Tag: राधिका शाक्य

सत्ता र शक्तिको भोक र उन्माद कस्तो हुन्छ भन्ने थाहा पाउन केही प्रतिनिधि पात्रहरूलाई हेरे हुन्छ । जसले सत्ता र शक्तिको नशामा लठ्ठ भएर कहिल्यै नमेटिने दागहरू बोकेर हिँडिरहेका छन् । जायज/नाजायज हर्कतहरू गरेर आफूलाई रसातलमा पुर्‍याएका छन् ।

सत्ता र शक्तिको दुरुपयोग गरेर इतिहासमा कालो धब्बाको विम्ब बनेकाहरू बग्रेल्ती भेटिन्छन् । तर, सत्ता र शक्तिको उन्मादमा नपरेर सुन्दर र कलात्मक जीवन बाँच्नेहरू पनि छन् । यसरी स्वतन्त्र र तटस्थ रूपमा आफूलाई शुद्ध बनाइरहने अपवाद मानिसहरू हाम्रै समाजमा छन् ।

यस्तै एक पात्र हुन्, राधिका शाक्य । जसले सत्ता र शक्तिको केन्द्रमा रहेर पनि आफूलाई विवादको घेरोभित्र कहिल्यै पारिनन् । श्रीमान् तथा पूर्वप्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीका नाममा अनेक आक्षेप र लान्छनाहरूको फेहरिस्त नै छ । तर, शाक्य भने यस्ता आरोप-प्रत्यारोपभन्दा धेरै पर बेदाग छिन् ।

शाक्यको यही स्वभाव र आचरणले सधैँ सधैँ खिचिरहन्थ्यो । यदाकदा हाम्रो सम्पर्क भए पनि भेटघाटको साइत जुरेको थिएन । तर, अचानक संयोग जुर्‍यो । मित्र उदय पोखरेलको संयोजनमा भानु नेपालसँग ओली निवास पुग्दा शाक्यसँग अन्तरंग कुराकानी गर्ने साइत जुर्‍यो ।

जसले पदलाई होइन, पदचापलाई पछ्याउँछ । जसले आफ्नो काम र सेवालाई समर्पण ठान्छ । निष्ठा र आर्दशलाई आफ्ने गन्तव्य बनाउँछ । जसका कारण नै आज पनि ओलीपत्नीको रूपमा भन्दा राधिका शाक्यको रुपमा परिचयको विराट क्षेत्र बनाएकी छन् । उनको परिचय पूर्वफस्ट लेडीको रूपमा छैन, बेदाग व्यक्तिको रूपमा छ ।

शाक्यबारे लेख्ने योजना थिएन । तर, उनको जीवनशैली, सरलता र मीठासपूर्ण व्यवहारले नलेखी नहुने बनाइदियो मलाई । शाक्यमाथि जिज्ञसाहरू थुप्रो थिए । सार्वजनिक चासो र चर्चा समेटिएका सवालहरू थिए । निजी र पारिवारिक सम्पत्ति, राजनीतिक सम्पति र व्यक्तिगत स्वभावहरू जान्ने उत्सुकता खुब थियो ।

१४ वर्षसम्म जेलमा बिताएका ओली, राज्यको नजरमा देशद्रोही थिए । कुनै पनि बेला मारिन सक्थे । घरमा जायजेथा नभएका मान्छे थिए । आयआर्जन थिएन । स्वास्थ्य अवस्था कमजोर थियो । राज्यले दिएको यातनाले दुब्लो, पातलो बनेका ओलीसँग भविष्य पनि सुरक्षित थिएन । तर, शाक्य फरक थिइन् । सुरक्षित भविष्य थियो । सबल र सक्षम थिइन् । पाटनकी रैथाने नेवारकी छोरी, स्नातकोत्तर पास गरिसकेकी ।

तर, उनले झापाका ओलीसँग विवाह गरिन् ०४४ सालमा । राजनीतिबाहेक अर्को नभएका ओलीसँग विवाह गरेर भविष्यलाई खतरामा मोलेकी थिइन् शाक्यले । त्यसबेला ओलीसँग विवाह गर्नु चानचुने जोखिम थिएन शाक्यका लागि । तर, पनि विवाह गरिन् । उनको प्रेमले जित्यो । उनको भावनाले जित्यो । र सम्पूर्ण जीवन ओलीसँग बिताउने निधो गरिन् ।

शाक्यले लिएको यही जोखिमपूर्ण निर्णयका कारण पनि सायद ओली अनुगृहित छन् । शाक्यकै ढाडस र हौसलाले पनि ओली ऊर्जायुक्त बनेका हुनसक्छन् । शाक्यले साढे तीन दशकदेखि अविचलित आत्मविश्वार दिएर पनि ओली ठिंग उभिएका होलान् । शाक्यको वेगाद छवि र हिम्मतले नै ओलीले राजनेताको छवि बनाएका होलान् है ?

