ । कपडामा दुई तीन प्रकारका रंग प्रयोग गर्नुपर्ने भएकाले मंहगो परेको हो । एउटै रंगको झण्डा बनाउँदा ४ रुपैयाँसम्म सस्तो पर्छ । खर्च अनुसारको मूल्य भने पहिलाको तुलनामा धेरै कम भएको कार्की बताउँछन् ।

उनले भने, ‘अहिले कपडाको दाम एकदमै बढेको छ । हामीले आजभन्दा दुई महिनाअघि लिनु र अहिले लिनु गजमा २० रुपैयाँजति महंगो पर्छ । तर मूल्य चाहिँ घटेको छ ।’

डिजिटल मिडियाले गरेर सप्लायरहरु पनि झण्डा बनाउन थालेका छन् । यसअघि यो काम कलाकारहरुले मात्रै गथ्र्थे । अहिले विभिन्न डिजिटल मिडिया, सोसल मिडियामा सस्तोमा झण्डा पाइन्छ भनेर प्रचार गर्दा कलाकारको व्यापार घटेको छ ।

सप्लार्यसहरुले झण्डा बनाउन अरु कपडा र चाइनिज मटेरियलहरु प्रयोग गर्छन् । प्रेसमा छाप्ने काम पनि भएकाले झण्डाको दाम निकै घटेको छ । तर झण्डा बनाउन चाहिने कपडाको मूल्य भने बढेको छ ।

कार्की भन्छन्, ‘हामीले दुई हजारजति हातेप्रिन्ट गरिराखेका छौं । यो एकदमै पुरानो विधी हो । जुनबेला अक्सप्रिन्ट आएको थिएन । त्यो बेला स्क्रिन प्रिन्टबाट दुई कलर, हातबाट दुई कलर प्रिन्ट छाप्थे । अहिले त्यही मेटिरियल प्रयोग गरेर कपडामा स्क्रिन प्रिन्टबाट गर्ने हो ।’

अहिले यो पेशामा भएकाहरु धेरे विदेश पलायन भइसके । चुनावताका व्यापार बढ्ने भएपनि व्यापारीहरुको लगानी फस्ने डर पनि उत्तिकै हुन्छ ।

यसअघिको लगानी फसेकाले कार्की यसपटक सचेत छन् ।

‘चुनावमा झण्डा बनाउँछन्, हारे भने पैसा नै दिदैनन्,’ उनले भने, ‘विगतमा हाम्रो हातले लेख्ने देखिको छपाइ गर्दा धेरै साथीहरुको पैसा डुबेको छ ।’

कार्कीका अनुसार चुनावमा अर्डर दिन एकजना र झण्डा लिन अर्को कार्यकर्ता आउँछन् । पछि हामी पैसा पठाइदिन्छु भन्छन् । तर, चुनाव हारे फर्केर आउँदैनन् ।

चुनाव जितेकाहरुले पैसा दिने गरेको उनले बताए ।

दुई वर्षदेखि कोभिडका कारण व्यवसायी थला परेका थिए । चुनावले केही उकास्ने उनीहरुको आशा छ ।