शाक्य विगततिर फर्कँदै भन्छिन्, ‘ मलाई कोही पनि असहाय मान्छे देख्दा माया लाग्छ । त्यसवेला म पनि कम्युनिष्ट पार्टीको सदस्य थिएँ । कमरेडहरूले विवाहको प्रस्ताव गर्नुभयो । ओलीको बारे सुनेँ, मन पग्लियो । विवाह गर्न मन्जुरी दिएँ ।’

शाक्य थप बोल्छिन्, ‘मेरा कोही पनि प्रेमी थिएनन् । प्रेम गर्ने जमाना पनि थिएन । म त विवाह नगरी बस्ने सोचमा थिएँ ।’

१४ वर्षसम्म जेलमा बिताएका ओली, राज्यको नजरमा देशद्रोही थिए । कुनै पनि बेला मारिन सक्थे । घरमा जायजेथा नभएका मान्छे थिए । आयआर्जन थिएन । स्वास्थ्य अवस्था कमजोर थियो । राज्यले दिएको यातनाले दुब्लो, पातलो बनेका ओलीसँग भविष्य पनि सुरक्षित थिएन । तर, शाक्य फरक थिइन् । सुरक्षित भविष्य थियो । सबल र सक्षम थिइन् । पाटनकी रैथाने नेवारकी छोरी, स्नातकोत्तर पास गरिसकेकी ।

तर, शाक्यको जीवनमा ओली आइदिए । ओलीसँग जीवनको रथ अगाडि बढ्यो । अहिलेसम्म बढिरहेकै छ । तर, सन्तान छैन दुवैको । र पनि कुनै दुखेसो छैन । शाक्य सुनाउँछिन्, ‘सन्तान नहुनुको कुनै दुःख छैन । थुप्रो सन्तानलाई आश्रयको छहारी दिएकी छु ।’

शाक्य त्यो विम्ब हुने, जसले कमजोरलाई बलियो बनाउन मात्रै लागिपरिन् । पुरुषको संरक्षकत्वमा रम्ने र आफूलाई सुरक्षित सम्झने महिलाहरूभन्दा धेरै पर पुरुषको अभिभारा लिएर पूरातन बुझाइ भत्काउने महिला हुन् । जसले पदलाई होइन, पदचापलाई पछ्याउँछ । जसले आफ्नो काम र सेवालाई समर्पण ठान्छ । निष्ठा र आर्दशलाई आफ्ने गन्तव्य बनाउँछ ।

जसका कारण नै आज पनि ओली पत्नीको रूपमा भन्दा राधिका शाक्यको रुपमा परिचयको विराट क्षेत्र बनाएकी छन् । उनको परिचय पूर्वफस्ट लेडीको रूपमा छैन, बेदाग व्यक्तिको रूपमा छ ।

कतिपय महिला नै सत्ता र शक्तिको नशामा बदनामी र कुख्यातीको चरमोत्कर्षमा छन् । तर, शाक्य सबै सबैका जवाफ हुन्, पद आफैंमा सम्मान र मर्यादा होइन, त्यहाँ पुगेर निर्वाह गरिने दायित्व र भूमिकाले पदलाई सम्मानित बनाउँछ ।

ओलीका लागि शाक्य एक नर्स र अभिभावक पनि हुन् । तर, लामो समय सँगै रहँदा झगडा र ठाकठुक त अवश्य पनि होला । उनी सुनाउँछिन्, ‘कहिलेकाहीँ सामान्य ठाकठुक हुन्छ । तर, हात उठाउने काम भएको छैन ।’

शाक्य जुन तहमा छिन्, जस्तो राजनीतिक परिवेशमा छिन्, उनले चाहँदा नहुने केही छैन । शिक्षित भएकी कारण उनले सबै चलखेलको संरचना बुझेकी हुनसक्छिन् । तर, ती चलखेलभन्दा पर एउटा भद्र जीवनमा बाँचिरहेकी छन् ।

त्यस्तो राजनीतिक परिवेशमा रहेर पनि शक्तिको अभ्यास गर्न मन छैन उनलाई । शाक्तिको सांगापांगो खेलभन्दा पर आफूलाई सफेल कपडाजस्तै राखिरहेकी छन् । लोभलालचभन्दा पर निर्विवाद छिन् ।

शक्ति र सत्ताले स्वाभिमान, विनयशीलतता र अनुशासनको मार्गचित्र कोर्नुपर्ने हो् । विडम्बना, यसले धेरैलाई अभिमानको हिमाल चढाएको छ । उनी सुनाउँछिन्, ‘म मेरो धरातल भुल्ने मान्छे होइन । पाटनको साधारण कपडा सिलाउने पसलेकी छोरी हुँद । धरातल छाडेको दिन म आज जे छु, त्यो रहन्नँ । सांसदपत्नी, प्रधानमन्त्रीपत्नी र शक्तिशाली राजनीतिक नेताको पत्नीको दम्भ र अभिमानभन्दा पर राधिका शाक्य नै बनेर आफ्नो स्वअस्तित्वमा रम्न चाहन्छु ।’

ओलीका लागि शाक्य एक नर्स र अभिभावक पनि हुन् । तर, लामो समय सँगै रहँदा झगडा र ठाकठुक त अवश्य पनि होला । उनी सुनाउँछिन्, ‘कहिलेकाहीँ सामान्य ठाकठुक हुन्छ । तर, हात उठाउने काम भएको छैन ।’

ओली रोगसँग जुधिरहँदा शाक्य सँगै हुन्छिन् । मिर्गौला रोगबारे शाक्यलाई धेरै थाहा छ । ओलीको पीडा र वेदना नजिकबाट नियालेकी पनि छिन् । तर, ओली बढी आत्मविश्वासी बनेर पीडाहरूलाई करिब नदेखाउने गरेको सुनाउँछिन् । तर, जति लुकाए पनि पीडा छोपिन्छ र ? शाक्य भन्छिन्, ‘उहाँ ज्याद्रो र जिद्दी मान्छे हो । राजनीतिक सल्लाहलगायत कुनै कुरा घरमा सुनाउने बानी छैन उहाँको ।’

दुवैपटक संसद विघटन गर्दा पनि शाक्यलाई केही जानकारी नदिएका रहेछन् ओलीले । साथै ओलीले कम पढेको भनेर जहिल्यै आलोचनाको सिकार हुनुपर्छ । तर, शाक्यलाई पढ्ने कागजमा होइन, मस्तिष्कमा हो भन्ने थाहा छ ।

भन्छिन्, ‘उहाँसँग ज्ञान र सूचनाको अपार भण्डार छ । राजनीति गर्ने मान्छेले जान्नु स्वाभाविकै हो । ओलीले आफूलाई साहित्य, इतिहास, विज्ञन, दर्शन, धर्म, संस्कृति भूगोललगायत विषयमा आफूलाई अपडेट राख्नुभएको छ ।’

लामो लामो हवाई उडानमा जाँदा ओली झिमिक्क नसुत्ने बताउँछिन् शाक्य । बरु हिमाल, पहाड, तराईबारे जनाकारी लिने र दिने गर्छन् । ओलीले जसलाई भेटे पनि मख्ख पर्ने गरी कुरा गर्ने सामथ्र्य भएको बताउँछिन् ।

शाक्य सुनाउँछिन्, ‘मैले बैंकमा जागिर गरेकी थिएँ । पैसा जम्मा गगरेर ऋण लिएर घर पूरा गरेकी हुँ । ०५८ सालमा जग्गा लिँदा त्यति महँगो थिएन यहाँ । मेरो आफ्नै परिश्रम र मेहनतले बनाएको हुँ ।’ उक्त घर र जग्गा पनि ट्रस्ट बनाएर राख्ने र पति पत्नीको शेषपछि राष्ट्रको सम्पत्तिमा परिणत गर्ने योजना छ शाक्यको ।

शाक्यलाई पनि राजनीतिमा चासो छ । तर, राजनीतिको जटिल खेल मन पर्दैन उनलाई । सोर्स फोर्स पनि उनलाई कसैले लगाउँदैनन् । सबैले शाक्यको स्वभाव चिनेका छन् । पहिला पहिला भने भन्ने गर्थे, तर, स्वभाव थाहा पाइसकेपछि कसैले भन्दैनन् ।

शाक्यको स्वभाव छ, अनावश्यक मान्छे नभेट्ने र आफ्नै काममा व्यस्त हुने । यसैले पनि उनलाई अरुको कुरा सुनेर बस्ने फुर्सद हुँदैन । कहिलेकाहीँ ओलीको भेटघाट रातको एक बजेसम्म हुन्छ । त्यसवेला ड्राइभर, गार्ड र कर्मचारीका लागि खानपानको व्यवस्थापन गर्नु र ओलीलाई त्यसरी ढिलासम्म नबस्नु भनेर सम्झाउने उनको बानी छ । उनले सम्झाउँदा ओली पनि फिस्स हाँसेर बसिदिन्छन्, केही भन्दैनन् ।

शाक्य लामो समय बालुवाटार बसेर बालकोटको आफ्नै घरमा फिरिन् । उनलाई बढी आनन्द पनि आफ्नै घरमा लाग्दोरहेछ । भन्छिन्, ‘यहाँ नै बढी आनन्द आउँछ । यो घर मैले सानोतिनो दुःखले बनाएको छैन । यो घरको प्रत्येक इँटामा मेरो परिश्रम र पसिनाको मूल्य छ ।’

ओलीले दुःख नपाउन् भनेरै शाक्यले यो घर बनाएकी रे । आफू तलमाथि भइहालेमा ओलीलाई बस्न र आफ्नो पेन्सनको आधा रकमले भात खान पुगोस् भनेर नै घर बनाएको बताउँछिन् ।

०५८ सालमा जग्गा किनेकी थिइन् । त्यसपछि ०६० सालमा एउटा घर बनाइन् । अनि ०७० मा अर्को घर बनाइन् । यत्रो दुई दुईवटा घर बनाउने पैसा कहाँबाट आयो ?

शाक्य सुनाउँछिन्, ‘मैले बैंकमा जागिर गरेकी थिएँ । पैसा जम्मा गगरेर ऋण लिएर घर पूरा गरेकी हुँ । ०५८ सालमा जग्गा लिँदा त्यति महँगो थिएन यहाँ । मेरो आफ्नै परिश्रम र मेहनतले बनाएको हुँ ।’

उक्त घर र जग्गा पनि ट्रस्ट बनाएर राख्ने र पति पत्नीको शेषपछि राष्ट्रको सम्पत्तिमा परिणत गर्ने योजना छ शाक्यको । तर, ओलीले राज्यको सम्पत्ति लिएर उपचार गर्ने भन्नेहरूलाई उनको जवाफ छ, ‘भएको सम्पति राज्यको नाममा दिएपछि अरु भन्नुपर्छ र ? घर बनाउन पनि ओली कमरेडले सहयोग गर्नुभएन । उहाँको कमाइ कति हुन्छ के ? कमाइ कसलाई दिनुहुन्छ, त्यो म जान्दिनँ र खोज्दिनँ पनि । म आफ्नै खुट्टामा उभिएकी मान्छे हुँ ।’

शाक्य लामो समय बालुवाटार बसेर बालकोटको आफ्नै घरमा फिरिन् । उनलाई बढी आनन्द पनि आफ्नै घरमा लाग्दोरहेछ । भन्छिन्, ‘यहाँ नै बढी आनन्द आउँछ । यो घर मैले सानोतिनो दुःखले बनाएको छैन । यो घरको प्रत्येक इँटामा मेरो परिश्रम र पसिनाको मूल्य छ ।’

तर, ओली प्रधानमन्त्री भएपछि भने ओलीको बैंकमा भएको केही रकम चाहिँ चलाएको बताउँछिन् ।

शाक्यसँगै कुरा हुँदै गर्दा ओली भित्र छिरे । प्रकाश सपूतको ‘तिम्रो मयाले मलाई पीर’ दियो गीत मोबाइलमा बजाएर चुड्की बजाउँदै आएका ओलीलाई मैले सोधेँ, ‘गीत गाउन मात्रै आउँछ कि नाच्न पनि आउँछ ?’

एउटा कार्यक्रममा निस्कन लागेका उनले कम्मर भाँचेर हाँसीमजाक गरे, ‘गीत र नाच दुवै जान्दछु ।’

मैले मौका छोपेँ, ‘बालुवाटारबाट बालकोटको बार्दली विम्ब कस्तो लाग्या छ ?’

उनले जवाफ दिए, ‘फेरि चुनाव जितेर बालुवाटार जान्छु । बालकोट, बार्दली र बालुवाटार फगत संयोग मात्रै होइनन् । एक अर्काका परिपूरक हुन्, यो लेखेर राख्नुस् । कहिले यता कहिले उता भइरहन्छ, यो राजनीति हो । बालुवाटार कसैको स्थायी घर होइन ।’

यसो भनेर ओली फोटो खिचाएर बाहिरिए ।

मानव सेवा आश्रमकी संरक्षक शाक्यको त्यस दिन आश्रममा आश्रित नानीहरूलाई बेलुकाको खाना खुवाउने कार्यक्रम रहेछ । जाँदाजाँदै शाक्यले एउटा पुस्तक पनि उपहार दिइन्, ‘मेरो अनुभूति’ ।

र भनिन्, ‘यो पुस्तक मैले बिताएको एउटा कालखण्डको वेदना हो । सन्ताप हो । त्यसवेला झरेको आँसु हो । र जीवनको अनिश्चयवोधमा व्यथित भएर व्यतित गरेको समयको मोन्टाज हो ।’

मेरा औंलाहरू यतिबेला किबोर्डका बटनमा अडिएका छन् । सामुन्नेमा छ एउटा पुस्तक, जसलाई हेरेर दुविधाजन्य मोडमा टोलाइरहेको छु । भर्खरै पढिसिध्याएको त्यो पुस्तकले घोत्लिन बाध्य बनाएको छ । राजनीतिमा ‘रुचि नराख्ने’ तर वर्तमान राजनीतिक घटनाक्रम नजिकबाट नियालिरहेकी एक महिला, जसले आफ्ना जीवनका उर्जाशील समय त्याग र समर्पणमा बिताइन् ।

तीनै महिला हुन्, राधिका शाक्य । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको जीवनसंगिनी शाक्यले भर्खरै आफ्नो संस्मरणात्मक पुस्तक ‘मेरा अनुभूति’ प्रकाशन गरिन् । हुन त यसमा उनका निजी अनुभूति निकै कम पाइन्छन् । प्रत्येक अनुभूति केपी शर्मा ओलीसँग सम्बन्धित छन् । पुस्तककी लेखक राधिका शाक्य भए पनि यसमा समेटिएका अनुभूति ओली र शाक्यका संयुक्त हुन् भन्दा अतिशयोक्ति नहोला ।

द्धिविधा यसअर्थमा कि, लेखनका शिल्पबारे प्रशस्त प्रश्न छन् मसँग । निर्धक्कसँग भन्दा एउटा पुस्तकप्रेमी पाठकलाई यो पुस्तक पढ्दा भाषा ‘टर्रो’ लाग्न सक्छ ।

पुस्तकको रुपमा लेखकको सफलता, असफलता वा प्रयासबारे मापन गर्ने एउटा पाटो त छ नै । यद्यपि, एउटा महिलाको त्याग र संघर्षलाई नजरअन्दाज गर्नचाहिँ कदापी मिल्दैन । आजका प्रधानमन्त्री ओली यो स्थानसम्म आइपुग्न राधिका शाक्यको त्यागलाई इतिहासले बिर्सनुहुँदैन ।

प्रधानमन्त्री ओलीका केही कदमसँग वैचारिक असहमति पक्कै छन् । यसमा एकपक्षीय दृष्टिकोण हुन पनि सक्लान् । अथवा देशको कार्यकारीसँग असन्तुष्टि र गुनासाहरू हुनु स्वभाविक पनि हो । तर, कठोर जेल यातना र स्वास्थ्य संघर्षका बाबजुद नेपालको राजनीतिमा उनले पुर्‍याएका योगदान इतिहासका गर्तमा पुरिन दिनुहुन्न ।

कतिपयलाई सन्देह छ- ओलीलाई ‘हिरो बनाउन’ शाक्यले पुस्तक लेखेकी हुन् । पुस्तकमा कतै शाक्य पूर्वाग्राही पनि देखिन सक्छिन् । तर, उनको निजी जीवनका सन्निकट पात्र हुन्, ओली । उनको ज्ञान र चेतनालाई अन्तस्करणबाट नियाल्ने उनै शाक्य हुन् । आफूले देखेको, भोगेको र साक्षी बसेको क्षणलाई अनुभूतिमा साट्दा संस्मरणका ‘ओली’ पात्रमा नायकत्व देखिनु स्वभाविक हो ।

उसो त उनी ओलीको ज्ञान र बौद्धिकताबाट प्रभावित छिन् । ओलीका ज्ञान र बौद्धिकतकाबारे बेला-बेलामा टिका–टिप्पणी पनि हुने गर्छन् । सार्वजनिक समारोह वा अन्तर्वार्तामा उनी केही न केही नयाँ तथ्य र विषयबारे बोलिरहेका हुन्छन् ।

शाक्य ओलीको विद्धताको मुक्तकण्ठले प्रशंसा गर्छिन् । ‘उहाँसँग आज कागजमा लेखिएको प्रमाणपत्र त छैन, तर मै हुँ भन्ने व्यक्तिसँग उहाँले विभिन्न विषयमा गरेका विमर्शले ज्ञान कागजमा हुनु र मतिष्कमा हुनुको भेद महसुस गर्न पाइन्छ । हरेक विषयमा गहिराइसम्म उहाँको पकड मैले महसुस गरेकी छु । उहाँसँग हरेक विषयमा ज्ञानको अपार भण्डार छ,’ पृष्ठ ३ मा उनले लेखेकी छन् ।

महिलाको त्याग र संघर्षको बिम्ब
राधिका शाक्यका त्याग त्यसदिनबाट सुरु हुन्छ, जुन दिन उनी केपी ओलीसँग वैवाहिक जीवनमा बाँधिइन् । जतिबेला ओली स्वयम्‌को भविष्य अन्धकार थियो । तर, दृढ संकल्पका साथ उनले ओलीसँग बिहे गरिन् २०४४, फागुनमा ।

उनले यसलाई आफूले लिएको जीवनकै साहसिक निर्णय मान्छिन् । ‘शैशवास्थामा मातृवियोगले, किशोरावस्थामा अन्याय र अत्याचार विरोधी संघर्षले जीवनका आधार समयहरू त्रासद् यातनाले जर्जर बनेको एउटा कुपोषित मानिसलाई प्रेमले पोषित गरेर हुर्काउने संकल्प मैले गरेँ,’ पृष्ठ १३ मा उनले लेखेकी छन् ।

केपी ओली धेरैपटक मृत्यु शय्याबाट फर्किएका छन् । कयौंपटक अस्पतालमा बेडहरूमा उनलाई आशा मारिएका कथा शाक्यका स्मृतिमा जीवित छन् । ‘म काठमाडौं खाल्डोमा जन्मी हुर्किएकी एक साधारण मानिस हुँ । विवाहपछि उहाँको स्वास्थ्योपचारका लागि देश बाहिरका धेरै ठाउँमा पुगें । ती अञ्जान ठाउँमा त्यस क्रममा कैयन् पटक रोएकी छु, कैयन् पटक उहाँलाई माया मारेकी छु । आफ्ना बेदनाका पहिरोहरू थाम्दै उहाँको जीवन र मृत्युको पातलो दोसाँधमा उभिएकी छु,’ उनले पुस्तकमा लेखेकी छन् । ओली रोगग्रस्तमा हुनु, १४ वर्षको जेल बसाइ र त्यतिबेलाका कष्टकर यातना जिम्मेवार छन् ।

निरंकुश पञ्चायतविरुद्ध उनीहरूले झापा विद्रोह सुरु गरेका थिए । झापा विद्रोहको क्रममा ओली २०३० साल असोज २३ गते रौतहटबाट गिरफ्तारीमा परे । २०३० साल असोज २३ गतेदेखि मंसिर ३ सम्म पर्सा जिल्लाको गौर चौकी र गुल्ममा राखी उनलाई शारीरिक र मानसिक यातना दिइयो । महिनौसम्म चिसो जेलमा राखिएका उनले काठमाडौंको भद्रगोल जेलमा पनि महिनौंसम्म यातना झेले ।

गौर थानाबाट वीरगञ्ज जेल सार्ने क्रममा ओलीलाई मार्ने योजना समेत बनेको थियो । जंगलमा भाग्न खोजेको अभियोगमा उनलाई मार्ने षड्यन्त्र थियो । तर, जेल सार्ने जिम्मेवारी दिएर पठाइएको उक्त टोलीको नेतृत्वकर्ता सई मोहनप्रसाद अधिकारीको मनमा दया पलायो । र उनले आफूलाई मर्नबाट जोगाएको कुरा शाक्यलाई एक रात ओलीले सुनाएका थिए । (पृष्ठ, ७)

जेल बसाइको क्रममा ओलीका कष्टकर भोगाइ दर्दनाक थिए । ‘१४ वर्षको जेल बसाइमा मैले एक वर्षको जति पनि खाना खाएको छैन होला,’ ओलीलाई शाक्यलाई भनेका थिए । त्यही क्रममा ओलीलाई अल्सर, टीबी, पायल्स जस्ता अनेक रोग लागेको उनले लेखेकी छन् ।

राधिका ३२ वर्षअघि फर्किन्छिन् । विवाहपश्चात् केपी ओलीका सामाजिक र राजनीतिक जीवनले आफ्नो दाम्पत्य जविनमा उति विमर्श हुन नपाएको उनी लेख्छिन् ।

यी बीचमा शाक्यका धेरै रहर ओलीका उपचार र राजनीतिक जीवनका सहयोगी मात्र बन्दैमा मारिएका हुनसक्छन् । एउटी गृहणी र असल पत्नीको भूमिका निभाउँदैमा उनका जीवनका महत्वपूर्ण हिस्सा गुमेका हुनसक्छन् ।

अस्पतालका कष्टकर यात्रा
स्वास्थ्य उपचारको क्रममा ओली नेपालका त्रि.वि शिक्षण अस्पताल महाराजगञ्ज, ब्ल्यु बर्ड क्लिनिक, नर्भिक अस्पताल थापाथली र ग्राण्डी अस्पताल टोखामा गरी करिब ६० दिनजस्तो अस्पताल बसेको कुरा शाक्यले आफ्नो पुस्तकमा उल्लेख गरेकी छन् ।

त्यसैगरी विदेशी अस्पतालमा पनि ओलीले थुप्रै दिन कटाएका छन् । ‘विदेशको एपोलो अस्पताल, मेदान्त अस्पताल, म्याक्स अस्पताल, अमेरिकाको न्यूयोर्कस्थित लेनोक्स हिल हस्पिटल, थाइल्याण्डको बैंककस्थित समिति भेज अस्पताल र बुमरुङगार्ड अस्पताल र सिंगापुरको नेशनल युनिभर्सिटी अस्पतालमा गरी करिब एक सय ५० दिन अस्पतालमा बस्नुभएको छ,’ शाक्यले लेखेकी छन् ।

ओलीलाई १० पटकको अन्तरालमा दुई पटक मिर्गौला प्रत्यारोपण गर्नुपर्‍यो । दुवै पटक प्रत्यारोपण सफल भयो । यी अवधिमा ओलीका स्वास्थ्यउपचारको लागि शाक्यले जति हण्डर खेप्नुपरेको छ, त्यो कम दुःखदायी छैन । २०६४ साल साउनमा दिल्लीको एपोलो अस्पतालमा डा अनन्तकुमार नेतृत्वको टोलीले किड्नी प्रत्यारोपण गरेको थियो ।

मिर्गौला ओलीको भाइबुहारी अञ्जना ओलीले दिएकी थिइन् । त्यतिबेला ओलीको उपचारमा दूतावासले गरेको नमीठो व्यवहार शाक्यको सम्झनामा आइरहन्छ । त्यतिबेला कोठा खोज्दै गर्नुको पीडा र ओलीको स्वास्थ्यलाई लिएर गर्नुपरेको संघर्ष उनी भुल्न सक्दिनन् ।

एकपटक बिमारी भएर अस्पताल बस्दा ओलीमा विस्मृतिको समस्या देखियो । त्यतिबेला शाक्यले बिताएका क्षण निकै पीडादायी थिए । ओली बिमारी भएकै कारण मआधिवेशनताका उनको स्वास्थ्यलाई एजेण्डा बनाउँदा पनि शाक्य दुःखी भएकी थिइन् । स्वास्थ्यमा राजनीति गर्ने समूहहरूले ‘आर्यघाटमा जाने मान्छेलाई अध्यक्ष बनाउने’ भन्ने खालका प्रश्न गर्दा उनको मन दुखेको थियो ।

दोस्रो पटक मिर्गौला प्रत्यारोपण गर्ने क्रममा पनि ओलीको स्वास्थ्यमाथि राजनीति गरेको उनी लेख्छिन् ।

२०७६ फागुन २० गते दोस्रो पटक मिर्गौला प्रत्यारोपणमा ओलीलाई उनकी भाञ्जी समीक्षा संग्रौलाले मिर्गौला दान गरेकी थिइन् । त्यसताका पनि ओलीको स्वास्थ्यमा आएको समस्याले आफू रातो दिन ननिदएको कुरा शाक्यको पुस्तकमा उल्लेख छ ।

शाक्यका कमजोरी : आवेगका प्रसंग
शाक्यले आफ्ना स्मृतिहरू लेख्दा कतै स्वभाविक देखिएकी छिन् त कतै दम्भ पनि देखाएकी छन् । शाक्य आवेगलाई थाम्न सक्दिनन् भन्ने कुरा एक दुई प्रसंगबाट भन्न सकिन्छ ।

२०६४ सालतरि केपी ओलीलाई दिल्ली पठाएको बेला बालकोटस्थित तत्कालीन एआइजी कृष्ण बस्नेतको घरमा वाइसियलका कार्यकताले घेरेका थिए । त्यहाँ प्रहरीहरू हुँदा पनि उनीहरू मूकदर्शक बनिरहेका थिए । त्यतिबेला उनले उनका सुरक्षार्थ प्रहरीलाई कठोर आदेश दिएकी थिइन्-‘यदि हाम्रो घरमा पनि उनीहरू आएमा गोली ठोक्नु, आदेश चाहिए अहिले नै लिइराख्नु ।’ (पृष्ठ ४६)

पुस्तक लेखिरहँदा पनि उनले पटक-पटक आवेगबारे खुलाएकी छन् । केपी ओलीले २०६४ सालको चुनाव हार्दा माओवादीका विश्वदीप लिङ्देनले चुनाव जितेको प्रसंगमा उनले लेखेकी छन्, ‘२०६५ वैशाख १ मा चुनावको परिमाण घोषणा हुनासाथ मेरो मन-मस्तिष्कबाट एउटा उद्गार निस्क्यो- धन्य छ झापाली जनता जसले केपी ओलीलाई हराएर एक जना दुष्ट मतिको मानिसलाई जितायो…।(पृष्ठ ५१)

अर्कोचाहिँ पार्टीको नवौं महाधिवेशनको उद्घाटनबाट अध्यक्षमा निर्वाचित भइसकेपछि ओलीसँग उनी भृकुटीमण्डप राष्ट्रिय सभागृहतर्फ गएकी थिइन् । ओली भृकुटीपण्डपतिर गए । एक छिनपछि सभागृहको पर्खालमा बसेका एक जना २०-२२ वर्षका युवक कराए- केपी ओलीलाई हामीले नेता बनाएका हौं । अहिले के फूर्ति गर्नु ?

यति सुन्नासाथ राधिका शाक्यलाई झनक्क रिस उठ्यो । ‘सरासर त्यो केटा कराइरहेको ठाउँतिर लागेँ । म त्यसरी अगाडि बढेको वरपर मलाई चिनेका साथीभाइले देखेछन् । उनीहरूले ममलाई अगाडि आएर रोके ।’ यहाँ उनको आवेग झल्किएको प्रष्ट हुन्छ । उनले थप्दै लेखेकी छन्, ‘केपी ओलीले राजनीति गर्दा र नेता हुँदा त्यो केटाका बा-आमासमेत जन्मेका थिए कि थिएनन् । तर, आज ऊ यसरी सतही रुपमा केपी ओलीमाथि जज गर्छ ।’

कतै कतै देखिएको यो आवेगले लेखकका स्वभावलाई भने दर्शाइहाल्दैनन् । किनकि, दुःख र दर्दले कहिलेकाहीँ व्यक्तिलाई कठोर बनाउँछ पनि । बरु लेखकले आफ्ना अनुभूतिलाई नढाँटिकन लेख्न सफल भइन् ।

सहानुभूति र प्रश्न
शाक्यले ओली गृहमन्त्री हुँदा होस् वा परराष्ट्रमन्त्री । त्यतिबेला गरेको काम प्रशंसायोग्य भएको ठान्छिन् । प्रधानमन्त्री हुँदा ओलीले गरेका कामबारे उनी मुक्तकण्ठले प्रशंसा गर्छिन् । बरु, ओलीका राजनीतिक सहयोद्धा माधव नेपाल र झलनाथ खनालले भने निकै अवरोध पुर्‍याएको कुरा पुस्तकमा उल्लेख गरेकी छन् ।

आफू राजनीतिक चासो राख्दिनँ भनेकी छन् शाक्यले । माधव नेपालले पार्टीको नेतृत्व गरिरहेको बेला केपी ओलीमाथि पूर्वाग्रह राखेको र अपमान गरेको उल्लेख गरेकी छन् । ०६४ सालमा ओली पार्टीको नेतृत्वमा नहुँदा पनि, संसदमा नहुँदा पनि उनको भूमिका सबैभन्दा निर्णायक भएको उनले उल्लेख गरेकी छन् ।

पुस्तकमा सुरुदेखि अन्तिम पन्नाको अनुच्छेदसम्म ओली जोडिएका छन् । पुस्तकमा केन्द्रीय पात्र नै ओली हुन् । शाक्यका अरु अनुभूति (जो नितान्त उनको होस्) आउने अपेक्षा गर्दागर्दै पन्ना सकिएपछि भने केही निराशा जागेका छन् । ओलीको राजनीति र सामाजिक जीवनमा शाक्यको निकै सहयोगी भूमिका रह्यो । तर, शाक्यको जीवनमा ओलीका भूमिका भने गौण देखिए । दम्पतीबीचको प्रेम झल्किए पनि शाक्यका सपनाबारे विमर्श भएको देखिएन । शाक्यका अनुभूतिमा धेरै कुरा छुटेको पाएपछि मलाई भने लागिरहेको छ- वियज मल्लको एकांकी ‘सत्ताको खोजी’ र आहुतिको उपन्यास ‘स्खलन’का पात्रहरू कहिलेबाट ‘एकादेश’का बन्लान् ?